پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 932 |
| تعداد مقالات | 7,652 |
| تعداد مشاهده مقاله | 12,493,188 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,884,821 |
جریانشناسی پیرنامه‌های خطّۀ خراسان و قومس از قرن چهارم تا هشتم هجری قمری | ||
| ادبیات عرفانی | ||
| مقاله 3، دوره 16، شماره 36، اردیبهشت 1403، صفحه 71-108 اصل مقاله (566.12 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/jml.2022.40975.2367 | ||
| نویسندگان | ||
| مریم رجبی نیا* 1؛ مریم حسینی2 | ||
| 1دکترای زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهرا(س)،تهران، ایران. | ||
| 2استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| از قرن چهارم تا هشتم هجری قمری در خطّۀ خراسان پانزده پیرنامه به زبان فارسی و عربی تألیف یا ترجمه شده که عبارت‌اند از: مقامات قومسانی، مقامات خواجه عبدالله انصاری، کتاب‌النور، دستورالجمهور، مقامات کهن و نویافتۀ ابوسعید، حالات و سخنان ابوسعید ابوالخیر، اسرارالتوحید، مقامات ژنده‌پیل، مقامات منظوم شیخ جام، رساله در اثبات بزرگی شیخ جام، ذکر قطب السالکین و ذکر شیخ ابوالحسن خرقانی و منتخب نورالعلوم، مناقب حاتمی جوینی و مرادالمریدین. در این مقاله کوشش شده تا ویژگی‌ها، تأثیرگذاری‌ها و تأثیرپذیری‌های مؤلفین و سیر تحوّل این آثار بررسی شود. پس از بررسی شیوۀ پیرنامه‌نویسی مؤلفین و بیان ویژگیهای آثار، مشخّص شد پیرنامه‌های مربوط به یک پیر و به طور کلّی پیرنامه‌های خطۀ خراسان وجوه اشتراک زیادی با یکدیگر دارند. برخی پیرنامه‌های کهن مانند مقامات قومسانی، کتاب النور یا مقامات خواجه عبدالله انصاری شیوه و ساختار منحصر به‌فردی دارند و دارای شباهت کمتری با پیرنامه‌های متأخر هستند. با توجه به وجود شباهت‌های فراوان پیرنامه‌های نگاشته‌‍شده پس از اسرارالتوحید به این پیرنامۀ کهن احتمال بسیار وجود دارد که پیرنامه‌نویسان متأخر از نگاشتۀ محمّد بن منوّر تأثیر پذیرفته باشند. عربی‌گویی و شیوۀ نگارش عالمانه، شاعرانه و هنری مؤلفین آثاری چون کتاب‌النور، اسرارالتوحید، پیرنامه‌های خرقانی و مرادالمریدین در معرفی شخصیّت والای پیران بیانگر وجود مخاطبان خاص و بادانش برای این آثار است و سست‌بودن کلام مؤلفین پیرنامه‌های احمد جام و درج کراماتی مادی با اهدافی انتقام‌جویانه نشان می‌دهد هدف این نویسندگان قدرتمندجلوه‌دادن شیخ احمد جام برای مخاطبان عام است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| جریانشناسی؛ پیرنامه؛ خراسان و قومس؛ قرن چهارم تا هشتم هجری قمری | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Analytical Study of Hagiographies in Khorasan and Qumis Regions from the 4th to the 8th Century AH | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Maryam Rajabinia1؛ Maryam Hosseini2 | ||
| 1PhD in Persian Language and Literature, Faculty of Literature, Alzahra University, Tehran, Iran | ||
| 2Professor Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature, Alzahra University, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| From the 4th to the 8th century AH, fifteen hagiographies were written or translated in both Persian and Arabic in the Khorasan region, including Maqamat-e Qumisani, Maqamat-e Khwaja Abdullah Ansari, Kitab al-Nur, Dastur al-Jumhur, Maqamat-e Kohan wa Nowayafteh Abu Saeid, Haalaat wa Sokhanan Abu Saeid Abul-Khair, Asrar al-Towhid, Maqamat-e Zhende-pil, Maqamat-e Manzoum Sheikh-e Jam, Thesis in proving the greatness of Sheikh-e Jam, Dhikr Qutb al-Salikin, Dhikr Qotb al-Salekin and Dhikr Sheikh Abul-Hasan Kharqani and Muntakhab-e Nur al-Ulum, Manaqib-e Hatami Joveyni, and Morad al-Moridin. The aim of this study is to examine the characteristics, influences and developments of these works. By analyzing the authors’ methods of writing hagiographies and presenting the features of the works, it was revealed that the hagiographies related to a single saint and, in general, those of the Khorasan region share many similarities. Some ancient hagiographies, such as Maqamat-e Qumisani, Kitab al-Nur, or Maqamat-e Khwaja Abdullah Ansari have a unique style and structure and show fewer similarities with later hagiographies. Given the numerous similarities between hagiographies written after Asrar al-Towhid and this ancient hagiography, it is highly probable that the later authors of the hagiography were influenced by Mohammad bin Munawwar’s work. The Arabic speaking and the scholarly, poetic, and artistic style of authors in works like Kitab al-Nur, Asrar al-Towhid, Kharqani’s hagiographies, and Morad al-Moridin in introducing the saints indicate the presence of a specific and knowledgeable audience for these works. Conversely, the weak language of the authors of Sheikh Ahmad Jam’s hagiographies and the inclusion of material miracles for revenge purposes suggest that these authors were aimed at portraying Sheikh Ahmad Jam as powerful to the general audience. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Analytical Study, Hagiography, Khorasan and Qumis, the Fourth to the Eighth Century AH | ||
| مراجع | ||
|
ابن حوقل (1345). صورة الأرض. ترجمۀ جعفر شعار. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
ابوالفتوح غیاث‌الدین هبةالله یوسف بن سعدالدین حمویه (1389). مرادالمریدین. تصحیح میرباقری‌فرد، علی اصغر؛ نجفی، زهره. تهران: مؤسّسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه تهران- دانشگاه مک گیل.
ابوالفداء (1349). تقویم البلدان. ترجمۀ عبدالمحمّد آیتی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
احمد بن الحسین بن الشیخ الخرقانی (1388). دستورالجمهور فی مناقب سلطان العارفین ابویزید طیفور. به‌کوشش محمّدتقی دانش‌پژوه و ایرج افشار. تهران: میراث مکتوب.
اصطخری، ابواسحاق (1373). ممالک و مسالک. ترجمۀ محمّد بن اسعد بن عبدالله تستری. به کوشش ایرج افشار. تهران: موقوفات دکتر محمود افشار یزدی.
پطروشفسکی، ایلیاپاولویچ (1350). اسلام در ایران. ترجمۀ کریم کشاورز. تهران: پیام.
پورجوادی، نصرالله(1388). «تصوّف از ابتدا تا پایان قرن ششم». تاریخ و جغرافیای تصوّف. تهران: نشر کتاب مرجع.
جامی، نورالدین عبدالرحمان (1355). مقامات شیخ الإسلام خواجه عبدالله انصاری هروی. تصحیح علی‌اصغر بشیر. کابل: بیهقی.
جمال‌الدین ابوروح (1384). حالات و سخنان ابوسعید. تصحیح محمّدرضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن.
زرقانی، مهدی (1391). چشمانداز شعر معاصر ایران: جریانشناسی شعر معاصر ایران در قرن بیستم. تهران: ثالث. چ پنجم (چ دوم تحریر دوم).
رادمهر، فریدالدین(1383). فضیل عیاض از راهزنی تا راهروی. تهران: مرکز.
زرّین‌کوب، عبدالحسین (1390). جستجو در تصوّف ایران. تهران: امیرکبیر.
سهلگی، محمّد بن علی(1391). دفتر روشنایی. ترجمۀ شفیعیکدکنی. محمّدرضا. تهران: سخن. چ هفتم.
شفیعی کدکنی، محمّدرضا(1385). چشیدن طعم وقت. تهران: سخن.
شفیعی کدکنی، محمّدرضا(1391). نوشته بر دریا. تهران: سخن. چ ششم.
شفیعی کدکنی، محمّدرضا(1393). «مقامات ابوعلی قومسانی». با قافلۀ شوق (ارج‌نامۀدکتر محمّدعلی موحّد)، به‌کوشش طاهری خسروشاهی. تبریز: ستوده.
شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1393). درویش ستیهنده. تهران: سخن.
شمس، محمدجواد(1394). «خراسان/ تصوّف». در دائرة المعارف بزرگ اسلامی. ج 22. تهران: مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی: صص 237-254.
شهاب الدین اسماعیل احمد جام نامقی (1391). رساله در اثبات بزرگی شیخ جام. تصحیح حسن نصیری جامی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
صفا، ذبیح الّله (١٣٨٥). تاریخ ادبیات درایران. ج اول. تهران : فردوس.
غزنوی، سدید الدین محمّد (1345). مقامات ژنده‌پیل (احمد جام). به‌کوشش حشمت الله مؤیّد سنندجی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
غنی، قاسم (1389). تاریخ تصوّف در اسلام. تهران: زوّار.
لویزن، لئونارد (1384). میراث تصوّف. ترجمۀ مجدالدّین کیوانی. مرکز. تهران.
کسائی، نورالله (1358). مدارس نظامیه و تأثیرات علمی و اجتماعی آن. تهران: دانشگاه تهران.
کیانی، محسن (1369). تاریخ خانقاه در ایران. تهران: کتابخانۀ طهوری.
محمّد بن منوّر (1390). اسرارالتوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید. تصحیح محمّد رضا شفیعیکدکنی. تهران: آگاه.
مدنی، امیرحسین (1389). «شیخ احمد جام و افسانۀ کرامت». ادب پژوهی، ش 13: صص 85 – 108.
منفرد، افسانه (1388). «تصوّف در آسیای مرزی و قفقاز». تاریخ و جغرافیای تصوّف. تهران: نشر کتاب مرجع.
مینوی، مجتبی (1354). احوال و اقوال شیخ ابوالحسن خرقانی به ضمیمۀ منتخب نورالعلوم. تهران: طهوری.
نصر، س. ح. (1380). «تصوّف»، تاریخ ایران کمبریج از فروپاشی دولت ساسانیان تا آمدن سلجوقیان. گردآوری ر. ن، فرای، ترجمه حسن انوشه. ج4. تهران: امیرکبیر. چ چهارم.
نصیری جامی، حسن (مصحح)(1391). مقامات منظوم شیخ جام(ژنده‌پیل)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
Ibn Hawqal (1966). Surat al-Arz (“The face of the Earth”). Translated by Jafar Shoar. Tehran: Iranian Culture foundation. Abul-fotouh Qias al-din Yousef Ibn sa’ad Al-din Hamuyeh (2010). Morad Al-Moridin. Corrected by Mir Bagheri Fard, Ali Asghar; Najafi, Zohreh. Tehran: Islamic Studies Institution of Tehran University-Mc Gill University. Abulfeda (1970). A sketch of the countries. Translated by Abdul Mohammad Ayati. Tehran: Iranian Culture foundation. Ahmad Ibn Al-Hossein Ibn Al-Sheikh Al-Kharaqani (2009). The rule of the public in the virtues of Sultan Al-Arefin Abu Yazid Tayfur. An attempt by Muhammad Taghi Danesh pajooh & Iraj Afshar. Tehran: Miras Maktoob Istakhri, Abu Ishaq (1994). The book of roads and kingdoms. Translated by Mohammad Ibn As’ad Ibn Abdullah Tastari. Thanks to the efforts of Iraj Afshar. Tehran: Endowments of Dr. Mahmud Afshar Yazdi. Petrushevsky ilya Pavlovich (1971). The Islam in Iran. Translated by Karim Keshavarz. Tehran: Payam. Pourjavadi, Nasrollah (1971). “Sufism from the beginning to the end of the sixth century”. History and geography of sufism. Tehran: publication of the reference book. Jamal Al-din Abu ruh (2005). Abu Saeed’s moods and saying. Corrected by Muhammad Reza Shafiei Kadkani. Tehran: Sokhan. Zarqani, Mehdi (2012). The perspective of contemporary poem of Iran: the mainstream of contemporary poem of Iran in twentieth century. Fifth ed. (2nd ed - 2nd writing. Tehran: Saales. Shafiei Kadkani, Muhammad Reza (2006). Taste of time. Tehran: Sokhan. Shafiei Kadkani, Muhammad Reza (2012). Writing on the sea. 6th ed. Tehran: Sokhan. Shafiei Kadkani, Muhammad Reza (2014). “Abu Ali Qumsani’s Authorities”. With enthusiasm caravan (citation of Dr. Muhammad Ali Movahhed), an attempt by Taheri Khosroshahi. Tabriz: Sotudeh. (pp. 657-683). Shafiei Kadkani, Muhammad Reza (2014). Darvish Setihandeh. Tehran: Sokhan. Shams, Mohammad Javad (2015). “Khorasan/Sufism”. In Islamic Encyclopedia.Vol. 22. Tehran: Islamic large encyclopedia center. (pp. 237-254). Shahab Al-din Ismaeel Ahmad Jam Nameghi (2012). Treatise in proving the glory of Sheikh Jam. Correction by Hassan Nassiri Jami. Tehran: Research Institute of Human Sciences and Cultural Studies. Safa, Zabihollah (2006). The history of the literature in Iran. Vol. 1. Tehran: Ferdows. Qaznavi, Sadid Al-din Mohammad (1966). Zhende Pil’s (Ahmad Jam) authorities. An attempt by Heshmatollah Moayyed Sanandaji. Tehran: Book translation and publishing agency. Lewisohn, Leonard (2005). The heritage of Sufism. Translation by Majd Al-din Keyvani. Tehran: center. Kiani, Mohsen (1990). The history of the monastery in Iran. Tehran: Tahouri Library. Mohammad Ibn Monawwar (2011). The secrets of Tawhid in sheikh Abu Saeed’s authorities. Correction by Mohammad Reza Shafiei Kadkani. Tehran: Agaah. Madani, Amir Hossein (2010). “Sheikh Ahmad Jam and bounty legend”. Literature study, No. 13. Monfared, Afsaneh (2009). “Sufism in border Asia and Caucasus”. The history and geography of Sufism. Tehran: Reference book publication. Minavi, Mojtaba (1975). Sheikh abulhasan Kharaghani’s moods and sayings in attachment of the selection of Nur Al-Olum. Tehran: Tahouri. Nasr, S. H. (2001). “Sufism”, The Cambridge History of Iran from the collapse of Sassanid dynasty to the rise of Seljukian dynasty. Compiled by R. N., Frai, translation by Hassan Anousheh. Vol. 4. 4th ed. Tehran: Amir Kabir. Nassiri Jami, Hassan (corrector) (2012). Sheikh Jam’s (zhendeh Pil) Poem Authorities. Tehran: Research Institute of Human Sciences and Cultural Studies. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 290 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 176 |
||