پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 960 |
| تعداد مقالات | 7,934 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,425,130 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 9,543,486 |
تحلیل تطورات اذن خروج زن در ادوار مختلف فقه شیعی | ||
| مطالعات زن و خانواده | ||
| مقاله 3، دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 32، فروردین 1403، صفحه 57-81 اصل مقاله (1.09 M) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی اصیل | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/jwfs.2023.40113.2919 | ||
| نویسندگان | ||
| سمیه حاجی اسماعیلی* 1؛ فریبا علاسوند2؛ ریحانه کارپرور3 | ||
| 1پژوهشگر مقیم پژوهشکده زن و خانواده،قم، ایران | ||
| 2عضو هیأت علمی پژوهشکده زن و خانواده، قم، ایران | ||
| 3عضوهیت علمی گروه مطالعات زنان جامعه الزهرا،قم، ایران | ||
| چکیده | ||
| در دورۀ معاصر، مسائل مربوط به حقوق و احکام زن و خانواده اهمیت بیشتری یافته و فقهای متأخر به تفصیل بیشتری به آن پرداخته‌اند. در زمینۀ حقوق اجتماعی و خانوادگی در آراء فقها، تفاوت‌هایی میان زن و مرد وجود داشته که گاه در ادوار مختلف،این فتاوا دستخوش تحولاتی گشته‌است. یکی از مسائل مهم که با حقوق اجتماعی-سیاسی زن ارتباط تنگاتنگی دارد «لزوم اذن خروج زن» است. پژوهش حاضر با روش تحلیلی ـ توصیفی، «تحولات فتاوای فقهای امامیه راجع به اذن خروج زن » را مورد تحلیل قرار داده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که فتاوای اکثر علما در مسألۀ اذن خروج تا قبل از مواجهۀ با مدرنیته غالبا بسیار مختصر و با ادبیات یکسان بیان شده، و در مقابل پس از مواجهه مدرنیته و خصوصا همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی ایران با کثرت استفتائات در این مسأله مواجهیم. ارتباط مسأله اذن خروج با زمینه‌های اجتماعی ـ سیاسی جوامع مسلمین، ارتباط آن با سبک زندگی زنان، لزوم توجه به موضوع‌شناسی در مسألۀ اذن خروج و ضرورت تبیین فقهی این مسأله متناسب با الگوی حضور اجتماعی زنان از مهمترین یافته‌های پژوهش حاضر هستند. | ||
تازه های تحقیق | ||
با بررسی فتاوای فقها در مسئلۀ اذن خروج دیدیم که تا قبل از دورۀ چهارم، این مسئله همواره به شکل یک حکم فرعی مطرح می‌شده اما بعد از مواجهۀ فقها با مدرنیته و خصوصاً بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، تعداد استفتائات و فتاوا در این زمینه به نحو چشمگیری افزایش یافته که نشان‌دهندۀ ارتباط این حکم با شرایط اجتماعی دارد. درحقیقت تغییراتی که در این مسئله دیده شد با زمینه های اجتماعی جوامع مسلمین اعم از تغییر در سامانۀ کالبدی شهر ناظر به بعد مکان، و تحولات تاریخی اجتماعی ناظر به بعد زمان در ارتباط است و تغییرات در فتاوا همزمان با نقاط عطف تغییرات اجتماعی بوده است. در زمینه تحول در سامانۀ مسکن شهری، ازآنجاکه زنان بخش عمدۀ ساعات خود را در خانه سپری می‌کنند، تغییربنای خانه‌ها تأثیر ات عمیقی بر زندگی آنان گذاشت. در زمینه تأثیر تغییرات اجتماعی نیز شاهد هستیم با تشکیل حکومت اسلامی، رویکردهای فقهی از فقه فردی به فقه اجتماعی و نیز فقه حکومتی متمایل شده به نحوی که حضور در برخی عرصه‌های اجتماعی به عنوان «فریضۀ اجتماعی» مطرح می‌شود. به عنوان نمونه رهبر معظم انقلاب در زمینه حضور زنان در عرصۀ علم‌اموزی که مستلزم خروج از منزل هم هست با اشاره به این نکته که امروزه علم آموزی هم فریضۀ شرعی و هم فریضۀ اجتماعی است، این تکلیف را بر زنان واجب‌تر از مردان می‌دانند:«خانمها موظفند که انواع و اقسام رشته‌های تخصصی پزشکی –مثل قلب و داخلی و اعصاب و... را دنبال کنند. این، فریضه است. امروز این تکلیف برای زن‌ها بیشتر ازمردهاست؛... حقیقتاً امروز از آن روزهایی است که کسب علم فریضۀ شرعی است، علاوه بر اینکه فریضۀ اجتماعی هم هست»(کربلایی،1393). لازم به ذکر است تا قبل از قاجاریه بافت شهری و ساختار خانه‌ها عموماً وضعیت پایداری داشته اند، لذا حضور در شهر و دوگانۀ خانه- خیابان برای زن مسلمان و به تبع آن برای گفتمان دینی مسئله‌ساز نبوده اما با آغاز تحولات خانه و بافت شهری که همزمان با ورود مدرنیته به ایران بوده است، تحولات کالبدی شهرها و تاریخ-اجتماعی بر موضوع منزل و خروج از منزل تأثیر گذاشته و چنانکه گذشت بازتاب آن در نقاط عطف تغییرات اجتماعی در آراء فقها قابل مشاهده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| "حقوق"؛ "زنان"؛ "اذن"؛ "ادوار فقه"؛ "شیعه" | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Analysis of the development of permission for women to leave in different periods of Shia jurisprudence | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Somayye Hajiesmaeili1؛ Fariba Alasvand2؛ Reyhane Karparvar3 | ||
| 1Resident researcher of Women and Family Research Institute,Qom,Iran | ||
| 2Assistant Professor, Department of Theoretical Foundations, Women and Family Research Institute, Qom, Iran | ||
| 3. Faculty Member of Women's Islamic Studies, Jami'at al-Zahra, Qom, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| in the contemporary age, issues related to the rights and rulings of women and the family have become more important and later jurists have dealt with it in more detail. in the opinions of jurists, there have been differences between men and women In the social and family rights that sometimes in different periods, this opinions has undergone changes. One of the important issues related to women's rights is “The need for a woman to leave” The present study has analyzed the developments of the fatwas of the Imami jurists regarding the permission of women to leave with a descriptive-analytical method. Studies show that the fatwas of most scholars on this issue before modernity are often very brief and expressed in the same literature, and in contrast after the modernity and especially at the same time with the victory of the Islamic Revolution in Iran we face many question in this issue. Relationship between this issue and socio-political contexts of Muslim societies and women's lifestyle, the need to pay attention to thematics and the need for a jurisprudential explanation of this issue in accordance with the pattern of women's social presence are the most important findings of this study. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| "Rights", "Women", "Permission", "Jurisprudence", "Shia" | ||
| مراجع | ||
|
اردبیلی، احمد بن محمد. (بی‌تا)، زبدة البیان فی احکام القرآن(چاپ اول).تهران، المکتبة الجعفریه لإحیاء الآثار الجعفریه.
اردبیلی، احمد بن محمد. (1403ق)، مجمع‌الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان(ج6،چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
بحرانی، آل‌عصفور، یوسف بن احمد بن ابراهیم.(1405ق) .الحدائق الناضره فی أحکام العتره الطاهره (ج14،چاپ اول). قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
بغدادى، مفید، محمّد بن محمد بن نعمان عکبرى.(1413ق). أحکام النساء(چاپ اول).قم، کنگره جهانى هزاره شیخ مفید(ره).
تبریزی، جواد بن علی.(1427ق).صراط النجاة (للتبریزی) (ج6، چاپ اول). قم، دارالصدیقة الشهیده.
تبریزی، جعفر سبحانی. (1418ق). موسوعه طبقات الفقهاء(ج2 مقدمه، چاپ اول)،قم، موسسه امام صادق علیه‌السلام.
ثمنی، لیلا و نعیمی، طاهره سادات. (1398). ضرورت موافقت زوج برای خروج زوجه از کشور، نشریۀ مطالعات حقوق خصوصی، 2(49)، 239-259.(لینک)
حائری، سیدعلی بن محمد طباطبایی. (1418ق). ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل(ج12، چاپ اول). قم،موسسه آل البیت علیهم السلام.
حلبی، ابن زهره، حمزه بن علی حسینی.(1417ق).غنیة النزوع إلى علمی الأصول و الفروع(چاپ اول). قم، موسسه امام صادق (علیه السلام).
حلی، ابن ادریس، محمد بن منصور بن احمد.(1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی(ج1،چاپ دوم). قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
حلّى، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى.(1410ق). إرشاد الأذهان إلى أحکام الإیمان(ج2، چاپ اول). قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
حلّى، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى،(1413ق)، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام (ج3، چاپ اول). قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
حلی،محقق، نجم الدین جعفر بن حسن.(1408). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام(ج2، چاپ دوم). قم، مؤسسه اسماعیلیان.
خویی، سیدابوالقاسم موسوی.(1418ق). موسوعة الإمام الخوئی(ج20و 26، چاپ اول). قم، مؤسسه إحیاء آثار الأمام الخوئی(ره).
دزفولى، مرتضى بن محمد امین انصارى.(1415ق) .کتاب النکاح(چاپ اول). قم،کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
زنجانى، سید موسى شبیرى. (1419). کتاب نکاح (زنجانى) (ج24، چاپ اول). قم،مؤسسه پژوهشى راى‌پرداز.
سبحانی تبریزی، جعفر و همکاران.(1418ق). موسوعه طبقات الفقهاء(ج2مقدمه،چاپ اول). قم،موسسه الإمام الصادق(علیه‌السلام).
سبزواری، محقق، محمدباقربن محمد مؤمن.(1423ق). کفایةالأحکام(ج1و2، چاپ اول). قم،دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
سیستانی، سیدعلی حسینی.(1417ق). منهاج لصالحین(ج3، چاپ پنجم). قم، دفتر حضرت آیة‌الله سیستانی.-شبیری، سیدمحمدجواد.(1368). ناگفته‌هایی از حیات شیخ مفید به استقبال هزاره مفید، (نشریه): نور علم، شماره33، صص133-134.
شیرازی، ناصر مکارم. (1424ق).کتاب النکاح (مکارم) (ج6، چاپ اول). قم،انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب علیه السلام.
صانعی، یوسف.(1387). مجمع المسائل استفتاآت(ج2، چاپ دهم). قم، میثم تمار.
طبرسی، امین الإسلام، فضل بن حسن. (1410ق). المؤتلف من المختلف بین أئمه السلف(ج2،چاپ اول). مشهد، مجمع البحوث الإسلامیه.
طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن.(1387ق).المبسوط فی فقه الإمامیه(ج1و4و6،چاپ سوم). تهران،المکتبه المرتضویه لإحیاءالآثارالجعفریه.
عاملى، حرّ، محمد بن حسن.(1409ق). وسائل الشیعة(ج20،چاپ اول). قم،مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
عاملی، شهید اول، محمد بن مکی.(1410ق).اللمعه الدمشقیه فی فقه الإمامیه (چاپ اول). لبنان، الدار التراث الإسلامیه.
عاملی، شهید ثانی، زین الدین بن علی.(1413ق). مسالک الإفهام الی تنقیح شرائع الإسلام (ج 8، چاپ اول). قم، مؤسسه المعارف الإسلامیه.
عاملی، شیخ بهایی، بهاءالدین محمد بن حسین و ساوجی نظام بن حسین.(1429). جامع عباسی و تکمیل آن(چاپ اول). قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
عاملی، کرکی، محقق ثانی، علی بن حسین.(1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد(ج3، چاپ دوم). قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
عمادالدین، امینه.(1396). واکاوی فقهی اذن زوج (چاپ اول). قم، انتشارات جامعه الزهراء سلام الله علیها.
غنوی، امیر.(1392). درآمدی بر فقه اخلاق(چاپ اول). قم، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه.
کاشانی، فیض، محمد محسن بن شاه مرتضی.(بی‌تا)، مفاتیح الشرایع(ج1، چاپ اول). قم: انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی.
کربلایی، محسن. (1393). زن و بازیابی هویت حقیقی؛ گزیده بیانات حضرت آیت الله خامنه‌ای (چاپ دهم). تهران، انتشارات انقلاب اسلامی.
گرجی، ابوالقاسم .(1385). تاریخ فقه و فقها(چاپ هشتم). تهران،انتشارات سمت.
گلپایگانی، لطف الله صافی.(1423ق). فقه‌الحج (للصافی) (ج1، چاپ دوم). قم، مؤسسۀ حضرت معصومه سلام الله علیها.
گیلانی، میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن.(1417ق). غنائم الأیام فی مسائل الحلال و الحرام(ج6، چاپ اول). قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
مازندرانی، محمد بن هادی بن محمدصالح. (1429ق). شرح فروع الکافی(ج4،چاپ اول). قم،دارالحدیث للطباعة و النشر.
موسوى خمینى، سید روح اللّه. (1425ق).تحریر الوسیلة، (مترجم: علی اسلامی). قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
موسوى خمینى، سید روح اللّه. (1422ق). استفتائات (چاپ پنجم). قم،انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
میرنظامی، خدیجه سادات. (1396)، اذن یا اجازه گرفتن از شوهر(محدوده و آثار آن در فقه و قانونگذاری مذاهب پنجگانه (چاپ اول). تهران، اوستای پارسیان.
نجفی، زین العابدین. (1392)، خروج زن از منزل و اذن شوهر از منظر فقه امامیه، نشریه فقه و مبانی حقوق اسلامی، سال چهل و پنجم، پاییز و زمستان1392، 45(2)،103-123.(لینک)
نجفى، صاحب الجواهر، محمد حسن.(1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام (چاپ هفتم). بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
نراقی، مولی احمد بن محمدمهدی.(1425ق)، الحاشیه علی الروضه البهیه (للنراقی)(چاپ اول). قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 320 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 316 |
||