1گروه علوم قرآن و حدیث ، دانشکده ادبیات ، دانشگاه اصفهان ، اصفهان / ایران
2دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
چکیده
تحف العقول عن آل الرسول (ص) اثر حسن بن شعبه حرانی یکی از منابع روایی اخلاقی شیعه است که دربارۀ مؤلف و زمان نگارش و خاستگاه روایات آن اقوال گوناگونی وجود دارد. برخی از علمای متأخر و پژوهشگران معاصر، مؤلف را از علمای ستودنی شیعۀ اهل حلب در قرن چهارم می‌دانند. عده ای از این دسته، وی را همان مؤلف حقائق اسرار الدین تلقی کرده اند. بعضی نیز او را فردی ناشناخته و نصیری مذهب از قرن ششم برشمرده اند. با وجود این، هویت مؤلف محل سؤال است و ابهام‌هایی وجود دارد. دستاوردهای این پژوهش نشان می‌دهد مؤلف شیعه و اهل حلب است که دست کم در قرن هشتم زیسته است. مبانی فقهی و کلامی مؤلف، باور پژوهشگران مبنی بر نصیری بودنش را نفی و شیعه بودنش را تأیید می کند. همچنین، بررسی سیر تاریخی حلب و تطبیق آن با گفتمان های حاکم بر کتاب از دلایلی است که انتساب مؤلف به حلب را تصدیق می کند. مؤلف امامی مذهب، لین الحدیث، زاهد و دنیاگریز است. او اهل البیت (ع) را خلیفۀ خدا و معصوم می داند و به بعث و عقیدۀ شیعه در جبر و اختیار باورمند است. گفتنی است شناسایی هویت مؤلف تحف العقول در تاریخ امکان‌پذیر نیست.
Approach to attribution TUHAF AL-UQOUL's book and its author
نویسندگان [English]
Hajar Banaei1؛ seysed mehdi lotfi2
1Department of Quran and Hadith Sciences, Faculty of Literature, University of Isfahan, Isfahan / Iran
2Associate Professor, Department of Qur’an and Hadith Sciences, University of Isfahan, Iran.
چکیده [English]
The TUHAF AL-UQOUL by Hassan Ibn Shuba Harani is one of the sources of Shiite moral narration that there are different sayings about the author and the time of its writing and origin. The narrations of some scholars and scholars consider the author to be one of the praiseworthy Shiite scholars of Aleppo in the fourth century. Some consider him to have the truth of Israr al-Din. Some have described him as an unknown and religious figure from the sixth century. However, the identity of the author is in question. The findings of this study show that he is a Shiite and a native of Aleppo who lived at least in the eighth century. The jurisprudential and theological principles of the author deny that he is a Nasserite and confirm that he is a Shiite. Also, the study of the historical course of Aleppo and its adaptation to the statements of the book is one of the reasons that confirms the author's attribution to Aleppo. The author of the pious Imam is the line of hadith, ascetic and worldly. He considers the Ahl al-Bayt (AS) as the caliph of God and infallible and believes in the resurrection and the Shiite belief in predestination. It should be noted that it is not possible to identify the author of the gift of minds in history.
کلیدواژه‌ها [English]
Harani, TUHAF AL-UQOUL, The Author', s Identity, The Origin of Narrations, Nasiriyah
انصاری قمی، حسن(۱۳۸۵ش). دین و دولت در دولت‌های ال‌زنگی و ایوبیان(درآمدی بر ادبیات سیاسی اسلام). کتاب ماه دین. شماره 104، 6-33.
انصاری قمی، حسن. کاتبان kateban.com.
ایزدی‌فرد، علی‌اکبر، محسنی دهکلانی محمد و حسین‌نژاد، سید مجتبی(1395ش). بررسی اعتبار تحف‌العقول، ﻋﻠﻮم ﻗﺮآن و ﺣﺪﯾﺚ، 48(1)، 29- 51.DOI: 22067/NAQHS.V48I1.43914
بادکوبه هزاوه، احمد و آبانگاه ازگمی، معصومه(۱۳۹۴ش). عملکرد دوگانۀ ایوبیان در مواجهه با شیعیان امامیه و اسماعیلیه و بازتاب آن در تاریخ‌نگاری مصر و شام. مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی(فروغ وحدت) .11(41)، ۱۸-۳۲.
باقری، حمید(1393ش). پژوهشی در انتساب چند اثر جدیدالانتشار به ابو محمد حسن‌بن‌علی‌بن‌شعبة حرانی؛ محدث شناخته‌شدۀ شیعی، علوم حدیث. 19(4)، 55-74. -
