پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 938 |
| تعداد مقالات | 7,697 |
| تعداد مشاهده مقاله | 12,624,158 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,986,481 |
نسبت علم و سیاست در طریقت‌های عرفانی عصر زندیه | ||
| تاریخ نگری و تاریخ نگاری | ||
| مقاله 1، دوره 23، شماره 12، آذر 1392، صفحه 117-148 اصل مقاله (798.67 K) | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/hph.2014.887 | ||
| نویسنده | ||
| احمد عقیلی* | ||
| استادیار دانشگاه سیستان وبلوچستان | ||
| چکیده | ||
| دوران زندیه شامل حوادث بسیار مهمی در ارتباط با عرفان و تصوف و حضور آن در جامعه‌ی ایران است.با فروپاشی حکومت نادری و پدیدار شدن مبارزه‌ی فراگیر بر سر قدرت میان مدعیان، کشور عرصه‌ی هرج‌ومرج و ناامنی گسترده شد. اگرچه این امر آثار مخرب بر اوضاع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشور داشت، تأثیر آن در بخش عرفان وتصوف بسیار زیاد بود؛ زیرا صوفیان نیز مانند سایر مدعیان کوشیدند تا دوباره قدرت ازدست‌رفته‌شان را به‌دست آورند؛ به این ترتیب عرفان نیزواردمرحله‌ی جدیدی ازحیات خود شد. در این دوران،دو سلسله‌ی مهم نعمت‌اللهیه و ذهبیه رشد و گسترش یافت. به‌ویژه با مهاجرت و بازگشت معصوم‌علیشاه دکنی از هند به ایران که در شیراز و اصفهان حضور یافت، سلسله‌ی نعمت‌اللهیه از رونق و قدرت زیادی برخوردار شد. اما همین استقبال و گرایش مردم به آن‌ها، موجبات ترس نهاد دین و دولت را فراهم کرد و ناگزیر از برخورد با این جریان شدند.برخلاف سلسله‌ی نعمت‌اللهیه، بزرگان سلسله‌ی ذهبیه به‌دلیل ارتباط با فقهای شیعه و همچنین شیوه‌ی طریقتی خویش که به شریعت عنایت خاصی داشتند، موجب شدند تاطریقه‌ی فکری آنان بسیار کمتر از فرق دیگر تصوف مورد مخالفت متشرعان قرار گیرد. دراین مقاله، به چگونگی حضوراین دوفرقه‌ی صوفیه درتحولات تاریخی پس ازسقوط صفویه، نحوه‌ی تعامل حاکمیت سیاسی بااین دو فرقه، بررسی فعالیت آنان درعصر زندیه و درنهایت بررسی گرایش‌های عرفانی علما، فلاسفه و فقهای این دوره پرداخته می‌شود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تصوف؛ زندیه؛ ذهبیه؛ نعمت‌اللهی؛ عرفان نظری؛ آقامحمدبیدآبادی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Relation of Science and Politics in the Mystical Sects of Zand Era (with Emphesize on Zahabiyeh and Nematolahiyeh) | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Ahmad Aghili | ||
| Assistant Professor, Department of History, University of Sistan and Baluchistan | ||
| چکیده [English] | ||
| Zand era include important events related to the presence and incidence of mysticism and Sufism in Iran society. After the collapse of Nadir shah and widespread struggle over power among the pretenders, the widespread chaos was all over the country. Although this situation had a ruinous impact on the politic, society and economy, but its effect on the mysticism and Sufism is very noticeable. Sufis as well as other claimants tried to regain their lost power and Gnostics even experience a new period of his life. Both the main dynasty of Zahabiyeh and Nematollahiyeh had good growth and spread during this time. In particular, immigration of masuom ali shah Dakani from India to Esfahan and Shiraz cause a great power for Nematollahiyeh dynasty. But this warm welcome and tendency of people to Sufism caused great fear for the religion man and the government and forced them to deal with the new claimant. Unlike the Nematollahiyeh dynasty the communications of Elite of Zahabiyeh Shi'a Jurists and their special regard to the religion cause much less opposition from jurists. This article studies the presence of these two sects of Sofia in history after the fall of the Safavids , how political sovereignty dealed with this sects, review of their activities in Zand era, and finally study of mystical attitude of scholars, philosophers and canonists of this period. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Sufism, Zand, Zahabiyeh, Nematolahiyeh, Theoretical Mysticism, Aqa Mohammad Bidabadi | ||
| مراجع | ||
|
منابع - آشتیانی، سیدجلال‌الدین(1370). شرح مقدمه‌ی قیصری بر فصوص‌الحکم. تهران: امیرکبیر. - آصف، محمدهاشم (رستم‌الحکما)(1380). رستم‌التواریخ. به‌اهتمام عزیزالله علیزاده. تهران: فردوسی. - الگار، حامد(1355). نقش روحانیت پیشرو در جنبش مشروطیت (دین و دولت در ایران).ترجمه‌ی ابوالقاسم سری. تهران: رامین. - اردبیلی، عبدالکریم محمد(1375). صفوة الآثار من اخبار الاخیار. به‌کوشش میرهاشم محدث. چاپ‌شده در میراث اسلامی ایران. دفتر سوم به‌کوشش رسول جعفریان. قم: کتابخانه‌ی آیت‌الله مرعشی نجفی. - اصفهانی، محمدمهدی(1368). نصف جهان فی تعریف اصفهان. تصحیح منوچهر ستوده. تهران: امیرکبیر. - امین‌الشریعه خویی، ابوالقاسم(1383). میزان الصواب در شرح فصل الخطاب سیدقطب‌الدین نیریزی. مقدمه و تصحیح محمد خواجوی. تهران: مولی. - باستانی پاریزی، محمدابراهیم(1364).آسیایهفت‌سنگ. تهران: دنیای کتاب. - بامداد، مهدی (1378).شرح حال رجال ایران در قرن 12و13و 14 هجری. چ5. تهران:زوار. - بیدآبادی، ملامحمد (1379).حسن دل درسیر و سلوک الی الله. تحقیق و تصحیح علی صدرایی خویی و محمدجواد نورمحمدی. قم: نهاوندی. - بلاغی، عبدالحجه(1327). مقالات الحنفاء فی مقالات شمس العرفاء. تهران: چاپخانه‌ی مظاهری. - پازوکی، شهرام(1382). «تصوف در ایران بعد از قرن ششم» دردانشنامه‌ی جهان اسلام. ج7. تهران: بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی. - تنکابنی، محمدبن سلیمان(1383).قصص‌العلما. به‌کوشش محمدرضا برزگر خالقی و عفت کرباسی. تهران: علمی و فرهنگی. - تهرانی، شیخ آقابزرگ(1372). کواکبالمنتشره. تحقیق و اضافات علی‌نقی منزوی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. - چودهری، ممتازبیگم (1350). «تأثیرصوفیان ایران در تصوف شبه‌قاره‌ی هند و پاکستان» درتأثیر معنوی ایران در پاکستان. به‌کوشش جعفر قاسمی. لاهور: اداره‌ی اوقاف پنجاب. - حزین لاهیجی، شیخ محمدعلی(1362). دیوان حزین لاهیجی. تهران: کتاب‌فروشی خیام. - خاوری، اسدالله(1383). ذهبیه (تصوف علمی،آثار ادبی). تهران: انتشارات دانشگاه تهران. - خوانساری، سیدمحمدباقر(1411ق).روضات الجنات فی احوال العلما و السادات. مجلدات مختلف. تهران: اسلامیه. - دیوان‌بیگی شیرازی، سیداحمد(1364). حدیقة الشعرا (ادب و فرهنگ در عصر قاجاریه).تصحیح و تکمیل عبدالحسین نوابی. تهران: زرین. - رجبی، پرویز( 2535).کریم‌خان زند و زمان او. تهران: کتاب‌فروشی سیمرغ. - زرین‌کوب، عبدالحسین(1369). دنباله‌ی جستجو در تصوف ایران.تهران: امیرکبیر. - زنوزی، میرزا محمدحسن(1378). ریاض‌الجنه. تحقیق سیدمحمود مرعشی.ج3 و 4. قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی. - شعبانی، رضا(1373). تاریخ اجتماعی ایران در دوره‌ی افشاریه. تهران: نگاه. - صدرالدین شیرازی(1340). کسر اصنام الجاهلیه. تهران: چاپ محمدتقی دانش‌پژوه. - صفا، ذبیح‌الله (1373). تاریخ ادبیات در ایران. ج5. تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان. - شیروانی، میرزا زین‌العابدین(1348). حدیقة‌السیاحه. تصحیح سلطان‌حسین تابنده گنابادی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. - ــــــــــــــــــــــــــ(1339). ریاض‌السیاحه. تصحیح اصغر حامد (ربانی). تهران: سعدی. - ــــــــــــــــــــــــــ(بی‌تا).بستان‌السیاحه. تهران: کتابخانه‌ی اسناد ملی. -صدرائی خویی، علی(1372). «آداب السیر و السلوک (نامه‌ای از آقامحمد بیدآبادی به میرزای قمی)». پیام حوزه. س2. ش6. - صدوقی سها، منوچهر(1359). تاریخ حکما و عرفای متأخرین صدرالمتألهین. تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه‌ی ایران. - عروج‌نیا، پروانه و دیگران(1388). تاریخ و جغرافیای تصوف. تهران: کتاب مرجع. - عقیلی، نورالله(1386). جایگاه و اندیشه‌های سیاسی صوفیان در دوران حکومت زندیان و قاجاران در ایران. رساله‌ی دکتری تاریخ. دانشگاه شهیدبهشتی. تهران. - غفاری کاشانی، ابوالحسن(1369). گلشن مراد. به‌اهتمام غلامرضا طباطبایی مجد. تهران: زرین. - فسایی شیرازی، میرزاحسن حسینی(1382).فارسنامه‌ی ناصری. تصحیح و تحشیه‌یمنصور رستگار فسایی. تهران: امیرکبیر. - فیض کاشانی، محمد (1371). ده رساله‌ی محقق بزرگ فیض کاشانی. به‌اهتمام رسول جعفریان. اصفهان: شرح صدر. - قمی، میرزا ابوالقاسم(1369ق). جامع‌الشتات. تهران: اسلامیه. - کتابی، سیدمحمدباقر(1374). رجال اصفهان. اصفهان:نشرگل‌ها. - کامل‌الشیبی، مصطفی(1380). تشیع و تصوف. ترجمه‌ی علیرضا ذکاوتی. تهران: امیرکبیر. - کرباسی‌زاده اصفهانی، علی(1381). حکیم متأله بیدآبادی احیاگر حکمت شیعی در قرن دوازدهم هجری.تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. - گلستانه، ابوالحسن‌بن محمدامین(2536). مجمل‌التواریخ (شامل وقایع و رویدادهای سی و پنج ساله بعد از نادرشاه) و ذیل زین‌العابدین کوه‌کمره‌ای (ملقب به امیر) درتاریخ زندیه. به سعی و اهتمام مدرس رضوی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. - مجلسی، محمدباقر(1370). رساله‌ی پرسش و پاسخ (در دین و سیاست در عصر صفویه از جعفریان). قم: انصاریان. - مدرسی چهاردهی، نورالدین(1382). سلسله‌های صوفیه‌ی ایران. تهران: علمی و فرهنگی. - مدرس هاشمی، میرسیدحسن(1377). شرح رساله‌ی سیر و سلوک منسوب به آقامحمد بیدآبادی.با مقدمه و تصحیح و تعلیقات علی کرباسی‌زاده. قم: کانون پژوهش. - مرعشی صفوی، میرزا محمدخلیل(1328). مجمع‌التواریخ (در تاریخ انقراض صفویه و وقایع بعد تا سال 1207ق). تصحیح عباس اقبال. تهران: شرکت سهامی چاپ. - مستوفی، محمدمحسن(1375). زبدة‌التواریخ. به‌کوشش بهروز گودرزی. تهران: موقوفات افشار. - مطهری، مرتضی(1373).خدمات متقابل اسلام و ایران. چ20. قم: صدرا. - معصوم شیرازی، محمدمعصوم (معصوم علیشاه)(1382). طرائق‌الحقایق. تصحیح محمدجعفر محجوب. تهران: سنایی. - معلم حبیب‌آبادی، محمدعلی(1364). مکارم‌الآثار.تصحیح و تعلیق سیدمحمدعلی روضاتی. ج2. اصفهان: انجمن کتابخانه‌های عمومی اصفهان. - ملکم، سرجان‌ملکم (1362).تاریخ ایران.ترجمه‌ی میرزا اسماعیل حیرت. ج2. تهران:فرهنگ‌سرا. - موسوی نامی اصفهانی، محمدصادق(1368). تاریخ گیتی‌گشا، تاریخ خاندان زند. تهران: امیرکبیر. - نوربخش کرمانی، جواد(1337). زندگی و آثار جناب شاه نعمت‌الله ولی کرمانی. به سعی و اهتمام حسین کباری. تهران: خانقاه نعمت‌اللهی تهران. - واحدی، سیدتقی (صالح علیشاه)(1384). در کوی صفویان. تهران: نخل دانش. - هدایت، رضاقلی‌خان(1305). ریاض‌العارفین. به سعی و اهتمام ملاعبدالحسین و ملامحمود خوانساری. تهران: نشر کتاب‌فروشی وصال. - همایونی، مسعود(1358). تاریخ سلسله‌های طریقه‌ی نعمت‌اللهیه در ایران. تهران: فرزان. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,603 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,246 |
||