پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 960 |
| تعداد مقالات | 7,934 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,423,523 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 9,541,619 |
تطور موعودگرایی در تشیعِ سده‌های نخستین با تأکید بر انگارۀ «مهدی» | ||
| تاریخ اسلام و ایران | ||
| مقاله 5، دوره 32، شماره 55 - شماره پیاپی 145، آبان 1401، صفحه 107-132 اصل مقاله (519.93 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/hii.2022.41384.2697 | ||
| نویسندگان | ||
| سیدمحمدهادی گرامی1؛ محبوبه حامی* 2 | ||
| 1استادیار پژوهشکده مطالعات قرآنی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران | ||
| 2دانش‌آموخته کارشناسی ارشد تاریخ اسلام، دانشگاه الزهراء، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| در اسلام موعودگرایی و منجی‌گرایی عمدتاً با انگارۀ «مهدی» به‌خصوص در مذاهب شیعی معنا پیدا می‌کند. این انگاره در بافت اسلامی در کنار انگاره‌های دیگری چون «هادی»، «قائم»، «غیبت»، «انتظار» و غیره قرار می‌گیرد که در دوره‌های مختلف متناسب با بافت فکری جامعه، تطوراتی داشته است. نگارندگان این پژوهش در پی آن بوده‌اند که با رویکرد «تاریخ انگاره‌ای» تطور و تحول معناییِ انگارۀ «مهدی» و ارتباط آن با دیگر انگاره‌های مرتبط را بررسی کنند و از این رهگذر به این پرسش پاسخ دهند که «مهدی» به مثابه مهم‌ترین انگاره در اندیشۀ موعودگرایی، چه تغییراتی در روند تاریخ داشته است. در این پژوهش مشخص شده است که انگارۀ «مهدی» ابتدا به عنوان لقبی عمومی و توصیفی به کار می‌رفت، ولی به مرور در طول چهار سدۀ نخست اسلامی از یک سنت «موعود‌گرایانه»[1] که بر نظم این‌جهانی تأکید می‌کرد، به سوی یک سنت «آخرالزمانی»[2] توسعه یافت و به این ترتیب انگارۀ «مهدی» به سنت‌های «آخرالزمان‌گرا» پیوند خورد. [1]. Messianic tradition [2]. Apocalyptic tradition | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تشیع؛ مهدی؛ موعودگرایی؛ آخرالزمان‌گرایی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The evolution of messianism in early Shia with emphasis on the idea of “Mahdi” | ||
| نویسندگان [English] | ||
| S. M. Hadi Gerami1؛ Mahboobeh Hami2 | ||
| 1Assistant Professor, Institute for Humanities and Cultural Studies (IHCS), Tehran, Iran | ||
| 2Master of Islamic history, Alzahra University, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| In Islam, messianism and saviorhood are defined primarily by the idea of the “Mahdi”; especially among Shiite believers. The idea of “Mahdi” is used along with other terms such as “Hādi, Qā’im, Ghayba, Intezār, etc” in the Islamic context which has gradually changed over time and is considered the intellectual framework of the Islamic community. In this study, we will examine the development and changes of the idea of “Mahdi” and its relevance to other ideas in order to answer the question of what changes the idea of Mahdi underwent in the early Islamic periods. In this research, we will find that the idea of “Mahdi” was first used as a general and descriptive nickname, but gradually evolved from a messianic tradition emphasizing the order of this world to an apocalyptic tradition; in this way, the idea of “Mahdi” is linked to apocalyptic traditions. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Shia, “Mahdi”, Messianism, Apocalypticism | ||
| مراجع | ||
|
- ابن‌حنبل، احمد (1424ق)، المسند، تصحیح صدقی جمیل العطار، ج6، [بی‌جا]: مکتبة دار الفکر.
- ابن‌سعد (کاتب واقدی)، محمد (1990)، الطبقات الکبری، تصحیح محمد عبدالقادر عطا، ج5، بیروت: دار الکتب العلمیة.
- ابن‌ماجه، محمدبن یزید قزوینی [بی‌تا]، سنن ابن‌ماجه، تصحیح: محمدبن فؤاد عبدالباقی، ج1، 4، بیروت: احیاء التراث العربی.
- ابن‌ندیم، محمدبن اسحاق (1381)، الفهرست، تصحیح محمدرضا تجدد، ج1، تهران: اساطیر.
- ابوالفرج اصفهانی، علی‌بن حسین [بی‌تا]، مقاتل الطالبیین، تصحیح احمد صقر، بیروت: دار المعرفة.
- ابوالمعالی بلخی، محمد [بی‌تا]: بیان الأدیان، تصحیح محمدتقی دانش‌پژوه، تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار.
- ابوحاتم رازی، احمد‌بن حمدان (1383)، الإصلاح، تصحیح حسن مینوچهر و مهدی محقق، تهران: مرکز مطالعات اسلامی دانشگاه تهران و مک‌گیل: مرکز بین‌المللی گفتگوی تمدن‌ها.
- ........................................................ (1382)، الزینه، ترجمه: علی آقانوری، قم: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
- ابومخنف، لوط‌‌بن یحیی (1417ق)، وقعة الطف، تصحیح محمدهادی یوسفی هروی، قم: جامعه مدرسین.
- اشعری، ابوالحسن (1362)، مقالات الإسلامیین و إختلاف المصلین، ترجمۀ محسن مؤیدی، تهران: امیرکبیر.
- اسفراینی، ابوالمظفر (1999م)، التبصیر فی الدین، تصحیح محمد زاهد الکوثری، مصر: المکتبة الأزهریة للتراث.
- ایزوتسو، توشیهیکو (1378)، مفاهیم اخلاقی-دینی در قرآن مجید، ترجمۀ فریدون بدره‌ای، تهران: فرزان روز.
- ایوانوف، ولادیمیر (1939)، مذکرات فی حرکة المهدی الفاطمی، قاهره: مطمعة المعهد العلمی الفرنسی للآثار الشرقیة.
- آذرنوش، آذرتاش (1392)، فرهنگ معاصر عربی-فارسی (بر اساس فرهنگ عربی-انگلیسی هانس‌ور). تهران: نی.
- بغدادی، ابومنصور عبدالقاهر (1344)، الفرق بین الفرق، تصحیح محمدجواد مشکور، تهران: امیرکبیر.
- پاکتچی، احمد (1391)، روش تحقیق با تکیه بر حوزۀ علوم قرآن و حدیث، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
- جعفری، سید حسین محمد (1387)، تشیع در مسیر تاریخ، ترجمۀ سید محمدتقی آیت‌اللهی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
- داکیک، مریامسی (1392)، «ولایت در سنت اسلامی»، فصلنامه امامت‌پژوهی، ترجمۀ گروه بررسی مطالعات امامت‌پژوهی در غرب انگلیسی‌زبان، شمارۀ 9، صص 207-235.
- سجستانی، ابویعقوب (2000م)، الإفتخار (الدراسات الفاطمیه)، تصحیح اسماعیل پوناوالا، بیروت: دار المغرب الإسلامی.
- ..................................... (1965م)، الینابیع، تصحیح: مصطفی غالب، بیروت: المکتبة التجاری.
- .................................... (1949م)، کشف المحجوب، تهران: انستیتو ایران‌شناسی ایران و فرانسه.
- سید حمیدان، نورالدین حمیدان‌بن یحیی (1424ق)، مجموع السید حمیدان، تصحیح: حمزوی. صعده: مرکز اهل البیت للدراسات الإسلامیة.
- شهرستانی، محمدبن عبدالکریم (1361)، توضیح الملل، ترجمه: محمدرضا جلالی نائینی، ج1، تهران: اقبال.
- شیخ صدوق، محمدبن علی‌بن بابویه (1395ق)، کمال الدین و تمام النعمة، تهران: اسلامیه.
- شیخ طوسی، محمدبن حسن (1425ق)، الغیبه، تصحیح عبادالله تهرانی و علی‌احمد ناصح، قم: مؤسسة المعارفة الإسلامیه.
- شیخ مفید، محمدبن محمدبن نعمان (1413ق [الف])، فصول العشرة فی الغیبه، ج2، قم: المؤتمر العالمی للشیخ‌مفید.
- ............................................... (1413ق[ب])، فصول المختاره، قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید.
- صفار، محمدبن حسن (1404ق)، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد، ج1، قم: مکتبة آیت‌الله مرعشی نجفی.
- طبری، محمدبن‌جریر (1375)، تاریخ‌الأمم و الملوک، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر.
- عبدالله‌بن عباس [بی‌تا]، غریب القرآن فی شعر العرب: مسائل نافع‌بن الأزرق لعبدالله‌بن عباس.
https://al-maktaba.org/book/23622
- فضل‌بن شاذان، ابن‌خلیل ازدی (1390)، الإیضاح، ترجمۀ حسین صابری، مشهد: آستان قدس رضوی.
- قاضی نعمان، نعمان‌بن محمد [بی‌تا]، أساس التأویل، تصحیح عارف تامر، بیروت: منشورات دار الثقافة.
- ................................................... (2005م)، افتتاح الدعوة، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
- ..................................................... (1970م)، الأرجوزة المختارة، تصحیح اسماعیل پوناوالا، بیروت: المکتب التجاری.
- ..................................................... (1409ق)، شرح الأخبار، تصحیح محمدحسین حسینی، ج3، قم: جامعة المدرسین.
- ................................................. (1996)، المجالس و المسایرات، تصحیح حبیب الفقی، ابراهیم شبوح و محمد یعلاوی، بیروت: دار المنتظر.
- قزوینی رازی، عبدالجلیل (1371ق)، النقض، تصحیح: جلال‌الدین حسینی ارموی، [بی‌جا]: [بی‌نا].
- کریمی قهی، منصوره (1388)، «رویارویی نظری گفتمان‌های سلطه و مقاومت در مکاتبات منصور دوانیقی و محمد نفس زکیه»، فصلنامه تاریخ اسلام و ایران، شمارۀ 4، صص171-202.
- گرامی، محمدهادی (1396)، مقدمه‌ای بر تاریخ‌نگاری انگاره‌ای و اندیشه‌ای، تهران: دانشگاه امام‌صادق و پژوهشکده قرآن و عترت.
- لبیدبن ربیعة العامری، لبیدبن ربیعةبن مالک (2002)، دیوان لبیدبن ربیعة، [بی‌جا]: دار المعرفة الطبعة.
- ماجد، عبدالمنعم [بی‌تا]، السجلات المستنصریة، قاهره: دار الفکر العربی
- مادلونگ، ویلفرد (1987)، أخبار أئمة الزیدیه فی طبرستان و دیلمان و جیلان، بیروت: فرنتس شتاینر.
- مالک الیمنی، صلاة‌بن عمرو (1998)، دیوان الأفوه الأودی، تصحیح محمد ألتوجی، بیروت: دار صادر.
- محمدبیگی، گیتی و علیرضا ابطحی و محمدعلی چلونگر (1398)، «روابط علمی زیدیه و امامیه از غیبت صغرا تا سده ششم هجری»، فصلنامه تاریخ و تمدن اسلامی، شمارۀ 30، صص71-100.
- مسکویه رازی، ابوعلی (1379)، تجارب الأمم، ترجمۀ ابوالقاسم امامی، ج2، تهران: سروش.
- مقدسی، مطهربن طاهر (1374)، البدء و التاریخ، ترجمۀ محمدرضا شفیعی کدکنی، ج1، 2، تهران: آگه.
- منصور الیمن، ابن‌حوشب [بی‌تا]، سرائر و أسرار النطقاء، تصحیح مصطفی غالب، بیروت: دار الأندلس.
- ............................................ (1984م)، الکشف، تصحیح مصطفی غالب، بیروت: دار الأندلس.
- ............................................. (2008)، «من التراث الإسماعیلی: فصل من کتاب الرشد و الهدایه»، تحقیق کامل حسین، مجلة الموسوم، شمارۀ 67-68، صص319-331.
- نجفیان رضوی، لیلا (1395)، «تاریخ‌نگاری شیعیان امامی‌مذهب در آغاز دوره غیبت کبری»، مطالعات تاریخ فرهنگی، شمارۀ 27، صص85-103.
- ..................................... (1399)، «غالیان و حسنیان: واگرایی اندیشه‌ای، هم‌گرایی سیاسی»، پژوهشهای علوم تاریخی، شمارۀ3، صص160-181.
- نصربن مزاحم (1404ق)، وقعة الصفین، تصحیح عبدالسلام هارون، قم: مکتبة آیت‌الله المرعشی النجفی.
- نعمانی، ابن‌أبی‌زینب (1397ق)، الغیبه، تصحیح علی‌اکبر غفاری، تهران: نشر صدوق.
- نوبختی، حسن‌بن موسی (1361)، فرق الشیعه، به کوشش محمدجواد مشکور، تهران: علمی فرهنگی.
- Ghaemmaghami, Omid )2020(, Encounters with the hidden Imam in early and pre-modern twelver Shi’i Islam, Leiden: Brill. - Laato, Antti (2019), Understanding the spiritual meaning of Jerusalem in three Abrahamic religions, Leiden: Brill. - Madelung, Wilferd (1958), “Mahdi”, Encyclopedia of Islam, edited by C. E. Bosworth, Vol.V, London: Oxford. - Margoliouth, D. C. (1980), Mahdi, in Encyclopedia of religion & ethics, edited by James Hastings, Vol. VII, ILKlEY: The Scolar Press. - Momen, Moojan (1985), An introduction to Shii Islam. NewHaven & Landon: Yale uni press. - Velji, Jamel (2016), Apocalyptic History of the Early Fatimid Empire, Edinburgh University Press.
Anthony, sean w. 2012. “The Mahdi and the treasures of al-Talaqan”. Arabica 59, no 5: 459-483. Zarnoosh, Azarttash. 2013. A contemporary dictionary of Arabic to Persian. Tehran: Nashr-e Ney. Abdallāh b. 'Abbās. n. d. Gharīb al-Qurʾān (The strange words of Quran in Arab’s poems). n. p. https://al-maktaba.org/book/23622 Abū al-Ma‘ālī Balḵī, Moḥammad. n. d. Bayān al-adyān, Mohammad Taqi Daneshpajouh, Mahmoud Afsar’s institute. Abū al-Faraǰ Eṣfahānī, ʻAlī b. al-Ḥosaīn. n. d. Maqātīl al-Ṭālebīyyīn, Sayyid Ahmad Saqr, Beirut: Dar al-maʻrīfah. Abū Ḥātim al-Rāzī, Aḥmad b. Ḥamdān. 2004. Kītāb al-Iṣlāḥ. Manuchehr and Mohaqeq, Tehran: Research institute of Tehran and MacGill University. Abū Ḥātam al-Rāzī, Aḥmad b. Ḥamdān. 2003. Kītāb al-Zīnā . Ali Aqa Noori, Qom: Adyan and Mazaheb institution. Abū Mīḵnaf, Lūṭ b. Yaḥyā. 1996. Waqaʻat al- Ṭaff, Mohammad Hadi Yusefi Heravi. Qom: The Society of Seminary Teachers. Esfarāenī, Abū al-moẓaffar. 1999. Al-tabṣir fi’l-din . Mohammad Zāhid al-Kawṯari, Egypt: Al-maktaba Al-azhariyya Li-l-torāṯ. Ašʿarī, Abū al-Ḥasan. 1983. Maqālāt al-Islāmīyyīn wa īḵtīlāf al-muṣallīn. Mohsen Mo’ayedi, Tehran: Amīr Kabīr. Baġdādī, Abū Manṣūr. 1965. Al-Farq bayn al-Fīraq. M. Javad Mashkour, Tehran: Amīr Kabīr. Dakake, Maria Massi. 2013. “The charismatic community: Shi’ite identity in early Islam”. Imamat Pajouhi, No 9, pp 207-235. Elahizadeh, Mohammad Hasan. 2006. Hassanid Movements. Qom: Center for Shiite Studies. Fażl b. šāẕān, Ebn Ḵalīl al-Azdi al-Nayšābūri. 2011. al-Īẕāḥ. Hosein Saberi. Mashhad: ‘Āstān Qods. Gerami, S. M. Hadi. 2019. An introduction to conceptual and intellectual history. Tehran: Ketabesadiq. Ghaemmaghami, Omid. 2020. Encounters with the hidden Imam in early and pre-modern twelver Shi’i Islam, Leiden: Brill. Ebn al-Nadim, Moḥammad b. Isḥāq. 2002. Fīhrīst. Mohammad Reza Tajadud, Tehran: Asāṭīr. Ebn Ḥanbal, A. 2003. Mosnad. Sedqi Jamil al-Atar. n. p: Dār Al-fīkr Book Store. Ebn Mājah, Moḥammad b. Yazīd al-Qazwīnī. n. d. Sunan. Mohammad b. Fo’ad Abd Al-baqi, Beirut: Dār Ihyā al- torāṯ al-Arabī. Ebn Sa’d (Kātīb al-Wāqīdī), Moḥammad b. Sa ‘d. 1990. Kītāb aṭ-Tabaqāt al-Kabīr. Mohammad Abd al-qadir ‘Aṭā, Lebanon: Dār Al-Kotob Al-ʻīlmīyah. Ivanow, Wladimir. 1939. Discussion about Al-Madi al-Fatimi’s movement. Cairo: Bulletin of the French Institute. Izutsu, Toshihiko. 1999. Ethico-Religious Concepts in the Quran. Fereydoun Badrei, Tehran: Farzan Publisher. Ja'fari, Sayyed Hosayn Mohammad. 2008. The origins and early development of Shia Islam. M. T. Āyatollāhi, Tehran: Islamic culture Pub. Karimi Ghahi, M and A. M Valavi. 2009. “The theoretical confrontation of dominance and resistance discourses in the correspondence of Mansour Davanighi and Mohammad Nafs Zakieh”. The history of Iran and Islam, No4: pp 171-202. Laato, Antti. 2019. Understanding the spiritual meaning of Jerusalem in three Abrahamic religions. Brill. Labīd b. Rabīʿa al-ʿĀmīrī, Labīd b. Rabīʿa b. Mālik. 2002. Diwan. n. p: Dār al-Maʻrīfa. Madelung, Wilferd. 1987. Arabic texts concerning the history of the Zaydī Imāms of Tabaristān, Daylamān and Gīlān. Beirut: Franz Schneider. Madelung، Wilferd. 1958. Mahdi. Vol. V، in Encyclopedia of Islam، edited by C. E. Bosworth. London: Oxford. Maqdasī, Moṭahhar b. Ṭāhīr. 1995. Kītāb al-Bad’ wa-al-tārīḵ. M. R Shafiei Kadkani, 2nd Volume, Tehran: Āgāh. Māǰed, Abd al-Mon’em. n. d. Al-mostanṣarīya records. Cairo: Dār al-fīkr. Mālik al-Yamānī, Salaʼah b. ʻAmr. 1998. Diwan Afwah al-Awdi (Collection of the Afwah al-Awdi’s poems), Mohammad Al-Tunji. Beirut: Dar Saar. Manṣūr al-Yaman, Ebn Ḥawšab. 2008. “In Ism’ili heritage: a chapter of the Kitab al-Rushd va al-Hidaya”. Kāmil Hussein, No 67-68, pp 331-319. Manṣūr al-Yaman, Ebn Ḥawšab. 1984. Kītāb al-kašf. Muṣṭafá Ghālib, Beirut: Dar al-Andalus. Manṣūr al-Yaman, Ebn Ḥawšab. n. d. Sarā'er wa asrār al-noṭaqā' (Secrets and secrets of the pronounciations). Muṣṭafā Ghālib, Beirut: Dar al-Andalus. Margoliouth، D. C. 1980. Mahdi. Vol. VII، in Encyclopedia of religion & ethics، edited by James Hastings. The Scolar Press ILKlEY. Meskawayh, Abū ʿAlī. 2000. Taǰārīb al-Umam. Abu al-Qasem Emami, Tehran: Soroushpub. Mīnqarī, Naṣr b. Mozāḥīm. 1984. Waq'āt al-Ṣīffin. Abd El Salām Haroun. Qom: Āyatollāh Marashi Najafi Library. Modarressi Tabatabaei, Hossein. 2010. Crisis and Consolidation in the Formative Period of Shi'ite Islam. Hāshem Izadpanāh, Tehran: Kavīr. Mohammadbeigi, Giti and Alireza Abtahi. “Ziydiyah and Imamiyyah intellectual relations in short occultation until the sixth century A. H”. Journal of history and civilization of Islamic nations, No30, pp 71-100. Momen، Moojan. 1985. An introduction to Shii Islam. New Haven & Landon: Yale uni press. Nawbaḵtī, Ḥasan b. Mousā. 1982. Fīraq Al-šīʻa. M. Javad Mashkour. Tehran: ʻElmīfarhangī. Noʻmānī. Ebn Abī Zeinab. 1977. Kītāb al-Ghayba. A. A Ghafari, Tehran: ṣadūq. Pakatchi, Ahmad. 2012. Research method with special focus on the Quran and Hadith. M Forutan Tanha, Tehran: Ketābeṣādeq. Qāżī al-No‘mān, Noʿmān b. Moḥammad. n. d. Asās al-ta'wīl. Aref Tamer. Beirut: Dāralṯaqafa. Qāżī al-No‘mān, Noʿmān b. Moḥammad. 1996. al-Maǰālis wa l-musāyīrāt. H Elfiky, E Shabbuh and M Ya’lavi, Beirout: Dār al-Montaẓīr. Qāżī al-No‘mān, Noʿmān b. Moḥammad. 2005. Iftitāḥ al-da'wa (The Beginning of the Mission and Establishment of the State). Beirut: al-Ā’lami Institute for publication. Qāżī al-No‘mān, Noʿmān b. Moḥammad. 1970. Qaṣida al-Moḵtāra. 1970. Ismail Poonāwālā. Beirut: al-Maktab al-Teǰārī.. Qāżī al-No‘mān, Noʿmān b. Moḥammad. 1988. šarḥ al-aḵbār fī fażā'il al-A'īmma al-aṭhār. M. H. Hoseini, Qom: Society of seminary teachers. Qazvīnī, Abd’l-ǰalīl. 1952. Al-Naqż. J Hoseini Armavi, n. p. Ṣaffār al-Qomī, Moḥammad b. al-Ḥasan. 1984. Baṣaʾīr ad-Daraǰāt fī Fażāʾīl ʾĀle Moḥammad. Qom: Āyatollāh Marʻašī Naǰafī Library. Seyyed Ḥamidān, Noor al-din Ḥamidān b. Yaḥyā. 2003. Al-Maǰmu’. Ḥamzavi, Ṣa’da: The center of Ahl al-Bait for Islamic Studies. šahrestāni, Mohammad b. Abd Al-karīm. 1982. Kītāb al–Mīlal wa al-Nīḥal. M. R. Jalāli Nāeini, Tehran: Iqbāl. šeīḵ Mofid, Mohammad b. al-Noʻmān. 1992 A. Al-Fuṣul al-'Ashara fi al-Ghaybah (Ten Chapters about Occultation). Qom: al-Mo’tamer al-Ālemi l Shay ḵ Mufid. šeīḵ Mofid, Mohammad b. al-Noʻmān. 1992 B. Al-Foṣūl al-Moḵtāra. Qom: al-Mo’tamer al-Alemi l Sheikh Mofid. šeīḵ Ṣadūq, Mohammad b. 'Alī b. Bābwayh. 1975. Kamāl al-dīn wa tamām al-nīʻma. Tehran: Eslamīyeh. šeīḵ Ṭusī, Mohammad b. Ḥassan. 2004. Kītāb al-Ghayba. E Tehrani and A. A. Naseh. Qom: Islamic knowledge society. Saǰestānī, Abū Yaʻqūb. 1949. Kašf al-maḥǰūb. Tehran: Institut Français de Recherche en Iran. Saǰestānī, Abū Yaʻqūb. 2000. Kītāb al-īftīḵār. Esmāil Poonāwālā. Beirut: Dar al-maghrib Al-Islami. Saǰestānī, Abū Yaʻqūb. 1965. Kītāb al-Yanābīʿ. Mostafa Ghaleb, Beirut: Al-maktaba Al-Teǰarī. Ṭabarī, Moḥammad b. ǰarīr. 1996. Tārīḵ al-Rusul wa al-Molūk. Abolghasem Payandeh. Tehran: Asāṭīr. Tucker, William f. 2008. Mahdis and Millenarians (Shiite extremists in early Muslim Iraq), Cambridge uni press. Velji, Jamel. 2016. Apocalyptic History of the Early Fatimid Empire. Edinburgh University Press.
Ghaemmaghami, Omid )2020(, Encounters with the hidden Imam in early and pre-modern twelver Shi’i Islam, Leiden: Brill. Laato, Antti (2019), Understanding the spiritual meaning of Jerusalem in three Abrahamic religions, Leiden: Brill. Madelung, Wilferd (1958), “Mahdi”, Encyclopedia of Islam, edited by C. E. Bosworth, Vol.V, London: Oxford. Margoliouth, D. C. (1980), Mahdi, in Encyclopedia of religion & ethics, edited by James Hastings, Vol. VII, ILKlEY: The Scolar Press. Momen, Moojan (1985), An introduction to Shii Islam. NewHaven & Landon: Yale uni press. Velji, Jamel (2016), Apocalyptic History of the Early Fatimid Empire, Edinburgh University Press. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 565 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 288 |
||