پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 932 |
| تعداد مقالات | 7,652 |
| تعداد مشاهده مقاله | 12,494,814 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,886,311 |
اصلاحات نهادی دولت در اندیشۀ ثقهالاسلام تبریزی (با تکیه بر نظریۀ نهادگرایی) | ||
| تاریخ اسلام و ایران | ||
| مقاله 3، دوره 33، شماره 59 - شماره پیاپی 149، آذر 1402، صفحه 57-85 اصل مقاله (471.91 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/hii.2023.42326.2738 | ||
| نویسندگان | ||
| حسین شیرمحمدی باباشیخعلی1؛ مصطفی پیرمرادیان* 2؛ حسین عزیزی3 | ||
| 1دانشجوی دکتری گروه تاریخ دانشکدۀ ادبیات، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران | ||
| 2دانشیار گروه تاریخ دانشکدۀ ادبیات، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران | ||
| 3استادیار گروه معارف دانشکدۀ الهیات و معارف دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران | ||
| چکیده | ||
| در عصر قاجار، برخی علما به دلایل فتور ایران اشاره کرده و گاه دربارۀ راهکارهای برون‌رفت از وضع ناگوار اقتصادی تحقیق‌هایی انجام دادند. ثقهالاسلام میرزا علی آقا تبریزی(1277-1330ق) یکی از اینان بود. او در جنبش مشروطیت نظرات خود را در قالب نامه‌ها و رسالات و مقالات سیاسی‌اقتصادی به رشتۀ تحریر درآورد و به نوبۀ خود راهکارهایی برای رفع موانع توسعۀ اقتصادی ایران ابراز داشت. این مقاله به‌شیوۀ تبیین و تحلیل تاریخی و بر پایۀ منابع کتابخانه‌ای و أسنادی، درصدد بررسی اندیشۀ ایشان در باب مسائل اقتصادی عصر قاجار براساس نظریۀ نهادگرایی است. با این که در این دورۀ، تئوری نهادگرایی تدوین نشده و اصطلاحاتی چون توسعه وتوسعۀ نیروی انسانی طرح نشده بود و اندیشه‌های ابرازشدۀ ثقهالاسلام به نسبت این نظریه، اندیشه‌های پیشینی محسوب می‌شود اما به نظر می‌رسد می‌توان اندیشۀ او را در چارچوب این نظریه توضیح داد. ازآنجایی‌که نهادگرایان، اقتصاد را چیزی جز معاملۀ بسته‌های مالکیت نمی‌بینند و نهادها را به‌عنوان تسهیلگر مبادلۀ مالکیت در نظر می‌گیرند، ابتدا از دولت کارآمد و رویکرد ثقهالاسلام برای نیل به آن تصویری به‌دست داده شده سپس به نقش دولت به‌عنوان بزرگ‌ترین نهاد در امر تولید و یک نظام حقوقی حامی مالکیت و نقش آن در قانون‌گذاری و نظارت بر قانون بررسی گردیده است. در پایان، قوانینِ متناظر بر بهبود کیفیت نیروی انسانی از راه تحصیلات، بودجه، مالیات، حجم نقدینگی، بانک ملی، گمرکات، طرق و شوارع، فلاحت، تجارت و صنعت مورد مطالعه قرار گرفته است. حاصل این بررسی آن است که ثقهالاسلام اولاً، دولت را به‌مثابۀ بزرگ‌ترین نهاد می‌دانست که با اصلاح آن در چارچوب مشروطه، می‌توان نهادهای مؤثر را در قالب قوانین تصویب کرد و بر آن نظارت داشت و اصلاحات اقتصادی را به بار نشاند. ثانیا، مشروطه و قانون اساسی را متضمن یک قوۀ قضائیۀ کارآمد می‌دانست که اصل مالکیت را تضمین و امر سرمایه‌گذاری را تسهیل می‌نمود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| نهادگرایی؛ قاجار؛ اصلاحات نهادی؛ سلطنت مشروطه؛ ثقهالاسلام تبریزی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Institutional reforms of the government from the perspective of Thaqa-ul-Islam Tabrizi (with reliance on institutionalism) | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Hossein Shirmohammadi Babasheikhali1؛ Mostafa Pirmoradian2؛ Hossein Azizi3 | ||
| 1PhD Student, History of Iran, University of Isfahan, Isfahan, Iran | ||
| 2Associate professor, Department of History of University of Isfahan, Isfahan, Iran | ||
| 3Assistant Professor of the Department of Islamic Education, Faculty of Theology and Islamic Education, University of Isfahan, Isfahan, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| During the Qajar era, some scholars pointed out the reasons for poverty in Iran, and some research was also done on approaches to solve economic problems. Thaqa-ul-Islam Tabrizi was one of the clerics who spoke out during the Constitutional Movement in the form of letters, treatises and political-economic articles, proposing solutions to overcome the obstacles to Iran's economic development. In this essay, the reflections of this cleric on the economic issues of the Qajar era will be examined on the basis of institutionalism, using a historical approach of analysis and interpretation. Although the theory of institutionalism had not yet emerged and reforms such as the development and expansion of human resources were not planned in the period under discussion and the ideas expressed by Thaqa-ul-Islam are considered as a retrospective of this theory, it seems that the thoughts of this cleric can be explained with the components of this theory. Since the institutionalists view the economy as nothing more than the transaction of property parcels and see institutions as facilitators of this exchange, a picture of efficient government and Thaqa-ul-Islam's approach to achieving this goal was first drawn. It then examined the role of the government as the largest institution in creating a legal system that supports property and its role in legislating and monitoring the law. Finally, the relevant laws to improve the quality of human resources through education, budget, taxation, liquidity volume, the National Bank, customs, roads, agriculture, trade and industry were reviewed. The result of this study is that Thaqa-ul-Islam considers the government as the greatest institution and useful institutions can be authorised and supervised through an amendment in the form of the constitution in the form of laws. Economic reforms would have been accessible through these institutions. Secondly, in his opinion, an efficient judiciary belonged in the constitution to guarantee the principle of property and facilitate investment. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Institutionalism, Qajar, Institutional reforms, Constitutional monarchy, Thaqah-ul-Islam | ||
| مراجع | ||
|
آبادیان، داریوش؛ میرکیایی، مهدی (1391) «تأثیر بلواهای نان بر روابط حکومت و مردم در عصر ناصری»، تحقیقات اجتماعی، 3(2)، 65-97.
آبراهامیان، یرواند (1387) ایران بین دو انقلاب، ترجمۀ احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی، چاپ14، تهران: نی.
آبراهامیان، یرواند (1391) تاریخ ایران مدرن، ترجمۀ محمدابراهیم فتاحی، چاپ7، تهران: نی.
آجودانی، ماشاءالله (1387) مشروطۀ ایرانی،چاپ9، تهران: اختران.
آدمیت، فریدون(1351) اندیشۀ ترقی و حکومت قانون، تهران، خوارزمی.
آذرمقدم، نقی (1392) وقایع مشروطیت به روایت‌نامه‌های سیدرضا به حاج میرزاآقا فرشی، چاپ3، تبریز: یاران.
آفاری، ژانت (1372) «سوسیال دموکراسی و انقلاب مشروطیت ایران»، ایران‌نامه، (3)، 426- 403.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن‌خان (1374) چهل سال تاریخ ایران (در دورۀ ناصرالدین شاه)، جلد1: المآثر الآثار، به‌کوشش ایرج افشار، چاپ2، تهران: اساطیر.
افشار، ایرج (1378) نامه‌های تبریز از ثقهالاسلام تبریزی به مستشار الدوله، بی‌جا: فاروس.
الگار، حامد (1369) دین و دولت در ایران نقش دین و دولت در ایران، ترجمۀ ابوالقاسم سری، بی‌جا: طوس.
امیرخیزی، اسماعیل (1339) قیام آذربایجان و ستارخان، تهران: کتابفروشی تهران.
بروگشن، هینریش (1367) سفری به دربار صاحبقران، 2جلد، ترجمۀ کردبچه، چاپ2، بی‌جا: اطلاعات.
بنجامین، ساموئل گرین ویلر (1363) ایران و ایرانیان، به‌اهتمام و یادداشت رحیم رضازاده ملک، تهران: گلبانگ.
تقوی، مهدی؛ محمدی، حسین (1385) «تأثیر سرمایۀ انسانی بر رشد اقتصادی در ایران»، (22).
ثقهالاسلام، علی‌بن‌موسی (1354) مجموعه آثار قلمی شادروان ثقهالاسلام شهید تبریزی، به‌کوشش نصرت‌الله فتحی، بی‌جا: انجمن آثار ملی.
حقدار، علی‌اصغر (1389) رسائل سیاسی میرزا علی ثقهالاسلام تبریزی، تهران: چشمه.
دانایی‌فر، حسن (1388) چالش‌های مدیریت دولتی در ایران، چاپ2، تهران: سمت.
دولت‌‌آبادی، یحیی (1387) حیات یحیی، به‌تصحیح، تعلیقات و استدراکات مجتبی برزآبادی فرهانی، تهران: فردوس.
دهقاننژاد، مرتضی (1398) علل توسعه‌نیافتگی ایران در دورۀ قاجار، چاپ2، اصفهان: نگارخانه.
رنانی، محسن (1382) «نقش دولت در اصلاحات نهادی از طریق قانون‌گذاری»، مجلس و پژوهش، (39)، 30-13.
رنانی، محسن؛ دلالی اصفهانی، رحیم؛ صمدی، علی‌حسین (1389) «ارائۀ الگویی برای رشد اقتصادی ایران: برخی ملاحظات نهادی»، پژوهشنامۀ اقتصادی، (2)، 215.- 193.
سریع‌‌القلم، محمود (1391) عقلانیت و توسعه‌یافتگی ایران، چاپ4، تهران: فرزان.
سوری، نرگس؛ شریعتی، سارا (1397) «نقد درونی انسجام نظری اندیشۀ سیاسی ثقهالاسلام تبریزی پیرامون فراروی از تعارض دین و آزادی»، رهیافت‌‌های سیاسی و بین‌‌المللی، (4)، 112-90.
سیف، احمد (1373) اقتصاد ایران در قرن نوزدهم، تهران: چشمه.
سیف، احمد (1378) «اندیشه‌های اقتصادی دهخدا» ،گزیده مقالات دربارۀ علامه علیاکبر دهخدا (دخوی نابغه)، به‌کوشش ولی‌الله درودیان، تهران: گل‌آقا.
سیف، احمد (1387) قرن گمشدۀ اقتصاد و جامعۀ ایران در قرن نوزدهم، تهران: نی.
شیرمحمدی، حسین؛ دهقاننژاد، مرتضی؛ بحرینی، فروغ؛ بیطرفان، رضا (1391) «تفکیک قوا در اندیشه‌های ثقهالاسلام تبریزی، تاریخ اسلام و ایران، دانشگاه الزهرا(س)، 22(15) ، 51-31.
صفایی، ابراهیم (2335) نامه‌های تاریخی دوران قاجاریه، بی‌جا: بابک.
ظهیری، صمد؛ هوشیار، ابراهیم؛ نصیری حامد، رضا (1401) «تحلیل نسبت شریعت و قانون از دیدگاه ثقهالاسلام تبریزی»، تاریخ‌نامۀ ایران بعد از اسلام، (30)، 114- 91.
علیاکبر مجتهد (1377) کشف المراد من المشروطه و الاستبداد، رسائل مشروطیت، گردآوری غلامحسین زرگری‌نژاد، ،چاپ2، تهران: کویر
فتحی، نصرت‌الله (1352) زندگی‌نامۀ شهید نیکنام ثقهالاسلام تبریزی، بی‌جا: بنیاد نیکوکاری نوریانی.
فلور، ویلم؛ بنانی، امین (1388) نظام قضایی عصر قاجار و پهلوی، ترجمه و تحقیق حسن زندیه، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
فوران، جان (1378) مقاومت شکننده، ترجمۀ احمد تدین، تهران: رسا.
کاتوزیان، همایون (1372) اقتصاد سیاسی ایران، ترجمۀ محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، چاپ16، تهران: مرکز.
کاتوزیان، همایون (1391) ایران جامعۀ کوتاه مدت و 3 مقالۀ دیگر، ترجمۀ عبدالله کوثری، چاپ2، تهران: نی.
کدیور، محسن (1378) نظریه‌های دولت در فقه شیعه، تهران: نی.
کدیور، محسن(1387) سیاست‌نامۀ خراسانی، چاپ2، تهران: کویر.
کرمانی، ناظم‌الاسلام (1361) تاریخ بیداری ایرانیان، به‌اهتمام علیاکبر سعیدی، تهران: آگاه
کسروی، احمد (1385) تاریخ مشروطه ایران، تهران: نگاه.
گیدنز، آنتونی؛ بردسالی، کارن (1397) جامعه‌شناسی، ترجمۀ حسن چاوشیان، چاپ13،تهران: نی.
مارتین، ونسا (1398) ایران بین ناسیونالیسم اسلامی و سکولاریسم انقلاب مشروطه 1285، ترجمۀ محمدابراهیم فتاحی، تهران: نی.
مستوفی، عبدالله (1343) شرح زندگانی من یا تاریخ اداری و اجتماعی دورۀ قاجار، جلد2، تهران: هرمس.
مک گرگر، سی ام (1366) سفرنامه، ترجمۀ مجید مهدی‌زاده، مشهد: آستان قدس.
ملک‌آرا، عباس‌میرزا (1361) شرح حال عباس‌میرزا ملک‌آرا، به‌کوشش عبدالحسین نوایی، تهران: بابک.
ملک‌زاده، مهدی (1383) تاریخ مشروطیت ایران، تهران: سخن.
نجفی مرندی، ابوالحسن (1377) دلایل براهین الفرقان در مجموعه رسائل مشروطیت، به‌کوشش غلامحسین زرگری‌نژاد، چاپ2، تهران: کویر.
نورث، داگلاس سسیل (1379) ساختار و دگرگونی در تاریخ اقتصادی، ترجمۀ غلامرضا آزاد ارمکی، تهران: نی.
نورث، داگلاس سسیل (1385) «عملکرد اقتصادی در گذر زمان»، ترجمۀ مهدی بی‌نیاز، راهبرد یاس، (8)، 300- 281.
هداوند، مهدی؛ سرزعیم، علی (1387) «تحول نقش دولت در اقتصاد»، اطلاع‌رسانی حقوقی، (14)، 65-37.
هدایت، مهدی‌قلی (1344) خاطرات و خطرات، تهران: کتابفروشی زواره.
هوشیار، ابراهیم؛ ظهیری، صمد (1399) «تحلیل مفهوم آزادی در هم‌سویی با شریعت از دیدگاه ثقهالاسلام تبریزی»، سیاست،50(4)، 1293- 1309.
روزنامۀ انجمن تبریز (1374)، جلد1، سال1 (149-1)؛ سال2(14-1)، تهیه و تنظیم کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران: کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران با همکاری استانداری آذربایجان شرقی.
Waters,A,R,”Economic Growth and the Property Rights Regim”,Cato journal 7(1),1987.
Abrahamian, Ervand (2008): Iran between two revolutions, translated by Ahmad Golmohammadi and Mohammad Ebrahim Fatahi, 14th edition, Tehran, Ney. [in Persian] Abrahamian, Ervand (2011): A History of Modern Iran, translated by Mohammad Ebrahim Fatahi, 7th edition, Tehran, Ney. [in Persian] Afshar, Iraj (1999): Tabriz letters from ṯaqat ul-Islam Tabrizi to Mostašār ul-Dawlah, no placed, Fārūs. [in Persian] Ajudani, Mashallah (1387): Iranian Constitution, Tehran, 9th edition, Aḵtarān. [in Persian] Algar, Hamid (1990): Religion and state in Iran 1785 -1906: the role of the ulama in the Qajar period, translated by Abulqasem Seri, no placed, Tūs. [in Persian] Ali-Akbar Mojtahed (1998): Kašf ul-Morād Mīn al-Mašrūṭah wa al-Īsttībdād, constitutional treatises, Tehran, compiled by Gholam Hossein Zargari Nejad, Kavir Publications, second edition. [in Persian] Amir Khizi, Ismail (1960): the rise of Azarbaijan and Sattar Khan, Tehran, Tehran Bookstore Publisher. [in Persian] Benjamin, Samuel Greenwheeler (1984): Persia and the Persians, edited by Rahim Rezazadeh Malek. Brugsch, Heinrich Karl (1988): Reise Der K. Preussischen Gesandtschaft nach Persien 1860 und 1861, 2 vols., translated by Kurdbache, second edition, no placed, Eṭelā‘āt. [in Persian] Danaeifar, Hassan (2008): Challenges of public administration in Iran, second edition, Tehran, Samt. [in Persian] Dehghan-Nejad, Morteza (2018): The causes of Iran's underdevelopment in the Qajar period, second edition, Isfahan, Negārḵāne. [in Persian] Dowlatabadi, Yahya (2008): Yahya's life, edited by Mojtaba Borzabadi Farahani, Tehran, Ferdūs. [in Persian] E‘temād ul-Salṭaneh, Moḥammad Ḥasan ḵān (1995): Forty years of Iran's history (in the era of Naser al-Din Shah), the first volume of Al-Ma’aṯīr ul-Āṯār, edited by Iraj Afshar, second edition, Tehran, Asāṭīr. [in Persian] Fathi, Nusratullah (1973): The biography of the good-name martyr Thaghaul-Islam Tabrizi, no placed, Nouriani Charitable Foundation. [in Persian] Floor, Willem M, (2008): Judicial system of the Qajar and Pahlavi eras, translation and research by Hasan Zandieh, Qom, Hozeh Research and University. [in Persian] Foran, John (1378): Fragile resistance: Social transformation in Iran from 1500 to the revolution, translated by Ahmad Tadayon, Tehran, Rasā. [in Persian] Giddens, Anthony (2017): Sociology, translated by Hasan Chavoshian, 13th edition, Tehran, Ney. [in Persian] Haqdar, Ali Asghar (1389): political letters of Mirza Ali Thiqat-ul-Islam Tabrizi, Tehran, češme. [in Persian] Hedayat, Mehdi Qoli (1344): ḵāṭerāt va ḵaṭarāt, Tehran, Zavareh Bookstore. [in Persian] Kadivar, Mohsen (1378): Theories of the State in Shia jurisprudence, Tehran, Ney. [in Persian] Kadivar, Mohsen (1387) Khorasani policy book, second edition, Tehran, Kavīr. [in Persian] Kasravi, Ahmad (1385): Constitutional History of Iran, Tehran, Negāh. [in Persian] Katouzian, Homayun (2011): Iran, short-term society and 3 other articles, translated by Abdullah Kothari, second edition, Tran, Ney. [in Persian] Katouzian, Homayun (2012): Iran's political economy, translated by Mohammad Reza Nafisi and Kambiz Azizi, 16th edition, Tehran, Center Publishing. [in Persian] Nowspaper Malek Ara, Abbas Mirza (1982): biography of Abbas Mirza Malek Ara, by Abdul Hossein Navaei, Tehran, Babak. Malekzadeh, Mehdi (2004): history of Iran's constitutionalism, Tehran, Soḵan. Martin, Vanessa A (2018): Iran between Islamic nationalism and secularism : the constitutional revolution of 1906 ,2013, translated by Mohammad Ebrahim Fatahi, Tehran, Ney. McGregor, CM, (1987): travel book, translated by Majid Mehdizadeh, Mashhad, Āstān Qadr Publishing House. Mostūfī, ‘Abdullāh (1964): šarḥ-e Zendegānīye Man, Tehran, second volume. Najafi Marandi, Abulhasan (1998): Reasons for Al-Furqan's arguments in the collection of constitutional treatises, by Gholam Hossein Zargarinejad, second edition, Tehran, Kavir. Nāẓem ul-Islam Kermānī (1982): Tārīḵ-e Bīdārī-ye Īrānīyān, with the efforts of Ali Akbar Saeedi, Tehran, Āgah North, Douglass cecil (2000): Structure and change in economic history, translated by Gholamreza Azad Aramaki, Tehran, Ney. Safaei, Ebrahim :(2535) Historical letters of the Qajar period, no placed, Babak. Saree-ul-Qalam (2012): Iran's rationality and development, 4th edition, Tehran, Farzān. Seif, Ahmed (1994): Iran's economy in the 19th century, Tehran, češmeh. Seif, Ahmed (2007): The Lost Century of Iran's Economy and Society in the 19th Century, Tehran. Seyyed Reza (2012): Events of constitutionalism according to the narration of Seyyed Reza's letters to Haj Mirza Agha Farshi, third edition, by Naghi Azar Moghadam, Tabriz, Yārān. Thiqat-ul-Islam, Ali b. Musa (1975): Collection of the pen works of Thiqat-ul-Islam, Shahid Tabrizi, by the efforts of Nusratullah Fathi, no placed, National Art Association. Ḥabl ul-Matīn, no. 28, 8th year Ḥabl ul-Matīn, no. 29, 8th year. Ḥabl ul-Matīn, no. 37, 8th year. Ḥabl ul-Matīn, no. 32, 8th year. articles Afary, Janet, "Social Democracy and the Constitutional Revolution of Iran", Irannameh, Year 11, B. Hadavand, Mehdi and Sarzaim, Ali "The evolution of the government's role in the economy", Legal Information Quarterly, B. Hoshiar, Ebrahim and Samad Zahiri, " Analysis of the concept of freedom from Thiqat al- Islam Tabrrizi ", Politics Quarterly, Volume 50, Number 4, 2019. North, Douglass Cecil, "Economic performance over time", translated by Mehdi Bi Niaz, Yas Strategy, No. 8, 2015. Rahmaniyan, Dariush, Mirkiaee, Mehdi: The Impact of Bread-Related Riots on the Relation between People and the Government in the Naserid Era, Social History Study, 3rd year, 2nd issue, 2012. Ranani, Mohsen, "The role of the government in institutional reforms through legislation", Majles and Research, No. 39, B. Renani, Mohsen, Dallali Esfahani, Rahim, Samadi, Ali Hussein, " Presenting an Economic Growth Pattern for Iranian Economy: Some Institutional Aspects", Economic Research, No. 2, 2019. Seif, Ahmad, "Economic Thoughts of Dehkhoda", a selection of articles about Allameh Ali Akbar Dehkhoda (Dakhoi Genius), by Wali Allah Drodian, Tehran, Gol Agha 1999. Shirmohammadi Hossein, Dehghan Nejad, Morteza, Bahreini, Forough, Bitarfan, Reza, " Separation of powers in the ideas of the Tabriz Islamic faith, History of Islam and Iran, Alzahra University, 2012. Soori, Narges, Sara Shariati, " Internal Critique of the Theoretical Coherence of the Political Thought of Seqat-ol-Eslam Tabrizi about the Conflict Between Religion and Freedom", Political and International Approaches, vol. 4 (54 series), 2017. Tabriz Association newspaper, first volume, first year from number 1-149, second year number 1-14, prepared and organized by the National Library of the Islamic Republic of Iran, Tehran, National Library of the Islamic Republic of Iran in cooperation with the Governorate of East Azarbaijan, 1995. Taghavi, Mehdi and Mohammadi, Hossein, " The Effect of Human Capital on Economic Growth in Iran", number 22, 2015. Zahiri, Samad, Hoshiar, Ebrahim, Nasiri Hamid, Reza: "Analysis of the relationship between Sharia and Law from the perspective of Thaqa-ul-Islam Tabrizi", History of Iran after Islam, vol. 30, 2022. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 215 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 157 |
||