پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 933 |
| تعداد مقالات | 7,667 |
| تعداد مشاهده مقاله | 12,518,756 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,898,614 |
تحلیل و تبیین گفتمان خویشکاری در متون تاریخ‌نگاری و ادبی نیمۀ اول قرن هفتم هجری (مطالعۀ موردی؛ جهان‌گشای جوینی، بوستان و گلستان سعدی) | ||
| تاریخ نگری و تاریخ نگاری | ||
| مقاله 10، دوره 33، شماره 31 - شماره پیاپی 116، تیر 1402، صفحه 241-265 اصل مقاله (449.31 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/hph.2024.47143.1727 | ||
| نویسندگان | ||
| محمودرضا کوه‌کن* 1؛ مسعود صفری2 | ||
| 1استادیار گروه تاریخ، دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران | ||
| 2استادیار گروه تاریخ، واحد آباده، دانشگاه آزاد اسلامی، آباده، ایران | ||
| چکیده | ||
| از ویژگی‌های نظام ملک‌داری ایرانی، باورمندی به نظم و سامان‌مندی امور اجتماع براساس قانون «اشه» و نظام «خویشکاری» است. این امر در همۀ ادوار تاریخ ایران الگوی کارآمدی برای سیاست‌ورزان و حکومتگران به شمار می‌رفت، اما در مواقعی و بنا به دلایلی چون هجوم اقوام انیرانی به ایران، این ساختار با چالش جدی مواجه می‌شد. در چنین شرایطی نخبگان ایرانی سعی در بازآفرینی و آموزش الگوی ازدست‌رفته به فرمانروایان جدید را داشته‌اند. با تهاجم مغولان در آغاز سدۀ هفتم هجری نیز بسیاری از ساختار‌ها و انتظام امور اداری‌‌سیاسی از بین رفت. در این پژوهش با شیوۀ توصیفی‌تحلیلی و به استناد منابع کتابخانه‌ای تلاش می‌شود تا به این پرسش پاسخ داده شود که در چنین برهۀ زمانی توجه به اصل خویشکاری به‌منظور احیای انتظام امور جامعه در اندیشه و آثار عطاملک جوینی و سعدی شیرازی چه جایگاهی داشته است. یافته‌های تحقیق حاضر نشان می‌دهد که دغدغۀ اصلی جوینی و سعدی در این مرحله از تاریخ ایران پیدایی بی‌نظمی و ازهم‌گسیختگی ساختارهای موجود جامعه است که بخش چشمگیری از آن در نتیجۀ ناآگاهی و بی‌توجهی حکام و کارگزاران مغول به نظام خویشکاری به وجود آمده است؛ لذا ایشان تلاش کرده‌اند تا با خلق آثار تاریخی و ادبی، ضمن ارائۀ توصیه‌ها و اندرزها به حاکمان و نیز معرفی الگوهای موفق فرمانروایی، به‌نوعی درصدد اصلاح نابسامانی‌ها برآیند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| خویشکاری؛ مغولان؛ متون تاریخی و ادبی؛ جوینی؛ سعدی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Analysis and explanation of "Khish-kari" discourse in historical and literary texts of the first half of the 7th century AH(Case study of Juwayni's Jahan-gusha, Sa`di's Bustan & Gulestan) | ||
| نویسندگان [English] | ||
| MahmoodReza Koohkan1؛ Masoud Safari2 | ||
| 1Assistant professor, Department of History, Payam-e Noor University, Tehran, Iran | ||
| 2Assistant professor, Department of History, Abadeh Branch, Islamic Azad University Abadeh, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| One of the characteristics of the Iranian real estate system is the belief in the order and organization of social affairs based on the "Asha" law and the "Khish-Kari" system. This was an effective model for politicians in all periods of Iran's history. But in times like the invasion of "An- Irani" tribes, this structure was challenged. In such a situation, the Iranian elites have tried to recreate and teach the lost model to the new rulers. With the invasion of the Mongols in the 7th century, many infrastructures and administrative and political affairs were destroyed. In this research, with a descriptive-analytical method and citing library sources, an attempt is made to answer the question that at this point, what was the position of paying attention to the principle of "Khish-Kari" to restore the orderliness of society's affairs in the thought and works of Juwayni and Sa`di? The findings of the present research show that the main concern of Juwayni and Sa`di at this stage of Iran's history is the disorder and disintegration of the existing structures of society, which is partly a result of the ignorance and inattention of the Mongol rulers and agents to the "Khish-kari" system. Therefore, by creating historical and literary works, while providing pieces of advice and instructions as well as introducing successful models of rulership, they have tried to reform the anarchists in a way. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| "Khish-kari", Mongols, Historical and literary texts, Juwayni, Sa`di | ||
| مراجع | ||
|
اوستا (1387) گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه، چاپ12، تهران: مروارید.
ابن‌اثیر، عزالدین‌علی (2535) تاریخ کامل، ترجمه ابوالقاسم حالت، تهران: مؤسسۀ مطبوعاتی علمی.
ابن‌طقطقی، محمدبن‌علی‌بن‌طباطبا (1360) تاریخ فخری درآداب ملک‌داری و دولت‌های اسلامی، محمد وحید گلپایگانی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
اشپولر، برتولد (1374) تاریخ مغول در ایران، ترجمۀ محمود میرآفتاب، چاپ5، تهران: علمی و فرهنگی.
اقبال‌آشتیانی، عباس (1384) تاریخ مغول، چاپ8، تهران: امیرکبیر.
پطروشفسکی، آی.پی (1366) «اوضاع اجتماعی‌ـ‌اقتصادی ایران در دورۀ ایلخانان»، تاریخ ایران کمبریج، زیر نظر جی.آ. بویل، ترجمۀ حسن انوشه، جلد5، تهران، امیرکبیر.
تاریخ شاهی (2535) تصحیح محمدابراهیم باستانی‌پاریزی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
ثعالبی‌مرغنی، حسین‌بن‌محمد (1372) شاهنامۀ کهن (پارسی غررالسیر)، به‌اهتمام محمد روحانی، مشهد: دانشگاه فردوسی.
جوزجانی، منهاج‌الدین سراج (1343) طبقات ناصری، تصحیح عبدالحی حبیبی، چاپ2، کابل: انجمن تاریخ افغانستان.
جوینی، محمد (1382) تاریخ جهان‌گشا، تصحیح محمد قزوینی، چاپ3، 3 جلد، تهران: دنیای کتاب.
حسن‌زاده، اسماعیل (1380) «اندیشۀ مشیت الهی در تاریخ‌نگاری اسلامی، مطالعۀ موردی تاریخ جهان‌گشای جوینی»، تاریخ اسلام، 2(1)، 166- 133.
حسن‌زاده، اسماعیل (1388) «مصلحت عمومی در اندیشۀ خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی»، انجمن ایرانی تاریخ، 1(1)، 70- 30.
خیراندیش، عبدالرسول (1380) «سعدی و سلغریان»، سعدی‌شناسی، دفتر4، 131-122.
دینکرت پنجم (1386) ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: معین.
دینکرت سوم (1381) ترجمۀ فریدون فضیلت، تهران، فرهنگ دهخدا.
دینوری، احمدبن‌داود (1381) اخبار الطوال، ترجمۀ محمود مهدوی‌دامغانی، چاپ5، تهران: نی.
رحمتی، محسن؛ فلاحی، وحید (1394) «تأثیر اصلاحات غازان بر وضعیت کشاورزی قلمرو ایلخانی»، تاریخ اسلام و ایران، دانشگاه الزهرا، 25(26)، 98-71.
رشیدالدین فضل‌الله همدانی (1373) جامع التواریخ، تصحیح محمد روشن و مصطفی موسوی، تهران: البرز.
رضایی‌راد، محمد (1389) مبانی اندیشۀ سیاسی در خرد مزدایی، چاپ2 ، تهران: طرح نو.
سعدی، مصلح‌‌بن‌عبدالله (1362) کلیات سعدی، تصحیح محمدعلی فروغی، چاپ3، تهران: امیرکبیر.
سیفی‌هروی، سیف‌بن‌محمد (1383) تاریخ‌نامۀ هرات، تصحیح غلامرضا طباطبایی‌مجد، تهران: اساطیر.
طباطبایی، جواد (1395) تأملی دربارۀ ایران، جلد نخست: دیباچه‌ای بر نظریۀ انحطاط ایران، تهران: مینوی خرد.
طبری، محمدبن‌جریر (1363) تاریخ طبری، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، چاپ2، تهران: اساطیر.
عهد اردشیر (1348) پژوهش احسان عباس، ترجمۀ محمدعلی امام‌شوشتری، تهران: انجمن آثارملی.
فردوسی، ابوالقاسم (1374) شاهنامه، تصحیح ژول مول، چاپ6، تهران: علمی و فرهنگی.
فرنبغ دادگی (1369) بندهش، گزارندۀ مهرداد بهار، تهران: توس.
فضلی‌نژاد، احمد (1392) «بازنمایی سیمای کیانیان در تاریخ‌نگاری و حماسه‌سرایی دورۀ ایلخانان»، تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری، دانشگاه الزهرا، 23(12)، 179- 149.
کنت، رولاند.گ (1400) فارسی باستان، ترجمۀ سعید عریان، چاپ3، تهران: علمی.
گیرشمن، رومن (1379) ایران از آغاز تا اسلام، ترجمۀ محمد معین، چاپ12، تهران: علمی و فرهنگی.
ماسه، هانری (1369) تحقیقی دربارۀ سعدی، ترجمۀ حسن مهدوی اردبیلی و غلامحسین یوسفی، چاپ2، تهران: توس.
مجتبایی، فتح‌الله (1399) شهر زیبای افلاطون و شاهی آرمانی در ایران باستان، تهران: هرمس.
محمودی، علیرضا (1403) «سخن دستور گریزِ مؤثر در تاریخ جهان‌گشای جوینی»، متن‌شناسی ادب فارسی، 16(1)، 52-35.
مینوی‌خرد (1354) ترجمۀ احمد تفضلی، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
نامۀ تنسر به گشنسب (1354) تصحیح مجتبی مینوی، تهران: خوارزمی.
نسوی، محمدبن‌احمد (1384) سیرت جلال‌الدین منکبرنی، تصحیح مجتبی مینوی، چاپ3، تهران: علمی و فرهنگی.
نظام‌الملک، ابوعلی حسن‌طوسی (1347) سیاست‌نامه، به‌اهتمام هیوبرت دارک، چاپ2، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
نظامی‌گنجوی، الیاس‌بن‌یوسف (1395) کلیات نظامی‌گنجوی، تصحیح حسن وحیددستگردی، تهران: سپهر ادب.
نیولی، گراردو (1391) «فر / فرّه»، ترجمۀ سعید انواری و سپیده رضی، هفت آسمان، 14(53)، 117- 101.
وصاف‌الحضره، عبدالله‌بن‌فضل‌الله (1346) تحریر تاریخ وصاف، عبدالمحمد آیتی، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
یوسفی، آرش؛ فضلی‌نژاد، احمد؛ خیراندیش؛ عبدالرسول (1401) «از نجیب‌زادۀ وحشی تا مرد هزاره: ﺗﺎرﻳﺦنگاری ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻧﻮﻳﻦ ﻏﺮﺑﻴﺎن درﺑﺎرۀ امپراﺗﻮری مغول»، تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری، دانشگاه الزهرا، 32(30)، 356- 321.
Bailey, H.W. (1948). Zoroastrian Problems in the ninth century books, Oxford University Press, Oxford.
Avestā (2008), Translated & Annotated by Jalil Doostkhah, 12th edition, Tehran: Morvārīd Pub. Ahd-e Ardešīr (1969), Research by Ehsan Abbas, translated by Mohammad Ali Imam Shushtri, Tehran: Anǰoman-e Aṯāre mellī. Bailey, H.W. (1948). Zoroastrian Problems in the ninth century books, Oxford University Press, Oxford. Dīnavarī, A. (2002), Aḵbār ul- ṭiwāl, translated by M. Mahdavi Damghani, 5th edition, Tehran: Ney pub. Dīnkart (The fifth book) (2007), translated by Jale Amouzgar and Ahmad Tafazoli, Tehran: Mo‘īn Pub. Dīnkart (the third book) (2002), translated by Fereydoun Fazilat, Tehran: Farhang-e Dehḵodā pub. Ībn Aṯīr, E. (1976), Al Kāmīl, translated by Abu Al-Qasem Halat, Tehran: Mo’assessah Maṭbū‘ātī ‘Elmī pub. Ībn Teqtaqā, M. (1981), Al-Faḵrī, translated by M. Vahid Golpayegani, second edition, Tehran: Bongāh-e Tarǰomeh va Našre ketāb. Fazlinejad, Ahmad (2012), A Study of the Representation of Kiyanid Aspect in the Historiography and Epic Poetry of Ilkhanid Era, The Journal of Historical Perspective & Historiography, Vol 23, no12, (pp.149-179). Ferdowsī, A. (1995), Šahnāmeh, edition by J. mol, 6th edition, Tehran: ‘Elmī & Farhangī pub. Farnbaq Dādegī (1990), Bundahīšn, written by Mehrdad Bahar, Tehran: Ṭūs pub. ǰūzǰānī, Menhāǰ Al-Dīn Serāǰ (1964), Ṭabaqāt-e Nāṣerī, edited by Abdulhaei Habibi, second edition, Kabul: Afghan History Association. ǰūweynī, ‘Alā ul-dīn, ‘Aṭāmalek (2003), Tārīḵ-e ǰahāngošā-ye ǰūweynī, edited by Mohammad Qazvini, 3 Volume, Tehran: Donyā-ye Ketāb pub. Hassanzadeh, Esmael (2001), "Divine will in Islamic Historiography", Islamic History Quarterly, Second year, no one, (pp.133-166). Hassanzadeh, Esmael (2009), Public Interests in khaje Rashid al-Din Fazlolah Hamedaniʼs Political Thought, pajooheshnameh anjoman irani Tarikh, first year, no one, (pp 30-70). Eqbal Ashtiani, Abbas (2005), Mongol History, 8th edition, Tehran: Amīr Kabīr pub. Ghirshman, Roman (2000), L'Iran, Des Original AlʼIslam, Translated by Mohammad Moin, 12th edition, Tehran: ‘Elmī & Farhangī pub. Gnoli, Gherardo, (2012), "FARR (AH)", translated by Saeed Anvari and Sepideh Razi, Haft Asman Quarterly, Vo 14, No 53. Kent, Roland G. (2016), Farsi Bastan (grammar, texts, dictionaries), translated by S. Oryan, second edition, Tehran: ‘Elmī Pub. Kheirandish, Abd Al-Rasúl (2010), " Sa`di and Salgharian", Sa`di Studies Magazine, Book IV. Mahmoodi, Ali reza, An Effective Evasive Wording in the History of Jahangosha Joveyni, Textual Criticism of Persian Literature, Vol.16, issue 1, No 61. Massé, Henri (1990), Essai sur le poete Saadi: suivi d'une bibliographie, translated by Hassan Mahdavi Ardebili and Gholamhossein Yousefi, second edition, Tehran: Ṭūs pub. Minoy-e Kherad (1975), translated by Ahmad Tafazoli, Tehran: Bonyād-e Farhang Iran pub. Mojtabaei, F. (2020), Plato's Kallipolis and ideal kingship in ancient Iran, Tehran: Hermes Pub. Nasavī, Moḥammad b. Aḥmad (2005), Sīrat-e ǰalāl al-Dīn Mīnkubernī, corrected by Mojtaba Minovi, third edition, Tehran: ‘Elmī & Farhangī pub. Nāmeh-e Tansar be Gošnasb (1975), corrected by Mojtaba Minovi, Tehran: ḵārazmī. Petroshevski, I.P. (2016), "Socio-economic conditions of Iran during the Ilkhanate period", History of Iran, Cambridge, under the supervision of G.A. Boyle, translated by Hassan Anoushe, Tehran, Amīr Kabīr, vol.5. Neẓām ul-Molk, Abū ‘Alī Ḥasan Ṭūsī (1968), Sīāsatnāmeh, edited by Hubert Dark, second edition, Tehran: Bongāh-e Tarǰomeh va Našre ketāb pub. Neẓāmī Ganǰavī, Elyās b. Yūsuf (2015), Kollīyāt-e Neẓāmī Ganǰavī, edited by Hasan Vahid dastgerdi, Tehran: Sepehr-e Adab pub. Rahmati, Mohsen; Vahid Fallahi (2014), The Effects of Ghazan Reforms On Agricultural State of Ilkhanid territory, Journal of History of Islam and Iran, Alzahra University, Vol 25, no 26. Rašīd al-Dīn Fażlollāh Hamadānī (1994), ǰāmī‘ ul-Tawārīḵ, corrected by Mohammad Roshan & Mostafa Mousavi, Tehran: Alborz pub. Rezaeirad, Mohammad (2010), Basics of political thought in rationalization of mazdaei, 2nd Edition,Tehran: Tarḥ-e nū pub. Sa‘dī, Moṣleḥ b. ‘Abdollāh (1983), Kollīyāt-e Sa‘dī, revised by Mohammad Ali Foroughi, third edition, Tehran: Amīr Kabīr pub. Seīfī Heravī, Seīf b. Moḥammad (2004), Tārīḵnameh Herat, corrected by Gholamreza Tabatabaei Majd, Tehran: Asāṭīr pub. Ṯa‘ālībī Marḡanī, H. M. (1993), Šāhnāmeh-e kohan (Pārsī-e Ḡorar al-Sīyar), edited by Mohammad Rouhani, Mashhad: Ferdowsi University pub. Spuler, Bertold (1995), Die Mongolen in Iran: Politik, Verwaltung und Kultur der Ilchanzeit 1220-1350, translated by Mahmoud Mir Aftab, 5th edition, Tehran: ‘Elmī & Farhangī pub. Ṭabarī, Moḥammad b. ǰarīr (1984), Tārīḵ-e Ṭabarī, translated by Abolqasem Payandeh, second edition, Tehran: Asāṭīr pub. Tabatabaei, Javad (2015), thought about Iran, Vol One: A Preface to the Theory of Iran's Decline, Tehran: Mīnū-ye ḵerad pub. Tārīḵ-e Šāhī (1976), edited by M. I. Bastani Parizi, Tehran: Bonyād-e Farhang Iran pub. Yousefi, Arash; Ahmad, Fazlinejad; Abd Al-Rasúl Kheirandish (2022), "from a savage nobleman to a man of the millennium: historiography of modern western studies about the Mongol Empire", The Journal of Historical Perspective & Historiography, year 32, no 30, autumn and winter, (pp.321-356). Vaṣṣāf ul-Ḥażrah, ‘Abdollāh b. Fażlollāh (1967), Taḥrīr-e Tārīḵ-e Vaṣṣāf, Abdulmohammad Ayati, Tehran: Bonyād-e Farhang Iran pub.
Bailey, H.W. (1948). Zoroastrian Problems in the ninth century books, Oxford University Press, Oxford. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 51 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2 |
||