پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 939 |
| تعداد مقالات | 7,734 |
| تعداد مشاهده مقاله | 12,721,409 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 9,063,709 |
بررسی انتقادی بخش سلجوقیان جامع التواریخ حسنی | ||
| تاریخ نگری و تاریخ نگاری | ||
| مقاله 6، دوره 33، شماره 31 - شماره پیاپی 116، تیر 1402، صفحه 141-162 اصل مقاله (489.69 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/hph.2024.46922.1723 | ||
| نویسنده | ||
| ناصر صدقی* | ||
| استاد گروه تاریخ دانشکدۀ حقوق و علوم‌اجتماعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران | ||
| چکیده | ||
| جامع التواریح حسنی به‌عنوان یک اثر تاریخ‌نگاری عمومی متعلق به عصر تیموری، با این که در دوره‌ای متأخر نوشته شده، درخصوص تاریخ سلجوقیان برخی ویژگی‌های خاص و منحصربه‌فرد دارد که آن را شایستۀ توجه می‌کند. مسئلۀ پژوهش حاضر این است که بخش سلجوقیان جامع التواریخ حسنی، براساس چه منابع و مستنداتی نوشته شده و به‌لحاظ محتوایی و اسنادی چه جایگاه و ویژگی‌هایی دارد؟ تاج‌الدین حسن یزدی مؤلف این اثر، تاریخ سلجوقیان را براساس چندین رساله و اثر تاریخ‌نگاری متعلق به این دوره نوشته است. وی بخش‌هایی از تاریخ سلجوقیان را به روایت سلجوق‌نامۀ ظهیرالدین نیشابوری و بدایع الازمان فی وقایع کرمان افضل‌الدین کرمانی نوشته است. مطالب نوشته‌شده براساس این دو اثر به جهت موجودبودن کتاب سلجوق‌نامه و باقی‌ماندن اساس متن بدایع الازمان به روایت محمدابراهیم خبیصی مورخ دورۀ صفوی، جنبه‌ای تکراری دارد، اما قسمت‌های مهمی از تاریخ سلجوقیان در جامع التواریخ، براساس دو اثر تاریخ‌نگاری ناشناخته و ناموجود دورۀ سلجوقی به نام‌های تاریخ قوامی و سنجرنامه به نگارش در آمده که به‌لحاظ محتوایی و اسنادی ارزشمندترین بخش آن محسوب می‌شود. روایت یزدی دربارۀ نحوۀ حضور سلجوقیان در خراسان مستند به اثری ناشناخته با عنوان تاریخ قوامی است و اخبار رویدادهای تاریخی خراسان دورۀ سلطان ملک‌شاه و سلطان سنجر مستند به سنجرنامه است. پژوهش حاضر ضمن این که بخش‌های تکراری و خلاصه‌نویسی‌شدۀ جامع التواریخ براساس سلجوق‌نامه و بدایع الازمان را به‌صورت مستند و تطبیقی با این دو اثر نشان داده، قسمت‌های منحصربه‌فرد این اثر درخصوص تاریخ سلجوقیان را هم با موضوعات مربوط بدان بیان کرده است. هدف این تحقیق آن است که با نشان‌دادن بخش‌های نوشته‌شدۀ جامع التواریخ براساس تاریخ قوامی و سنجرنامه، محققان و پژوهشگران تاریخ دورۀ سلجوقی را متوجه اهمیت و ضرورت بازخوانی انتقادی این بخش از روایت‌های جامع التواریخ در خصوص تاریخ سلجوقیان کند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| جامع التواریخ حسنی؛ سلجوقیان؛ منابع تاریخی؛ تاریخ قوامی؛ سنجرنامه | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A critical review of the Seljuks section of Jāmi’al-Tawāriḵ -e-Hasani | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Naser Sedghi | ||
| Professor, Department of History, Faculty of Law and Social Sciences, University of Tabriz, Tabriz, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Jāmi’al-Tawāriḵ-e- Hasani is a general historiographical source belonging to the Timurid era. Although it was written in a later period, have some special and unique characteristics about the history of the Seljuks, which makes it important. The problem with the current research is that the Seljuk history section of Jami’al-Tawāriḵ Based on what sources is it written and what content features it has. Tāj addin Hasan -e -Yazdi, the author of this work, wrote the history of the Seljuks based on several treatises and historiographical works belonging to this period. He has written parts of the history of the Seljuks according to the Seljukāmeh of Zahir al-Din Nishaburi and Badāyi’al-Azman Afzal addin-e-Kermani. Those parts that have been written based on the mentioned books have a repetitive aspect due to the existence of the Seljuqnameh and remains the basis of the text of Badāyi’al-Azman, narrated by Mohammad Ibrahim ḵabisi, a historian of the Safavid period. However, important parts of the history of the Seljuks have been written in Hasani’s Jāmi’al-Tawāriḵ, based on two unknown and non-existent historiographical sources of the Seljuk period, named Tariḵ-e- Qavāmi and Sanjarnāmeh, which is considered the most valuable part in terms of content and documents. Yazdi's narrative about the presence of the Seljuks in ḵorāsān was documented in an unknown work entitled Tāriḵ-e- Qawāmi, and his narratives about historical events of Khorasan during the reign of Sultan Malik Shāh and Sultan Sanjar were written based on Sanjarnāmeh. the present research explains the unique parts of this work regarding the history of the and intends to make the researchers of the history of the Seljuk period aware of the importance and necessity of a critical review of the Seljuk section of Hasani’s Jāmi’al-Tawāriḵ that was written based on two sources of historiography, known as Tāriḵ-e- Qawāmi and Sanjarnameh. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Jāmi’al-Tawāriḵ-e- Hasani, Seljuks, Historical sources, Tāriḵ-e- Qawāmi, Sanjarnāmeh | ||
| مراجع | ||
|
ابن‌اسفندیار، بهاءالدین محمد (1366) تاریخ طبرستان، تصحیح عباس اقبال، چاپ2، تهران: پدیدۀ خاور.
ابن‌العدیم، کمال‌الدین (2011) بغیه الطلب فی تاریخ حلب، عنی بنشره و علق علیه الدکتور علی سویم، الطبعه الثانی، مطبعه الجمعیه التاریخیه الترکیه: آنقره.
افضل‌الدین ابوحامد احمدبن‌حامد کرمانی (1326) تاریخ افضل یا بدایع الازمان فی وقایع کرمان، فرآورده مهدی بیانی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
افضل‌الدین ابوحامد احمدبن‌حامد کرمانی (1373) سلجوقیان و غز در کرمان، تحریر میرزا محمد ابراهیم خبیصی، مقدمه، تصحیح و تحشیه محمد ابراهیم باستانی پاریزی، تهران: انتشارات کوروش.
بیانی، مهدی (1393) تحقیق در احوال و آثار ابن‌شهاب یزدی (شاعر، مورخ و منجم گمنام قرن نهم هجری)، به اهتمام نادر مطلبی کارشانی، قم: نشر مورخ.
حسینی، صدرالدین ابوالفوارس (1380) زبده التواریخ (اخبار امراء و پادشاهان سلجوقی)، تصحیح محمد نورالدین، ترجمۀ رمضان علی روح الهی، تهران: انتشارات ایل شاهسون بغدادی.
خلیفه، مجتبی (1385) تجارت ایران در دورۀ سلجوقیان، رسالۀ دکتری، گروه تاریخ دانشکدۀ ادبیات و علوم‌انسانی، دانشگاه تربیت‌مدرس.
رحمتی، محسن (1383) تحول سیاست و جامعه در ماوراء النهر از قرن سوم تا حملۀ مغول، رسالۀ دکتری، گروه تاریخ دانشکدۀ ادبیات و علوم‌انسانی، دانشگاه تهران.
رحمتی، محسن (1397) «پیامدهای اجتماعی جنگ قطوان در ماوراءالنهر»، مطالعات تاریخی جنگ، 2(3)، صص73- 53.
صدقی، ناصر (1388) «بررسی محدودیت‌های شناخت تحوّلات ایران عصر سلجوقی»، پژوهشهای علوم تاریخی دانشگاه تهران، 1(2)، صص 110- 87.
صدقی، ناصر (1393) تاریخ‌نگاری در ایران عصر سلجوقی، پژوهشکده تاریخ اسلام، تهران
صدقی، ناصر (1389) «تاریخ‌نگاری ایران عصر سلجوقی و مسئله‌ی دگرگونی‌های سیاسی»، تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری، دانشگاه الزهرا، 20(6)، صص106-81.
میرخواند، میر محمدبن‌سید برهان‌الدین (1339) تاریخ روضه الصفا، جلد4، تهران: خیام.
نیشابوری، ظهیرالدین (1390) سلجوق‌نامه، تصحیح میرزا اسماعیل افشار و محمد رمضانی، تهران: اساطیر.
یزدی، تاج‌الدین حسن‌بن‌شهاب (بی‌تا) جامع التواریخ حسنی (بخش تیموریان پس از تیمور)، به‌کوشش حسین مدرسی طباطبایی و ایرج افشار، مؤسسۀ تحقیقات علوم آسیای میانه و غربی دانشگاه کراچی، پاکستان: کراچی.
یزدی، شهاب‌الدین حسن[1] (1399) جامع التواریخ حسنی (بخش سلجوقیان)، مقدمه، تحقیق و تصحیح بلنت اوزقوزوگودنلی، فرهنگستان هنر، تهران: مؤسسۀ تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری.
Köymen, Mehmet Altay, 2018,” Büyük Selçuklu İmparatorluğunda Oğuz Isyani”, TOPLU MAKALELER, SELCUKLU DEVTI TüRK TARIHI ARAşTIRMALARI, II CILT, Hazirlayanlar: Sinan TARIFCI- Kerim KöKSAL KAYA, Türk Tarih Kurumu, Ankara. ÖZKUZUGÜDENLİ, Osman G., 1994, SULTAN SENCER VE KARA-HITAYLAR-KATVAN SAVAşI, (YUKSEK LISANS TEZI), MARMARA üNIVERSITESI, ISTANBUL, ss.XVI-XVII. ÖZKUZUGÜDENLİ, Bülent, 2014, HASAN-I YEZDÎ’NİN CÂMİ ‘U’T-TEVÂRÎH-İ HASENÎ İSİMLİ ESERİNİN SELÇUKLULAR KISMI (GİRİŞ – FARSÇA METİN – TÜRKÇE TERCÜME), DOKTORA TEZİ, T.C. MARMARA ÜNİVERSİTESİ TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI ENSTİTÜSÜ, TÜRK TARİHİ ANABİLİM DALI, ORTAÇAĞ TARİHİ BİLİM DALI, İstanbul. ÖZKUZUGÜDENLİ, Bülent, 2016, SELÇUKLU TARİHİNİN AZ BİLİNEN BİR KAYNAĞI: HASAN-I YEZDÎ’NİN CÂMİ ‘U’T-TEVÂRÎH-İ HASENÎ İSİMLİ ESERİ, USAD; (5): 143-166. Tâcü’d-dîn Hasan b. Şihâb-ı Yezdî, 2023, Câmi’üt-Tevârih-i Yezdî (Timur’dan Sonra Timurlular), çev. Fatih Bostancı, Divan Kitap, İstanbul 2023.
Afżaluldīn Abū Ḥāmed Aḥmad b. Ḥāmed Kermānī (1947) Tārīḵ-e Afżal or Badāyī‘ ul-Azmān fī Vaqāyī‘ Kermān, by Mehdi Bayani, University of Tehran Press. Afżaluldīn Abū Ḥāmed Aḥmad b. Hāmed Kermānī (1994) Salǰūqīān va Ḡoz dar Kermān, written by Mirzā Mohammad Ebrahim ḵabisi, introduction, correction and revision by Mohammad Ebrahim Bāstani Parizi, Korooš Publishing House, Tehran. Bayani, Mahdi (2013) research on the life and works of Ībn Šahāb Yazdi (poet, historian and anonymous astronomer of the 9th century Hijri), with the efforts of Nader Motallebi Kashani, Historian Publishing House, Qom. Ḥosseīnī, Ṣadr al-Din Abūl-Fāwārīs (2001) Zobdat al-Tawārīḵ, revised by Mohammad Nur al-Din, translated by Ramazan Ali Roohollahi, Ile Šahsavan e Baghdadi Publishing House, Tehran. Ībn ul-‘Adīm, Kamāl ul-Dīn (2011) Boḡyat ul-Ṭalab fī Tārīḵ-e Ḥalab(Aleppo), with the efforts of Dr. Ali Sevim, ǰam‘īyat Al-Tārīḵīyat Al-Turkiyeh Press, second edition, Ankara. Ībn Esfandīār, Bahāuddīn Moḥammad (1987) Tārīḵ-e Ṭabarestān, revised by Abbas Eqbal, Padīdeh-ye Kavīr Publishing House, second edition, Tehran. Khalifeh, Mojtaba (2006) Iran's trade during the Seljuk period (doctoral dissertation), supervisor Dr. Abdol Rasool ḵairandiš, Department of History, Faculty of Literature and Human Sciences, Tarbiat Modares University. Mīrḵānd, Mīr Moḥammad b. Seyyed Borhānuddīn (1960), Tārīḵ-e Rūḍat ul-Ṣafā, Volume 4, ḵayyām Publications, Tehran. Neīšābūrī, Ẓahīr al-Dīn, (2011) Selǰuknāmeh, edited by Mirza Esmail Afshar and Mohammad Ramezani, Asātīr Publishing House, Tehran. Rahmati, Mohsen (2004) The evolution of politics and society in Transoxiana, from the 3rd century to the Mongol invasion (doctoral thesis), supervisor Dr. Abdul Karim Golshani, Department of History, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran. Rahmati, Mohsen (2017) "Social Consequences of the Battle of Qatwan in Transoxiana", Journal of Historical Study of war, Year 2, Number 3, pp. 53-73. Sedghi, Naser (2009) "Seljukid Historiography and the Political Changes", Journal of "Historical Perspective & Historiography of Alzahra University, Volume 20, Number 6, pp. 81-106. Sedghi, Nasser (2013) Historiography in Iran during the Seljuk period, Research center for Islamic History, Tehran. Sedghi, Naser (2018) “Investigation into the Limitations of Understanding Iran’s Developments in Seljuq Era”, Historical Sciences Studies, Scientific-Research Journal of University of Tehran, Volume 1, Number 2, pp. 110-87. Yazdi, Šahābuddīn Ḥasan (2019) ǰāmī’ ul-Tawārīḵ-e- Ḥasanī (Seljuk section), introduction and research by Bülent ÖZKUZUGÜDENLİ, Farhangistan Art: Authoring, Translation and Publishing Institute of Art Works, Tehran. Yazdī, Tāǰ ul-Dīn Ḥasan b. Šahāb, ǰāmī’ ul-Tawārīḵ-e- Ḥasanī (Timoriand section after Timur), by Hossein Madrresi Tabatabaei and Iraj Afshar, Research Institute of Central and Western Asian Sciences, University of Karachi, Karachi, Pakistan.
Köymen, Mehmet Altay ( 2018) ” Büyük Selçuklu İmparatorluğunda Oğuz Isyani”, TOPLU MAKALELER, SELCUKLU DEVTI TüRK TARIHI ARAşTIRMALARI, II CILT, Hazirlayanlar: Sinan TARIFCI- Kerim KöKSAL KAYA, Türk Tarih Kurumu, Ankara. ÖZKUZUGÜDENLİ, Osman G. (1994) SULTAN SENCER VE KARA-HITAYLAR-KATVAN SAVAşI, (YUKSEK LISANS TEZI), MARMARA üNIVERSITESI, ISTANBUL, ss.XVI-XVII. ÖZKUZUGÜDENLİ, Bülent (2014) HASAN-I YEZDÎ’NİN CÂMİ ‘U’T-TEVÂRÎH-İ HASENÎ İSİMLİ ESERİNİN SELÇUKLULAR KISMI (GİRİŞ – FARSÇA METİN – TÜRKÇE TERCÜME), DOKTORA TEZİ, T.C. MARMARA ÜNİVERSİTESİ TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI ENSTİTÜSÜ, TÜRK TARİHİ ANABİLİM DALI, ORTAÇAĞ TARİHİ BİLİM DALI, İstanbul. ÖZKUZUGÜDENLİ, Bülent (2016) SELÇUKLU TARİHİNİN AZ BİLİNEN BİR KAYNAĞI: HASAN-I YEZDÎ’NİN CÂMİ ‘U’T-TEVÂRÎH-İ HASENÎ İSİMLİ ESERİ, USAD; (5): 143-166. Tâcü’d-dîn Hasan b. Şihâb-ı Yezdî (2023) Câmi’üt-Tevârih-i Yezdî (Timur’dan Sonra Timurlular), çev. Fatih Bostancı, Divan Kitap, İstanbul 2023. [1]. درست همان تاج‌الدین حسن یزدی است. در متن فارسی چاپ‌شده اسم و لقب مؤلف اشتباه نوشته شده است. شهاب یزدی پدر حسن یزدی بوده است. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 100 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 63 |
||