پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 954 |
| تعداد مقالات | 7,829 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,088,904 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 9,271,550 |
تأملی روش‌شناختی پیرامون شایعات مربوط به کشته‌شدگان انقلاب اسلامی (نمونۀ موردی 15خرداد 1342 و 17 شهریور1357) | ||
| تاریخ نگری و تاریخ نگاری | ||
| مقاله 11، دوره 33، شماره 31 - شماره پیاپی 116، تیر 1402، صفحه 267-294 اصل مقاله (432.34 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/hph.2024.46455.1713 | ||
| نویسندگان | ||
| علیرضا ملایی توانی1؛ بهروز گراوند2؛ سیدمحمود سادات3 | ||
| 1استاد پژوهشکدۀ تاریخ، پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران | ||
| 2دانشجوی دکتری رشته تاریخ انقلاب اسلامی پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران، ایران | ||
| 3استادیار پژوهشکدۀ امام‌خمینی و انقلاب اسلامی، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| شایعه در حکومت و جامعه همواره با اهداف چندسویهای مطرح بوده است. طراحی شایعه از منظر گونهشناختی متنوع بوده و در انواع و روش‌های مختلفی به کار گرفته میشود. در فرایند انقلاب اسلامی ایران نیز شایعات مختلفی در ارتباط با گروهها و طیفهای تأثیرگذار بر ساخت قدرت مطرح شده است. هدف پژوهش حاضر، بررسی روش‌شناختی شایعات مرتبط با موضوع تعداد کشته‌شدگان در برهۀ مبارزات انقلاب اسلامی و نقد روایتهای موجود است. پرسش اصلی این است که شایعات پیرامون تعداد کشته‌شدگان در فرایند انقلاب در گفتمانهای حکومت پهلوی و مخالفان آن با چه انگیزههایی مطرح شده و بر پایۀ چه مبانی روش‌شناختی میتوان آن‌ها را سنجش و نقادی کرد. در این پژوهش که براساس روش توصیفی‌تحلیلی سامان‌یافته، تلاش میشود تا برای ارائۀ تحلیلی عمیق‌تر از شایعات رایج این برهه از نظریۀ تحلیل گفتمان نیز استفاده شود. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که شایعه‌سازی به‌عنوان ابزاری برای «مظلوم‌نمایی» و «تبلیغات علیه حاکمیت» مورد استفادۀ مخالفان رژیم پهلوی قرار داشت و به همان نسبت به‌عنوان ابزاری برای تشکیک در خاستگاه انقلاب و رهبران آن با هدف تضعیف و به حاشیه‌راندن گفتمان انقلابی مورد بهره‌‌برداری رژیم پهلوی قرار می‌‌گرفت. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| شایعه؛ ضابطه‌مندی برانگیزاننده؛ مبالغۀ تکان‌دهنده؛ حاشیه‌رانی؛ انقلاب اسلامی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A methodological reflection on the rumors around the casualties of Islamic revolution (case study: 15th Khordad of 1342, and 17th Shahrivar of 1357) | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Alireza Mollaiy Tavani1؛ Behrooz Geravand2؛ Seyyed mahmood Sadat3 | ||
| 1Professor,Research Institute of Human sciences and cultural studies,Tehran,Iran | ||
| 2phd Research Institute of Imam Khomeini and the Islamic Revolution, Tehran, Iran | ||
| 3Assistant Professor in History ,Research Institute of Imam Khomeini and Islamic Revolutio, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Rumors have always existed in governments and societies with multi-pronged goals. Rumor planning is typologically varied and also applied in different ways. There were also many rumors about the groups and spectrum affecting the power structure throughout the Islamic Revolution of Iran. The current study aims to examine the rumors about the casualties of the Islamic revolution combats and review the existing narratives. Our main question is what were the motives behind the rumors around the casualties of the Islamic revolution in the discourses of both the Pahlavi government and their dissidents; and based on what kind of methodology can we examine and review them? Furthermore, the current study applying the descriptive-analytical approach uses the discourse analysis theory to provide a deep and comprehensive review of the common rumors of the time. Our findings show that rumor-making as a means of “shamming oppressed” and “anti-government propaganda” was used by both the Pahlavi dissidents and by the Pahlavi regime itself to cast doubt on the causes of the revolution and its leaders’ motives, in order to pervert and marginalize the revolutionary discourse. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Rumors, Motivating lawfulness, Extreme exaggeration, Marginalization, Islamic revolution | ||
| مراجع | ||
|
ابوالحسنی (منذر)، علی(1382) «کالبدشکافی یک شایعه در تاریخ مشروطیت»، زمانه، (12)، صص 25- 19.
احمدی، بابک (1386) رسالۀ تاریخ جستار در هرمنوتیک تاریخ، تهران: مرکز.
امین‌آبادی، روح‌الله (1391) «پاسدار اسلام، وقتی دولت آشتی ملی جوی خون راه می‌اندازد»، (369)، صص46-42.
انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک (1377) تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی، چند جلدی.
آبراهامیان، یرواند (1377) ایران بین دو انقلاب، ترجمۀ احمد گل‌محمدی، محمدابراهیم فتاحی، تهران: نی.
آریابخشایش، یحیی (1384) «15خرداد- تهران براساس گزارش‌های ساواک»، مطالعات تاریخی، (7)، صص125- 38.
باصری، احمد؛ احمدی، عباس (1395) «بررسی تاکتیک‌های رسانه‌ای؛ خبر بیست و سی شبکۀ دوم سیما در مدیریت بحران حوادث پس از انتخابات سال88»، مدیریت بحران و وضعیت‌های اضطراری، (29)، صص 112- 81.
باقی، عمادالدین (1383) تولد یک انقلاب، بررسی انقلاب ایران با درآمدی پیرامون تاریخ معاصر، تهران: سرابی.
بهبودی، هدایت‌الله (1384) هفده شهریور در اسناد، 17شهریور 1357؛کالبدشکافی یک واقعه، تهران: مؤسسۀ مطالعات و پژوهشهای سیاسی.
بی‌نا (1358) ترور فکری و ترویج شایعه همراه‌با مختصری از شرح حال دکتر سید محمد حسینی بهشتی، بی‌جا
بی‌نا (1376) «ساواک شایعه می‌سازد، شهربانی تکذیب می‌کند»، 15 خرداد، (25)، صص160- 152.
بی‌نا (1384) «اسامی شماری از شهیدان خرداد خونین42»، 15 خرداد، (3).
بی‌نا (1975م/1395ق) «بیوگرافی پیشوا»، جلد2، 15 خرداد، (5).
پاکتچی، احمد (1396) نقد متن، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
پهلوی، محمدرضا (1375) پاسخ به تاریخ، ترجمۀ حسین ابوترابیان، تهران: نشر سیمرغ.
ترکمان، فرح؛ شهابی، زینب (1395) «شایعه و عوامل اجتماعی مؤثر در پذیرش آن»، راهبرد اجتماعی فرهنگی، ، (19)، صص216-191.
جمعۀ سیاه، ویژه‌نامۀ سالگرد قیام 17 شهریور 1357، ص2.
چراغی، زهره (1390) «شایعه و شایعه‌پردازی در عصر قاجار»، تحقیقات تاریخ اجتماعی، 1(2)، صص38-21.
حدادعادل، غلامعلی و دیگران (1359) تاریخ ایران سال سوم دبیرستان، تهران: وزارت آموزش‌وپرورش.
حضرتی، حسن (1399) «در باب مهم‌ترین وظیفۀ رشته‌ای مورخان»، تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری، دانشگاه الزهرا، 30 (26)، صص87-69.
خاطرات 15 خرداد (1388) به‌کوشش علی باقری، تهران: سورۀ مهر.
خاطرات فرح دیبا یا کهن دیارا (بیتا)، بی‌جا: بی‌نا.
خلیلی، اکبر (1382) گام‌به‌گام با انقلاب، جلد1: پیدایش انقلاب اسلامی، چاپ2، تهران: سروش.
دهنوی، محمد (1360) قیام 15 خرداد به روایت اسناد، تهران، خدمات فرهنگی رسا.
دواس، دی.ای (1394) پیمایش در تحقیقات اجتماعی، ترجمۀ هوشنگ نایبی، تهران: نی.
رستم، اسد (1392) نقد تاریخی، ترجمۀ سید محمدرضی مصطفوی‌نیا و حسن حضرتی، تهران: سمت.
روحانی، حمید (1381) نهضت امام‌خمینی (دفتر اول)، تهران: عروج.
روزشمار انقلاب اسلامی (1376) جلد 5، تهران: دفتر ادبیات انقلاب اسلامی حوزۀ هنری.
سلطانی‌فر، محمد (1384) «رسانه‌ها با بحران‌های نوین و جنگ‌های پست‌مدرن»، پژوهشهای ارتباطی، (43و 42)، صص58-27.
سولیوان، ویلیام هیلی (1361) مأموریت در ایران (خاطرات سولیوان آخرین سفیر آمریکا در ایران)، ترجمۀ ابراهیم مشفقیفر، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
شریعتی‌مهر، رضا (1386) «نگاهی به مهم‌ترین رویدادهای انقلاب اسلامی»، مجلۀ مبلغان، (99)، صص87-74.
صحیفۀ امام خمینی(1387)، جلد1 و2.
عباسی، سمیه؛ ملک‌شاهی، هاشم (1401) «تاریخ میان‌رشته‌ای و جایگاه آن در پژوهشهای تاریخی»، تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری دانشگاه الزهرا (س)، 32(۲۹)، صص220-183.
علم، اسدالله (1371) گفت‌وگوی من و شاه (خاطرات محرمانۀ امیر اسدالله علم)، گروه مترجمان، تهران: طرح نو، چند جلدی.
فرهنگ‌نامۀ اندیشۀ مارکسیستی (1388) ویراستۀ تام باتامور و دیگران، ترجمۀ اکبر معصوم بیگی، تهران: بازتاب نگار.
فلسفی، محمد تقی (1376) خاطرات و مبارزات حجت الاسلام فلسفی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
قدسی‌زاده، پروین؛ یزدانی، سهراب؛ شیخ نوری، محمدامیر (1389) «ماهیت دولت پهلوی (دوم) از دیدگاه حزب توده ایران و سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران (1357-1332)» تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهرا (س)، 20(6)، صص161-129.
قیام 15 خرداد به روایت اسناد ساواک (فیضیه) (1378) تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی، چند جلدی.
کاپفر،ژان نوئل (1380) شایعه، ترجمۀ خداداد موقر، تهران: نشر شیرازه.
کاتوزیان، محمدعلی (1373) اقتصاد سیاسی ایران؛ از مشروطیت تا پایان سلسلۀ پهلوی، تهران: مرکز.
کیانی، رسول (1385) «شایعه و امنیت عمومی»، دانش نظامی، (30)، صص157-131.
ملایی توانی، علیرضا (1377) «بررسی تحلیلی رویداد 17شهریور 1357» متین، (9)، صص 290-267.
___________ (1389) «چشم‌اندازهای نو در تاریخ شفاهی ایران با تأکید بر تاریخ‌نگاری شفاهی»، تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری دانشگاه الزهرا، 20(۵)، صص154-129.
مهدینیا، جعفر (1368) زندگی سیاسی علی امینی، تهران: پانویس.
نهاوندی، هوشنگ (2010م) خمینی در فرانسه، ترجمۀ دادمهر. لس‌آنجلس: شرکت کتاب.
هویدا، فریدون (1374) سقوط شاه، تهران: اطلاعات.
واعظی، احمد (1386) درآمدی بر هرمنوتیک، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
وپستمن، البرت (1374) روان‌شناسی شایعه، ترجمۀ ساعد دبستانی، تهران: سروش.
الیاسی، محمد (1383) «کاربرد عملیات روانی در جنگ نامتقارن»، مطالعات راهبردی بسیج، (23)، صص22-1.
ب. روزنامه‌ها
اطلاعات، 16خرداد 1342.
اطلاعات، 18خرداد 1342.
اطلاعات، 1تیر 1342.
پ. مصاحبهها
مصاحبۀ سایت آفتاب نیوز با ابرهیم یزدی، تاریخ انتشار 21 خرداد 1384، Http://aftabnews ir).
Pliskin, Karen. 1980. “Rumors of the Revolution”. Iranian Studies. Vol. 13, No. 1/4. pp. 55-81 Gölz, Olmo. 2017. “Khomeini's Face is in the Moon: Limitations of Sacredness and the Origins of Sovereignty.” In Sakralität und Heldentum. Edited by Felix Heinzer, Jörn Leonhard and von den Hoff, Ralf, 229–44. Helden - Heroisierungen - Heroismen 6. Würzburg: Ergon.
A Dictionary of Marxist Thought (2009), edited by Tom Butmore and others, translated by Akbar Masoom Beigi, Tehran: Bāztāb Negār. Abrahamian, Ervand (1998), Iran between two revolutions, translated by Ahmad Golmohammadi, Mohammad Ebrahim Fatahi. Tehran: Ney Publishing. Abulhasni (Monzar), Ali (2012). Analysis of a rumor in the history of constitutionalism. Zamane monthly Number 12. Ahmadi, Babak (2007), Resāle-ye Tārīḵ ǰostār dar Hermeneutics Tārīḵ, Tehran: Center Publishing House. Alam, Asadullah (1992), My Conversation with the Shah (Secret Memoirs of Amir Asadullah Alam), Translators' Group, Tehran: Tarḥ-e Nū, multi-volume. Anonymous (1975/1395 AH), "Biography of Pishva", Volume II, 15th Khordad Publications, Number 5. Anonymous (1979). Intellectual assassination and rumor promotion along with a brief biography of Dr. Seyyed Mohammad Hosseini Beheshti. (N.p.: N.p.) Anonymous (1997). "SAVAK creates rumours, Shahrbani denies". 15 Khordad quarterly. Number 25. Anonymous (2005), "A number of names of the martyrs of Bloody Khordad od 42", 15 Khordad Quarterly, No. 3. Aryabakhshayesh, Yahya. (2005), "15th of Khordad - Tehran based on SAVAK reports", historical studies, number 7. Baghi, Emad al-Din (2004), The birth of a revolution, a review of the Iranian revolution with an introduction to contemporary history, Tehran: Sarabi Publishing. Baseri, Ahmad, Ahmadi, Abbas. 2015, "Investigation of media tactics; News of the twenty-thirty-second TV channel on the crisis management of events after the 1988 elections", Crisis Management and Emergency Situations, No. 29. Behbodi, Hedayatollah (2005), 17th of Shahrivar in documents, 17th of Shahrivar 1978; Autopsy of one incident, Tehran: Institute for Political Studies and Research. Black Friday, special issue of the anniversary of the uprising on 17 September 1978, page 2. Cheraghi, Zahra (2018). "RUMOUR AND SPREADING RUMOURS IN THE QAJAR ERA". Two social history research quarterly. Year 1. Number 2 De Vaus, D. A. (2015), Surveys in social research, translated by Houshang Naebi, Tehran: Ney. Dehnavi, Mohammad (1981), 15 Khordad uprising according to the documents, Tehran, Rasā Cultural Services. Falsafi, Mohammad Taghi (1997), Memoirs and Struggles of Hojjatoleslam Falsafi, Tehran: Islamic Revolution Records Center. Farah Diba's memories or Kohan Dīyāra (n.d.), N.p.: N.p. Haddad Adil, Gholam Ali and others (1980), History of Iran in the book of third year of high school, Tehran: Ministry of Education. Kapfer, Jean Noel (2001), Rumors: Uses, Interpretation and Necessity, translated by Khodadad Movaqar, Tehran: Šīrāzeh Publishing House. Katouzian, Mohammad Ali (1994), Political Economy of Iran; From Constitutionalism to the End of the Pahlavi Dynasty, Tehran: Markaz. Khalili, Akbar (2003), step by step with the revolution, first volume: the emergence of the Islamic revolution, second edition, Tehran: Soroūš. Kiani, Rasoul. (2006), “Rumour and Public Security”, Danesh, No. 30. Memories of 15 Khordad (2009), by Ali Bagheri, Tehran: Sūreh-ye Mehr. Pahlavi, Mohammad Reza (1996), Answer to History, translated by Hossein Abu Tarabian, Tehran: Sīmorgh Publishing. Pakatchi, Ahmad (2016), text criticism, Tehran: Imam Sadegh Publishing House. Pāsdār-e Islām, Vaqtī Dūlat-e Āštī-ye Mellī ǰūy-e ḵūn Rāh Mī-andāzad!, September 1, 2011, number 369. Rostam, Asad (2013), Historical Criticism, translated by Seyyed Mohammad Reza Mostafavinia and Hassan Hazrati, Tehran: Samt. Rouhani, Hamid (2002), Imam Khomeini's Movement (First Office), Tehran: ‘Orūǰ. Rūzšomār-e Enqelāb Eslāmī (1997), Vol. 5, Tehran: Islamic Revolution Literature Office, Hūzeh Honarī. Ṣahīfeh Emām ḵomeīnī, 2008, Vols. 1 and 2. Shariati-Mehr, Reza. 2007, “A Look at the Most Important Events of the Islamic Revolution”, Mobaleghan Magazine, No. 99. Soltanifar, Mohammad. 2005, "Media with Modern Crises and Postmodern Wars", Communication Research, Nos. 42 and 43. Sullivan, William Healy (1982), Mission to Iran, translated by Ebrahim Moshfeghifar, Tehran: Islamic Revolution Documents Center. The Islamic revolution according to the documents of Savak (1998), Tehran: Center for the study of historical documents, multi-volume. The Uprising of 15 Khordad According to SAVAK Records (Feīżīyeh) (1999), Tehran: Historical Records Review Center, multi-volume. Turkman, Farah; Shahabi, Zeynab. 2015, "Rumor and the Effective Social Factors on Rumor Adoption", Socio-Cultural Strategy, No. 19.
Abassi, Somayeh Malekshahi, Hashem (2012). "Interdisciplinary History and its Position in Historical researches", Two Quarterly Journals of Historical Perspective & Historiography, Alzahra University (S), Year 32, New Volume, No. 29. Allport, Gordon Willard (1995), The Psychology of Rumor, translated by Saeed Dabestani, Tehran: Soroūš. Eliasi, Mohammad. 2004, "The Application of Psychological Operations in Asymmetric Warfare", Strategic Studies of the Basij, No. 23. Hazrati, Hassan (2010) "On the Most Crucial Disciplinary Task of the Historians", Two Quarterly Journals of Historical Perspective & Historiography, Alzahra University (S), Year 30, New Volume, No. 26. Hoveida, Fereydoun (1995), The Fall of the Shah, Tehran: Etellā‘āt. Mehdinia, Jafar (1989), Ali Amini's Political Life, Tehran: Pānevīs. Mollaei Tavani, Alireza (2010). "New Landscapes in Iran’s Oral History with an Emphasis on Oral Historiography", Two Quarterly Journals of Historical Perspective & Historiography, Alzahra University, Year 20, New Volume, Issue 5, 2009. Mollaei Tavani, Alireza. (1998), "Analytical Study of the Event of September 17, 1978" Matin Research Journal, Issue 1. Nahavandi, Houshang (2010), Khomeini in France, translated by Dadmehr. Los Angeles: Book Company. Qodsizadeh, Parvin; Yazdani, Sohrab. Sheikh Nouri, Mohammad Amir (2010). " The nature of the Pahlavi government (II) from the perspective of the Tudeh Party of Iran and the People's Fedayeen Guerrilla Organization of Iran (1372-1357) ", Scientific and Research Quarterly Journal of the History of Islam and Iran, Alzahra University (S), Year 20, New Volume, No. 6. Vaezi, Ahmad (2007), Introduction to Hermeneutics, Tehran: Islamic Culture and Thought Research Institute Publishing Organization.
Rūznāmeh-e Eṭṭelā‘āt. (6th of Khordad, 1342 AH/28th of May, 1963 CE) Rūznāmeh-e Eṭṭelā‘āt. (8th of Khordad, 1342 AH/30th of May, 1963 CE) Rūznāmeh-e Eṭṭelā‘āt. (1st of Tir, 1342 AH/22nd of June, 1963 CE)
Aftab News website interview with Ebrahim Yazdi, published June 21, 1965, Http://aftabnews ir).
Gölz, Olmo. 2017. “Khomeini's Face is in the Moon: Limitations of Sacredness and the Origins of Sovereignty.” In Sakralität und Heldentum. Edited by Felix Heinzer, Jörn Leonhard and von den Hoff, Ralf, 229–44. Helden - Heroisierungen - Heroismen 6. Würzburg: Ergon. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 227 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 94 |
||