پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 950 |
| تعداد مقالات | 7,806 |
| تعداد مشاهده مقاله | 12,970,237 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 9,204,418 |
بررسی و تحلیل مشرب عرفانی ابن خفیف شیرازی | ||
| ادبیات عرفانی | ||
| مقاله 1، دوره 15، شماره 32، اردیبهشت 1402، صفحه 9-49 اصل مقاله (521.1 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/jml.2023.42279.2414 | ||
| نویسندگان | ||
| امیر حسین کوهستانی1؛ سید علی اصغر میرباقری فرد* 2؛ طاهره خوشحال دستجردی2؛ زهره نجفی نیسیانی3 | ||
| 1دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران | ||
| 2استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران | ||
| 3دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران | ||
| چکیده | ||
| ابوعبدالله محمد بن خفیف شیرازی، بنیان‌گذار سلسله عرفانی خفیفیّه، از شخصیت‌های جریان ساز و اثرگذار در تاریخ تصوف اسلامی است. باوجود نقش مؤثر این عارف در سیر تطوّر و گسترش عرفان اسلامی، تاکنون پژوهشی روشمند در باب مشرب عرفانی او صورت نگرفته است. هدف این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده، شناخت مشرب عرفانی ابن خفیف است که از طریق پاسخ به این سؤالات محقق می شود: مبدأ و مقصد سلوک در طریقه ابن خفیف کجاست و منازل دیگر در این بین به چه ترتیبی قرار گرفته اند؟ کدام‌یک از منازل در سیر استکمالی سالک اهمیت بیشتری دارند؟ توانایی های لازم برای جذب دستاوردهای هر منزل چیست و چه آدابی برای کسب آن‌ها لازم است؟ در آثار و اقوال شیخ عقیده روشنی در پاسخ به این سؤالات یافت نشد؛ اما اهمّ برون داد بر اساس قرائن و شواهد بدین قرار است: مبدأ سلوک، ارادت و مقصد، معرفتِ حق است. میان مبدأ و مقصد منازلی وجود دارد که برخی در شمار احوال عرفانی بوده و از دیدگاه ابنخفیف مقدّم بر مقامات قرار دارند. ترجیح منزل صحو بر سکر موجب توجه کمتر به مبحث بسط، طرب، شطح و سماع و اهمیت بیشتر منازل فقر، زهد، خوف و حزن و همچنین مقدّم داشتن حضور بر غیبت شده است. در طریقة ابن خفیف، منزل فقر اهمیت ویژه ای دارد و ترجیح فقر بر غنا از دیگر شاخصه‌های مشرب عرفانی اوست. ساختار مشربِ عرفانی شیخ، بر پایه تعالیم جنید بغدادی بنا شده؛ اما از آموزه های عرفانی بایزید نیز اثر پذیرفته و در فارس رواج یافته است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| عرفان و تصوّف؛ مشرب عرفانی؛ ابنخفیف شیرازی؛ فقر؛ سکر و صحو | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A Study and Analysis of the Mystical Disposition of Ibn Khafif Shirazi | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Amirhosein Kouhestani Rizi1؛ Sayyed Ali Asghar Mirbagheri Fard2؛ Tahereh Khoshhal Dastjerdi2؛ Zohreh Najafi Neysiani3 | ||
| 1Ph.D. student of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, University of Isfahan, Isfahan, Iran | ||
| 2Professor of Persian Language and Literature Department, Faculty of Literature and Humanities, University of Isfahan, Isfahan, Iran | ||
| 3Associate Professor of Persian Language and Literature Department, Faculty of Literature and Humanities, University of Isfahan, Isfahan, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Abu Abdullah Mohammad Ibn Khafif Shirazi, the founder of the Khafifi mystical dynasty, is among the most influential figures in the history of Islamic Sufism. In spite of his crucial role in developing and expanding Islamic mysticism, there has been no systematic study of his mystical disposition to date. This descriptive-analytic research was conducted to gain a profounder understanding of Ibn Khafif's mystical disposition. The questions addressed are: What is the origin and destination of mystical journey in Ibn Khafif's approach, and where do the other destinations lie in between? How important is each of these destinations to the seeker's progress? Which abilities are required to earn the achievements of each destination and what are the manners for acquiring them? The works and sayings of Sheikh did not provide clear responses to these questions; however, the most significant outcome derived from the existing evidence is that devotion is the origin of conduct, and divine recognition is the goal. The origin and the final destination are separated by mystical destinations; among which are mystical states, and according to Ibn Khafif, they are superior to the stations. As the destination of consciousness is preferred over inebriation, and hence, less importance is placed on expansion, enchantment, profanity, and prayer-like dancing, and more emphasis is placed on poverty, asceticism, fear, and grief destinations, the importance of presence is also elevated above that of absence. The destination of poverty is of particular importance to Ibn Khafif, and the preference for poverty over wealth is another indicator worth observing in his mystical disposition. His mysticism is based on Junaid Baghdadi’s teachings; nevertheless, he was influenced by the mystical teachings of Bayazid, which were disseminated in Fars. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Mysticism and Sufism, Mystical disposition, Ibn Khafif Shirazi, Poverty, Inebriation and Consciousness | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم
ابن جنید شیرازی، عیسی. (1364). تذکرة هزار مزار، تصحیح نورالله وصال، شیراز: انتشارات کتابخانة احمدی.
ابن خمیس موصلی، حسین بن نصر. (1427ق). مناقبالابرار و محاسنالاخیار فی طبقات الصوفیه، ج 2، تصحیح سعید عبدالفتاح، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن‌عساکر، علی بن حسن. (1347ق). تبیین کذب المفتری فیما نسب إلى الإمام أبی الحسن الأشعری، بیروت: العربی.
ابن عماد حنبلی، شهاب‌الدین ابوالفلاح. (1986م). شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، ج 4، تحقیق الأرناؤوط، دمشق-بیروت: دار ابنکثیر.
ابوعبدالله محمد ابن خفیف. (1363). معتقد، ص 284 تا 308 از کتاب سیرت شیخ کبیر ابوعبدالله ابن خفیف، ترجمة رکنالدین یحیی بن جنید شیرازی، تصحیح آنه ماری شیمل، به کوشش توفیق سبحانی، تهران: بابک.
ابوعبدالله محمد ابن خفیف. (1363). وصیت، ص 274 تا 283 از کتاب سیرت شیخ کبیر ابوعبدالله ابن خفیف شیرازی، ترجمة رکن الدین یحیی بن جنید شیرازی، تصحیح آنه ماری شیمل، به کوشش توفیق سبحانی، تهران: بابک.
ابوعبدالله محمد بن خفیف؛ فاطمه علاقه و کاظم برگ نیسی. (1377) «رسالة فضل تصوّف علی مذاهب»، معارف، دورة پانزدهم، شمارة 1 و 2 پیاپی 43 و 44، صص 88-51.
ابوعبدالله محمد بن خفیف؛ فاطمه علاقه. (1378) «رسالة شرفالفقرا»، معارف، دورة شانزدهم، شمارة 1 پیاپی 46، صص 132-98.
انصاری، خواجه عبدالله. (1417ق) منازل السائرین، تصحیح علی شیروانی، تهران: دارالعلم.
انصاری، خواجه عبدالله. (1396). طبقات الصوفیه، مقابله و تصحیح محمد سرور مولائی، چ سوم، تهران: توس.
ابونعیم اصفهانی، احمد بن عبدالله. (1974م). حلیةالاولیا و طبقات الاصفیا، ج 10، بیروت: دارالکتب العلمیه.
اصفهانی، ابومنصور. (1367). «نهج الخاص»، تصحیح نصرالله پورجوادی، مجلة تحقیقات اسلامی، سال سوم، شمارة 1 و 2، صص 150-132.
جامی، نورالدین عبدالرحمن. (1386). نفحاتالانس من حضرات القدس، تصحیح: محمود عابدی، تهران: سخن.
جنید شیرازی، ابوالقاسم معین‌الدین. (1328). شد الازار فی حطّ الاوزار عن زوار المزار. تصحیح: محمد قزوینی و عباس اقبال. تهران: چاپخانة مجلس.
خالقزاده و همکاران. (1391). «نخستین صوفیان فارس و مشرب ایشان»، فصلنامة عرفان اسلامی، دورة دهم، شمارة 38، صص 100-77.
حسینی، سید محمد. (1389). فرهنگ لغات و اصطلاحات فقهی، چ سوم، تهران: سروش.
دهباشی، مهدی و سید علیاصغر میرباقری فرد. (1394). تاریخ تصوّف، ج 1، سیر تطور عرفان اسلامی از قرن آغاز تا قرن ششم هجری، تهران: سمت.
دیلمی، ابوالحسن. (1363). سیرت شیخ کبیر ابوعبدالله ابن خفیف شیرازی، ترجمة رکنالدین یحیی بن جنید شیرازی، تصحیح آنه ماری شیمل، به کوشش توفیق سبحانی، تهران: بابک.
دیلمی، ابوالحسن. (1400). سیرت شیخ کبیر ابوعبدالله محمد بن خفیف شیرازی، ترجمة تاجالدین کربالی، تصحیح و تحقیق مجتبی مجرد، تهران: انتشارات محمود افشار با همکاری سخن.
دیلمی، ابوالحسن. (1390). عطف الالف المألوف علی اللام المعطوف، ترجمة عیسی نجفی و تورج زینیوند، کرمانشاه: انتشارات دانشگاه رازی.
روزبهان ثانى، ابراهیم بن صدرالدین. (1382). تحفة أهل العرفان، تصحیح جواد نوربخش، چ دوم، تهران: یلدا قلم.
زرکوب شیرازی، ابوالعباس معین‌الدین. (1350). شیرازنامه، به کوشش اسماعیل واعظ جوادی، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
سبکی، تاجالدین عبدالوهاب. (1413ق). طبقات الشافعیه الکبری، محقق محمود محمد الطناخی و عبدالفتاح محمد الحلو، ناشر: هجر للطباعه و النشر و التوزیع.
سرّاج، ابونصر. (1388). اللمع فی التصوّف، تصحیح و تحشیه رینولد نیکلسون، ترجمة مهدی محبتی، چ دوم، تهران: اساطیر.
سلمی، ابوعبدالرحمن. (1424ق). طبقات الصوفیه، تصحیح مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت: دارالکتب العلمیه.
سمعانی، عبدالکریم. (1962م). الانساب، ج 8، المحقق: عبدالرحمن بن یحیى الم علمی الیمانی و غیره، الطبعة: الأولى، مجلس دائرة‌المعارف العثمانیة، حیدرآباد.
عابدی، محمود. (1385). «فرقه های صوفیه تا زمان کشف المحجوب هجویری»، مطالعات عرفانی، شمارة سوم، صص 52-31.
غزالی، ابوحامد محمد. (1386). ترجمه احیاء علوم الدین، ترجمة حسین خدیو جم، ج 4، تهران: علمی فرهنگی.
قشیری، ابوالقاسم عبدالکریم بن هوازن. (1396). رسالة قشیریه، ترجمة ابوعلی حسن ابن احمد عثمانی، تصحیح سیده مریم روضاتیان و سید علی اصغر میرباقری فرد، تهران: سخن.
قشیری، ابوالقاسم عبدالکریم بن هوازن. (1374). رسالة قشیریه، مصحح عبدالحلیم محمود و محمود بن شریف، قم: بیدار.
کاشانی، عزّالدین محمود. (1389). مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، تصحیح عفت کرباسی و رضا برزگر خالقی، چ چهارم، تهران: زوّار.
کربن، هانری. (1371). تاریخ فلسفة اسلامی، ترجمة اسدالله مبشری، چ چهارم، تهران: امیرکبیر.
کلابادی، ابوبکر محمد. (1371). متن و ترجمة کتاب تعرف، به کوشش محمد جواد شریعت، تهران: اساطیر.
مستملی بخاری، اسماعیل. (1363). شرح تعرّف لمذهب التصوّف، ج 1، تصحیح محمد روشن، چ دوم، تهران: اساطیر.
مشتاق مهر، رحمان و سمیه جبارپور (2012) نگاهی به معتقدات صوفیانة ابوعبدالله محمد بن خفیف شیرازی، مجلة تصوف دانشگاه استانبول، ژانویه و ژوئن، سال سیزدهم، شمارة 29، صص 119-103.
عصوم علیشاه شیرازی، محمد. (1339). طرائق الحقائق، ج 2، به کوشش محمدجعفر محجوب، تهران: سنایی.
مقدسی، ابوعبدالله محمد ابن احمد. (1361). احسن التقاسیم فی معرفت الاقالیم، ترجمة علی نقی منزوی، ج 2، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان.
مکّی، ابوطالب. (1417ق). قوت القلوب فی معاملة المحبوب، تصحیح باسل عیون السود، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ملکپور، سمیه. (1392). «بررسی سیرت ابن خفیف شیرازی از دیدگاه جامعه‌شناسی»، پایان نامة کارشناسی ارشد به راهنمایی عالیه یوسف فام، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
موحدیان عطار، علی. (1388). مفهوم عرفان، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
میبدی، ابوالفضل رشیدالدین. (1381). کشف الاسرار و عدة الابرار، تصحیح علی اصغر حکمت، تهران: امیرکبیر.
میرباقری فرد، سید علی اصغر. (1391). «عرفان عملی و نظری یا سنت اول و دوم عرفانی»، پژوهشهای ادب عرفانی (گوهر گویا)، سال ششم، شمارة دوم پیاپی 22، صص 88-65.
میرباقری فرد، سید علی اصغر.(1394) تاریخ تصوّف، ج 2، سیر تطور عرفان اسلامی از قرن هفتم تا قرن دهم هجری، تهران: سمت.
میرباقری فرد، سید علی اصغر و احسان رییسی. (1396). روش تبیین سنت و مشرب عرفانی (نمونة مطالعاتی: عزیز نسفی) دو فصلنامة علمی – پژوهشی ادبیات عرفانی دانشگاه الزهراء، سال نهم، شمارة 16، صص 202-171.
نسفی، عزیز بن محمد. (1391). بیان التنزیل، شرح احوال، تحلیل آثار، تصحیح و تعلیقات سید علیاصغر میرباقری فرد، تهران: سخن.
نیکلسون، آلن رینولد. (1382) عرفان عارفان مسلمان، ترجمة اسدالله آزاد، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.
هجویری، ابوالحسن علی. (1392). کشف المحجوب، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمود عابدی، تهران: سروش.
Abedi, Mahmoud.(2006). Sufi sects until the discovery of al-Mahjub Hajawiri. Journal of Mystical studies , 3, 31-52. Abu Abdullah Muhammad Ibn Khafif.(1984). Believer, page 284 to 308 of Sheikh Kabir's biography (Anne Marie Schimmel, Ed.). Babak. Abu Abdullah Muhammad Ibn Khafif.(1984). Will, page 274 to 283 of the biography of Sheikh Kabir (Anne Marie Schimmel, Ed.). Babak. Ansari, Khwaja Abdullah.(1996). Manazil Alsaayiriyn (Ali Shirvani,Ed.). dar aleilm. Ansari, Khwaja Abdullah.(2017). Tabaqat al-Sufi (Muhammad Sarwar Molai, Ed.)(3). Tous. Corbin, Henry.(1992). History of Islamic philosophy ( Asadullah ,Mubasheri ,Trans.)(4). Amir Kabir. Dehbashi, M & Mirbagheri Fard, S.A.A.(2015). The history of Sufism. Samt. Deilmi, Abolhasan.(1984). Biography of Sheikh Kabir Abu Abdullah Ibn Khafif Shirazi(Ruknuddin Yahya bin Junaid Shirazi, Trans , Anne Marie Schimmel, Ed.). babak. Deilmi, Abolhasan.(2011). eataf alalif almaluf ealaa allaam almaetuf(Isa Najafi and Toraj Zainiwand, Trans.). Razi University. Deilmi, Abolhasan.(2021). Biography of Sheikh Kabir Abu Abdullah Ibn Khafif Shirazi(Tajuddin ,Karbali, Trans , Mojtaba ,mojarad, Ed.). Dr. Mahmoud Afshar. Esfahani, Abu Mansour.(1988). nahj alkhas( Nasrullah Pour Javadi, Ed.). Islamic research.(1,2).132-150. Ghazali, Abu Hamid Mohammad.(2007). Revival of Ulum al-Din ( Hossein Khadio Jam,Trans.). Scientific and cultural. Hajviri, Abolhasan Ali.(2013). kashf Al-Mahjub (Mahmoud Abedi ,Ed.). Sroush. Hanbali, I. I., & Abul Falah, S. A.(1986). shadharat aldhahab fay akhbar min dhahab . Dar Ibn Kathir. Hosseini, Seyyed Mohammad.(2010). Dictionary of words and jurisprudential terms. (3).sroush. Ibn Asaker, Ali bin Hassan.(1928). tabyin kadhib almuftari fima nusib 'iilaa al'iimam 'abi alhasan al'ashearii . Arabic. Ibn Junaid Shirazi, Isa .(1985). Tazkirah - Hazar Mazar ( Nurullah Wasal, Ed.). Ahmadi library. Ibn Khamis Mosuli, Hossein Ibn Nasr.(2006). Manaqib al-Abrar and Muhasan al-Akhyar in Tabaqat al-Sufi (Saeed Abdul Fattah,Ed.). Darul Kitab Al-Alamiya . Isfahani, A.N., & Abdullah, A.B.(1974). Haliya Al-Awaliya and Tabaqat Al-AsafiaI. Darul Kitab Al-Alamiya. Jami, Nuraldin Eabdalrahman. (2007). Nafahat Alanis Min Hadarat Alquds(Mahmud Abdi , Ed.) Sokhna. Junaid Shirazi, Abulqasem Moinuddin. (1949).shada alazar fi ht alawizar ean zuaar almazar( Muhammad Qazwini and Abbas Iqbal, Ed.). chapkhaneh majles. Kalabadi, Abu Bakr Muhammad.(1992). Text and translation of the Tarrof book. Asatir. Kashani, Ezzeddin Mahmoud.(2010). Misbah al-Hadaya and Miftah al-Kafayah ( Efat Karbasi & Reza Barzegar Khaleghi , Ed.)(4). Zavvar. Khaliq Zadeh et al.(2012). The first Sufis of Persia and their followers. Quarterly Journal of Islamic Mysticism , 38(10). 77-100. Makki, Abu Talib.(1996). quat alqulub fi mueamalat almahbub(Bassel Black Eyes, Ed.) Dar al-Katb al-Alamiya. Malekpour, Somayeh.(2013). Review of the biography of Ibn Khafif Shirazi from a sociological point of view. Master's thesis of Alia Yousef Fam, Islamic Azad University, Central Tehran Branch, Faculty of Literature and Humanities. Masoom Alishah Shirazi, Mohammad.(1960). tarayiq alhaqayiqu. Senai. Mir Bagheri Fard, S.A. A ., & Raisi E.(2017). The method of explaining the tradition and the mystical mushrab. Journal of Mystical literature of Alzahra University , 16(9), 171-202. Mirbagheri Fard, Syed Ali Asghar.(2012). Practical and theoretical mysticism or the first and second mystical traditions , journal of Mystical literature researches . 22(2), 65-88. Mirbagheri Fard, Syed Ali Asghar.(2015). History of Sufism. Samt. Moghadasi, Abu Abdullah Muhammad Ibn Ahmad.(1991). ahsan altaqasaym fay maerifat alaqalym. Madbouli school. Moshtagh Mehr, R & and Jabarpour ,S. (2012). A look at the Sufi beliefs of Abu Abdullah Muhammad bin Khafif Shirazi . journal of Sufism of Istanbul University, (29).103-119. Mostamli Bukhari, Ismail.(1984). sharh terrof limazhab altswwf ( Mohammad Roshan, Ed.)(2). Asatir. Muhammad bin Khafif , A. A., & Alagheh, F.(1999). risalat sharaf alfaqra. Journal of Maaref, 46(16),98-132. Muhammad bin Khafif , A. A., Alagheh, F., & Bargh Nisi, K.(1998). risalat fadl tswwf ealay madhahib. Journal of Maaref, 43(15),51-88. Nasafi, Aziz bin Muhammad.(2012). Bayan altanzil(Seyyed Ali Asghar Mirbagheri Fard, Ed.). sokhan. Qashiri, Abulqasem Abdul Karim ibn Hawazen.(1995). risalat qashyryh (Abdul Halim Mahmoud & Mahmoud bin Sharif ,Ed.).Bidar. Qashiri, Abulqasem Abdul Karim bin Hawazen.(2017). risalat qashyryh ( Abu Ali Hasan Ibn Ahmad Osmani, Trans , Seyed Maryam Rouzatian & Seyed Ali Asghar Mirbagheri Fard, Ed.).sokhan. Rozbahan Thani, Ibrahim ibn Sadr al-Din.(2003). tuhfat 'ahl aleirfan(Javad Noorbakhsh,Ed.)(2). yalda qalam. Sabaki, Tajuddin Abdul Wahab. (1992). Tabaqat al-Shafiyyah al-Kabari. hajr liltibaeih walnashr waltawzie. Salma, Abu Abd al-Rahman.(2003). tabaqat alsuwfayh(Abdel Qader Atta, Ed.). Darul Kitab Al-Alamiya. Samani, Abdul Karim.(1962). Al-Ansab. Hyderabad. Shirazi, Z & Moinuddin, A.A.(1971). Shiraznameh. Iran Culture Foundation. Siraj, Abu Nasr.(2009). allamae fay altswwf( Reynolds Nicholson, Ed , Mehdi Mohabati, Trans.)(2).Asatir. You pay, Abulfazl Rashiduddin.(2002). kshaf aliasrar w eidat alabarar (Ali Asghar Hikmat, Ed.). Amirkabir. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 442 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 327 |
||