پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 939 |
| تعداد مقالات | 7,735 |
| تعداد مشاهده مقاله | 12,732,255 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 9,067,273 |
منصب کدخدا در جامعه‌ی روستایی دوره‌ی قاجار | ||
| تاریخ اسلام و ایران | ||
| مقاله 3، دوره 24، شماره 22، شهریور 1393، صفحه 47-71 اصل مقاله (364.65 K) | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/hii.2014.793 | ||
| نویسندگان | ||
| محمد بختیاری* 1؛ حسین آبادیان2؛ شهرام یوسفی فر3 | ||
| 1دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره). | ||
| 2استاد گروه تاریخ دانشگاه بین المللی قزوین | ||
| 3استاد تاریخ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی | ||
| چکیده | ||
| در طول تاریخ ایران، کدخدا یان به‌عنوان رؤسای روستاها ، نقش بسیار مهمی در ساختار اداری و تأمین امنیت روستاها ایفا کردند. این موقعیت و عملکرد در دوره‌ی قاجاریه نیز تداوم و تکامل یافت و به‌موجب «قانون تشکیل ایالات و ولایات و دستورالعمل حکام» مصوب 14 ذیالقعده‌ی 1325، اداره‌ی امور روستاها رسماً بر عهده‌ی کدخدایان گذاشته شد ؛ اما در سال 1354 ه.ش، کدخدا از سیستم اداری ایران حذف و مناصب دیگری همچون «دهبان» و «انجمن ده» جایگزین آن شدند. در این پژوهش ضمن بررسی موقعیت و جایگاه اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کدخدا و عملکرد اداری- سیاسی او در جامعه‌ی روستایی دوره‌ی قاجار و تداوم و تحول ساختار و عملکرد کدخدا در طول این دوره، به این سؤال پاسخ می‌دهیم که جنبه‌های مثبت و منفی نقش کدخدا برای دولت، مالک و روستاییان چه بوده است. در این مقاله از روش توصیفی- تحلیلی و بررسی تاریخی مبتنی بر اسناد و دادههای موجود در منابع استفاده میکنیم. نتیجه ی این تحقیق نشان میدهد که در جامعه‌ی روستایی عهد قاجار، کدخدا به‌عنوان رئیس ده، بالاترین مقام اجرایی حاضر در روستا بود و ارتباط مقامات دولتی و مالکان غایب با روستاییان و بالعکس بیشتر به‌واسطه‌ی او انجام میشد. کدخدا با توجه به شرایط زمانه، میزان قدرت و نفوذ مالک و مقامات بالادستی دیگر، مطیع یا سرکش بودن افراد زیردست، میزان نفوذ و اعتبار در بین مردم و ویژگیهای اخلاقی و شخصیتی خود، گاه به‌عنوان نمایندهای چاپلوس برای حکومت ظاهر میشد و با گرفتن مالیاتهای گوناگون از رعایا، باعث بدبختی آن‌ها میشد و گاه به‌صورت زبان گویای افراد زیردست خویش دربرابر ظلم و ستم مقامات دولتی دیگر درمیآمد و با رسیدگی به مشکلات مردم، برای رفاه و آسایش آنان اقدام میکرد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| کدخدا؛ قاجاریه؛ روستا؛ مالک؛ زارع؛ مناصب اجتماعی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Kadkhoda Position in Rural Community of Qajar Period | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohammad Bakhtiari1؛ Hossein Abadian2؛ Shahram Yousefifar3 | ||
| 1PhD Candidate in Islamic history of Iran, International University of Imam Khomeini | ||
| 2Professor, Department of History, Faculty of Literature and Humanities, Imam Khomeini International University, Qazvin | ||
| 3Professor of Institute for Humanities and cultural Studies | ||
| چکیده [English] | ||
| During the history of Iran, Kadkhodas as the rulers did play an important role in the administrative structure of villages. This situation and action developed and changed in Qajar period. In 1906 according to the "Act of Establishing the Provinces and Rulers' Bill", administrating of villages forwarded to Kadkhodas officially. But in 1976 the Kadkhoda position was removed from the Iran's administrative system and "Dehban" or "Village Association" were established instead of it. In this article the situation and social, economic and political basis of Kadkhoda and his administrative action in the rural community of Qajar period will be studied to respond the question of positive and negative function of him for government, landowners and peasants. The method of this article is descriptive-analytical approach according to the available data and documents. The results show that kadkhoda as the chief of Deh was the highest administrative post of village in rural society of Qajar period; and communications between governmental authorities and absent landowners with rural and vice versa was made with his mediations. Depending on various factors such as power and influence of landowner and other authorities, obedience or obstinacy of subordinates, influence, and personal and moral characteristics, Kadkhoda was either a flatterer of government who would cause misery for peasants by gathering numerous taxes, or a protector against abuse of other administrators who attended peasants problems and their welfare. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Kadkhoda, Qajars, Village, Landowner, Peasant, Rural Administrators | ||
| مراجع | ||
|
منابع - آبراهامیان، یراوند. (1384). ایران بین دو انقلاب از مشروطه تا انقلاب اسلامی. ترجمه‌ی کاظم فیروزمند، حسن شمس‌آوری و محسن مدیر شانهچی. چ 9. تهران: نشر مرکز. - آصف، محمد هاشم (رستمالحکماء). (1382). رستمالتواریخ. به کوشش میترا مهرآبادی. تهران: دنیای کتاب. - دو سفرنامه از جنوب ایران. (1378). به تصحیح و اهتمام سید علی آل داوود. چ 2. تهران: امیرکبیر. - ابن‌اثیر، عزالدین. (1371). تاریخ کامل بزرگ اسلام و ایران. ترجمه‌ی عباس خلیلی و ابوالقاسم حالت. تهران: مؤسسه‌ی مطبوعات علمی. - ابن‌مسکویه، احمدبن محمد. (1369). تجارب‌الامم. ترجمه‌ی ابوالقاسم امامی. ج 1. تهران: سروش. - ------------------- (1376). تجارب‌الامم. ترجمه‌ی علینقی منزوی. ج 6. تهران: توس. - اعتصامالملک، میرزا خانلر خان. (1351). سفرنامه‌ی میرزا خانلرخان اعتصامالملک. تهران: نشر منوچهر محمودی. - اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان. (1367). تاریخ منتظم ناصری. به کوشش محمد اسماعیل رضوانی. ج 3. تهران: دنیای کتاب. - بابک، ع. (1332). ده و کدخدا (انتقاد اصولی نسبت به رژیم کدخدایی ایران و لزوم تشکیل شهرداریهای روستایی). تهران: میهن. - بجنوردی، سهامالدوله. (1374). سفرنامههای سهامالدوله بجنوردی. به کوشش قدرت‌الله روشنی. تهران: علمی و فرهنگی. - بیهقی، ابوالفضل. (1374). تاریخ بیهقی. به کوشش خلیل خطیب رهبر. ج 2. تهران: مهتاب. - پاتینجر، هنری. (1384). سفرنامه‌ی پاتینجر. ترجمه‌ی شاپور گودرزی. تهران: کتابفروشی دهخدا. - ترکمان، اسکندر بیگ. (1382). تاریخ عالم آرای عباسی. زیر نظر و با تنظیم فهرستها و مقدمه‌ی ایرج افشار. ج 2. چ 3. تهران: امیرکبیر. - حسینی ابری، حسن. (1380). «کدخدا؟!». فصلنامه‌ی تحقیقات جغرافیایی. ش 60. اصفهان: دانشگاه اصفهان. - ------------- (1383). مدخلی بر جغرافیای روستایی ایران. چ 2. اصفهان: دانشگاه اصفهان. - حسینی فسایی، حسن. (1382). فارسنامه‌ی ناصری. به کوشش منصور رستگار فسایی. ج 2. چ 3. تهران: امیرکبیر. - خواجه نظامالملک، ابوعلی حسن طوسی. (1364). سیاستنامه. به اهتمام هیربرت دارک. تهران: علمی و فرهنگی. - دروویل، گاسپار. (1370). سفر در ایران. ترجمه‌ی منوچهر اعتماد مقدم. چ 4. تهران: شباویز. - دوبد، بارون، جان ادموندز، سیسیل و ولادمیر مینورسکی. (1362). دو سفرنامه درباره‌ی لرستان. ترجمه‌ی اسکندر امان‌الهی بهاروند و لیلی بختیاری. تهران: بابک. - دینوری، ابوحنیفه. (1383). اخبارالطوال. به کوشش محمود مهدوی دامغانی. چ 4. تهران: نشر نی. - رشدیه، شمسالدین. (1362). سوانح عمر. تهران: نشر تاریخ ایران. - دالمانی، هانری رنه. (1335). سفرنامه از خراسان تا بختیاری. ترجمه‌ی علی‌محمد فره‌وشی. تهران: امیرکبیر. - ژوبر، پیر آمده. (1347). مسافرت در ارمنستان و ایران. ترجمه‌ی علی‌قلی اعتماد مقدم. تهران: بنیاد فرهنگ ایران. - سررشتهدار، میرزا علی. (1380). «سفرنامه‌ی تبریز به طهران (1288 قمری)». دفتر تاریخ مجموعه اسناد و منابع تاریخی. به کوشش ایرج افشار. ج 1. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار. - سمرقندی، کمالالدین عبدالرزاق‌بن اسحاق. (1383). مطلع سعدین و مجمع بحرین. به اهتمام عبدالحسین نوایی. ج 2. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. - شاردن، ژان. (1372). سفرنامه‌ی شاردن. ترجمه‌ی اقبال یغمایی. ج 3. تهران: توس. - صالحنژاد، نرگس، یحیایی، علی و پیمان ابوالبشری. (1391). «کدخدا در دوره‌ی قاجاریه». مطالعات اسلامی: تاریخ و فرهنگ. س 44. ش 88. صص 137- 156. - طالب، مهدی. (1371). مدیریت روستایی در ایران. تهران: دانشگاه تهران. - عضدالملک، علیرضا. (1370). سفرنامه‌ی عضدالملک به عتبات. به کوشش حسن مرسلوند. تهران: مؤسسه‌ی پژوهش و مطالعات فرهنگی. - عینالسلطنه، قهرمان میرزا سالور. (1374). روزنامه‌ی خاطرات عینالسلطنه. به کوشش مسعود سالور و ایرج افشار. ج 4، 5 و 6. تهران: اساطیر. - فرمانفرما، عبدالحسین میرزا. (1383). مسافرت‌نامه‌ی کرمان و بلوچستان. به کوشش ایرج افشار. تهران: اساطیر. - فریزر، جیمز بیلی. (1364). سفرنامه‌ی فریزر، معروف به سفر زمستانی، از مرز ایران تا تهران و دیگر شهرهای ایران. ترجمه و حواشی منوچهر امیری. تهران: توس. - فورو کاوا، نوبویوشی. (1384). سفرنامه‌ی فورو کاوا. ترجمه‌ی هاشم رجب‌زاده و کینجی ئه اورا. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. - قمی، نجمالدین ابوالرجاء. (1363). تاریخ‌الوزراء. به کوشش محمدتقی دانشپژوه. تهران: مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی. - کرزن، جرج ناتانیل. (1380). ایران و قضیه‌ی ایران. ترجمه‌ی غلامعلی وحید مازندرانی. ج 1. چ 5. تهران: علمی و فرهنگی. - کروسینسکی. (1369). ده سفرنامه. ترجمه‌ی مهراب امیری. تهران: وحید. - کریستن سن، آرتور. (1368). ایران در زمان ساسانیان. ترجمه‌ی رشید یاسمی. چ 6. تهران: دنیای کتاب. - گردیزی، ابی‌سعید عبدالحی. (1363). زینالاخبار. به تصحیح عبدالحی حبیبی. تهران: دنیای کتاب. - لمتون، آن کاترین. (1377). مالک و زارع در ایران. ترجمه‌ی منوچهر امیری. چ 4. تهران: علمی و فرهنگی. - مجدالاسلام کرمانی، احمد. (2536). تاریخ انحطاط مجلس. به کوشش محمد خلیل‌پور. چ 2. اصفهان: دانشگاه اصفهان. - ------------------ (1350). سفرنامه‌ی کلات. به کوشش محمد خلیل‌پور. چ 2. اصفهان: دانشگاه اصفهان. - محبوبی اردکانی، حسین. (1374). چهل سال تاریخ ایران. به کوشش ایرج افشار. ج 1. چ 2. تهران: اساطیر. - مرکز اسناد و کتابخانه‌ی ملی. شماره‌ی دستیابی 2049- 360. پنجم شوال 1329ه.ق. ص 18. - -------------------- شماره‌ی دستیابی 4815- 360. پانزدهم صفر 1334. صص 10- 11. - -------------------- شماره‌ی دستیابی 2049- 360. شانزده ربیعالاول 1333ه.ق. ص24. - -------------------- شماره‌ی دستیابی 2049- 360. پانزده ربیعالاول 1333ه.ق. صص 24- 26. - مستوفی، حمدالله. (1364). تاریخ گزیده. به تصحیح عبدالحسین نوایی. چ 3. تهران: امیرکبیر. - مستوفی، عبدالله. (1384). شرح زندگانی من. ج 1. چ 5. تهران: زوار. - مشروح مذاکرات مجلس ملی. دوره‌ی اول و دوره‌ی پنجم. لوح فشرده. مرکز کامپیوتری علوم انسانی و کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی. - ملکم، سر جان. (1380). تاریخ کامل ایران. ترجمه‌ی میرزا اسماعیل حیرت. ج 2. تهران: افسون. - منشی کرمانی، ناصرالدین. (1362). سمط‌العلی للحضرت‌العلیا. به کوشش عباس اقبال آشتیانی. چ 2. تهران: اساطیر. - میرزا ابراهیم. (2535). سفرنامه‌ی استرآباد و مازندران و گیلان. به کوشش مسعود گلزاری. تهران: بنیاد فرهنگ ایران. - میرزا سمیعا، محمد‌سمیع. (1378). تذکرهالملوک. به کوشش محمد دبیرسیاقی. سازمان اداری حکومت صفوی. با تعلیقات استاد مینورسکی بر تذکرهالملوک. ترجمه‌ی مسعود رجبنیا. چ 3. تهران: امیرکبیر. - میرزا محمد‌جعفر قاجار. (1380). «کتابچه‌ی حالت سیستان». دفتر تاریخ مجموعه اسناد و منابع تاریخی. به کوشش ایرج افشار. ج 1. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار. - ناظمالاسلام کرمانی، میرزا محمد. (1384). تاریخ بیداری ایرانیان. ج 1. چ 7. تهران: امیرکبیر. - نظامالسلطنه مافی، حسین‌قلی خان. (1362). خاطرات و اسناد حسین‌قلی خان نظامالسلطنه مافی. به کوشش معصومه مافی و دیگران. چ 2. تهران: نشر تاریخ ایران. - نواب تهرانی، میرزا مهدی. (1376). دستورالاعقاب. به کوشش سید علی آل داوود. تهران: نشر تاریخ ایران. - هدایت، مهدی‌قلی خان (مخبرالسلطنه). (1385). خاطرات و خطرات. چ 6. تهران: زوار. - وقایع اتفاقیه. (1383). گردآورنده سعیدی سیرجانی. چ 4. تهران: آسیم. - وثوقی، منصور. (1369). جامعه‌شناسی روستایی. چ 3. تهران: کیهان. - ییت، چارلز ادوارد. (1365). خراسان و سیستان، سفرنامه‌ی کلنل ییت به ایران و افغانستان. ترجمه‌ی قدرت‌الله روشنی و مهرداد رهبری. تهران: یزدان. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 3,288 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,174 |
||