پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 933 |
| تعداد مقالات | 7,666 |
| تعداد مشاهده مقاله | 12,517,167 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,897,403 |
جست‌وجو در معنا و مفهوم مشروطه در تلقی و اندیشۀ علمای آذربایجان | ||
| تاریخ اسلام و ایران | ||
| مقاله 3، دوره 32، شماره 55 - شماره پیاپی 145، آبان 1401، صفحه 57-83 اصل مقاله (494.05 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/hii.2022.39691.2635 | ||
| نویسندگان | ||
| عباس قدیمی قیداری* 1؛ زهرا کاظمی2 | ||
| 1استاد گروه تاریخ دانشگاه تبریز، تبریز، ایران | ||
| 2پژوهشگر فرادکتری دانشگاه تبریز، تبریز، ایران | ||
| چکیده | ||
| یکی از مسئله های مهم عصر مشروطه که چالشهای فکری زیادی برانگیخت و در سرنوشت نظام سیاسی جدید عصر مشروطیت ایران مؤثر افتاد، معنا و مفهوم «مشروطه» و در پی آن مناقشات فکری ناشی از اختلاف برداشت‌ها از این اصطلاح جدیدِ سیاسی بود. بحث دربارۀ معنا و ماهیت مشروطه طیفی از علما، روشنفکران و دیگر طبقات را درگیر ساخت. در این میان، آذربایجان نه تنها نقش سیاسی مهمی در به ثمر رسیدن انقلاب مشروطیت ایفا کرد، بلکه بخش مهمی از مناقشات فکری نیز در میان علمای آذربایجان رخ داد. ظهور فکر مشروطه و مشروطه‌خواهی و روند تأسیس نظام سیاسی مبتنی بر مشروطه، دسته‌بندیهایی را در میان علمای آذربایجان موجب شد و به دنبال آن دریافت‌های متفاوتی از مشروطه و نسبت آن با آموزه‌های سیاسی دینی ارائه گردید. به نظر میرسد علمای آذربایجان براساس دغدغههای مذهبی، روند امور سیاسی و البته ملاحظات اجتماعی و اقتصادی، مواضع متضادی در پیشگرفتند. این مواضع علاوه بر اینکه گاه از اساس با چیستی و ماهیت مشروطه همخوانی نداشت، در حوزۀ نظر نیز دیدگاه‌های مهم و همچنین کنشهای سیاسی تعیینکنندهای در میدان عمل سیاسی در پی آورد؛ چنان‌که گروه مشروعه‌خواه با احساس خطر در قبال تغییرات جدید، قائل به حرمت و ناسازگاری مشروطه با نظام اسلامی و تلاش برای تبدیل مجلس شورای ملی به مجلس شورای اسلامی شدند. در مقابل، علمای مشروطه‌خواه با علم به تباین بین نظم جدید و نظام اسلامی، آن را در مقایسه با نظام استبدادی مطلوب و روشی برای تحدید استبداد یافتند و آگاهانه با پیوند بین اصول شرعی و مشروطیت، مشروطۀ ایرانی را ارائه کردند. این پژوهش براساس رسائل سیاسی، روزنامهها و منابع اصیل، به روش توصیفی-تبیینی این مسئله و موضوع مهم را بررسی کرده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| آذربایجان؛ علما؛ مشروطه؛ مشروطۀ مشروعه؛ مشروطۀ ایرانی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Searching for the meaning and concept of constitutionalism in the perception and thought of Azerbaijani scholars | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Abbas Ghadimi Gheydari1؛ Zahra Kazemi2 | ||
| 1Professor, Department of History, Tabriz University, Tabriz, Iran | ||
| 2Postdoctoral Researcher, Tabriz University, Tabriz, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| One of the most important issues of the constitutional era, which brought many intellectual challenges and influenced the fate of the new political system of Iran's constitutional era, was the meaning and concept of "constitution" and the subsequent intellectual disputes caused by the different understandings of this new political concept. A number of scholars, intellectuals and other strata were involved in the discussion on the meaning, and other classes. Azerbaijan not only played an important political role in the realization of the constitutional revolution, but also an important part of the intellectual disputes took place among Azerbaijani scholars. emergence of constitutional thought and constitutionalism as well as the process of establishing a political system based on the Constitution, led to a classification among the scholars of Azerbaijan, whereupon, different views of the constitution and its relationship with religious political doctrines were presented. It seems that the scholars of Azerbaijan held opposing positions based on religious concerns, development of political affairs and, of course, social and economic considerations. Apart from the fact that these positions were sometimes fundamentally incompatible with the essence and nature of the Constitution, they also found important views and decisive political actions in the field of political action. The group seeking legitimacy, feeling threatened by the new amendments, considered the inviolability and incompatibility of the constitution with the Islamic system and tried to transform the national parliament into an Islamic parliament. The constitutional scholars, on the other hand, who knew the contrast between the new order and the Islamic system, saw it as an advantage over the authoritarian system and a method to limit tyranny, and deliberately presented the Iranian constitution as a combination between the principles of Sharia and constitutionalism. Based on political treatises, newspapers and original sources, this important topic was examined in a descriptive-explanatory manner. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Azerbaijan, Scholars, Constitution, legitimate constitution, Iranian constitution | ||
| مراجع | ||
|
- ابوالحسنی، علی (تابستان 1380)، «آیة الله حاجی میرزا حسنآقا مجتهد تبریزی مؤسس و مصحح مشروطه در تبریز»، تاریخ معاصر ایران، سال پنجم، شمارۀ 18، صص7-62.
- آجودانی، ماشاءالله (1384)، مشروطۀ ایرانی، تهران: نشر اختران.
- آدمیت، فریدون (1985)، ایدئولوژی نهضت مشروطیت، سوئد: کانون کتاب ایران.
- ............................... (1363)، فکر دموکراسی اجتماعی در نهضت مشروطیت، تهران: پیام.
- آفاری، ژانت (1379)، انقلاب مشروطه ایران، ترجمۀ حیدر رضائی، تهران: بیستون.
- افشار، ایرج (1359)، اوراق تازهیاب مشروطیت مربوط به سالهای 1325-1330ق، تهران: جاویدان.
- انقلاب مشروطه ایران (1392)، ویراسته هوشنگ ا. شهابی و ونسا مارتین، ترجمۀ محمدابراهیم فتاحی، تهران: کتاب پارس.
- براون، ادوارد (1376)، انقلاب مشروطیت ایران، ترجمۀ مهری قزوینی، تهران: کویر.
- پاشازاده، غلامعلی و نصرتالله نجفی (1397)، تبریز در وحشت؛ اسنادی نویافته از مقاومت تبریز در استبداد صغیر، تهران: لوگوس.
- تبریزی، محمدحسین (1387)، «رساله کشف المراد من المشروطه و استبداد»، در رسایل مشروطیت (مشروطه به روایت موافقان و مخالفان)، غلامحسین زرگری‌نژاد، ج2، تهران: مؤسسۀ تحقیقات و علوم انسانی.
- تقیزاده، سید حسن (1338)، انقلاب مشروطه ایران سه خطابه مشتمل بر شمهای از تاریخ اوائل انقلاب مشروطیت ایران، تهران: انشارات مهرگان.
- ثقةالاسلام تبریزی، میرزا علی (1355)، مجمل حوادث یومیه مشروطه در نصرتالله فتحی، مجموعه آثار قلمی ثقةالاسلام تبریزی، تهران: انجمن آثار ملی.
- ........................................................... (1389)، رسائل سیاسی، به اهتمام علیاصغر حقدار، تهران: نشر چشمه.
- حضرتی، حسن (1400)، مشروطۀ ایران به روایت آرشیو عثمانی، تهران: لوگوس.
- دولتآبادی، یحیی [بیتا]، حیات یحیی، ج2، تهران: انتشارات آثار جاویدان و شرکت نسبی اقبال و شرکاء.
- دهخوارقانی، رضا (1387)، «رساله توضیح المرام»، رسائل مشروطیت (مشروطه به روایت موافقان و مخالفان)، غلامحسین زرگری‌نژاد، ج1، تهران: مؤسسۀ تحقیقات و علوم انسانی.
- رساله کلمة الحق یراد بها الباطل (1387)، رسائل مشروطیت (مشروطه به روایت موافقان و مخالفان)، غلامحسین زرگری‌نژاد، ج1، تهران: مؤسسۀ تحقیقات و علوم انسانی.
- رفیعی، منصوره (1362)، انجمن ارکان انجمن ایالتی آذربایجان، تهران: انتشارات تاریخ ایران.
- سعیدبیک، جمیل (1396)، نامههای ایران؛ گزارش کارگزار دولت عثمانی از تحولات مشروطه ایران، ترجمۀ حسن حضرتی، تهران: لوگوس.
- صفایی، ابراهیم (1363)، رهبران مشروطه دورۀ دوم، تهران: جاویدان.
- طاهرزاده بهزاد، کریم (1363)، قیام آذربایجان در انقلاب مشروطیت ایران، تهران: اقبال.
- طالبوف تبریزی، عبدالرحیم (1386)، آزادی و سیاست، تهران: امید فردا.
- فتحی، نصرتالله (1356)، سخنگویان سهگانۀ آذربایجان، تهران: [بیجا].
- ............................... (1352)، زندگینامه شهید نیکنام ثقةالاسلام تبریزی، تهران: بنیاد نیکوکاری نوریانی.
- قدیمی قیداری، عباس و زهرا کاظمی (بهار و تابستان 1400)، «جستجو در معنا و تلقی مردم آذربایجان از مشروطه»، تحقیقات تاریخ اجتماعی، س11، ش1، صص199-220.
- کسروی، احمد (1312)، تاریخ مشروطه ایران، ج1، تهران: امیرکبیر.
- مجتهدی، مهدی (1327)، رجال آذربایجان در عصر مشروطیت، تهران: نقش جهان.
- ملکزاده، مهدی (1371)، تاریخ انقلاب مشروطه، ج1-3، تهران: انتشارات علمی.
- ................................ (1358)، تاریخ انقلاب مشروطه، ج4-5، تهران: انتشارات علمی.
- مؤمنی، باقر (1998)، دین و دولت در عصر مشروطیت، سوئد: باران.
- میرزا صادقآقا (1390)، دو رساله در مشروطیت، در تبیان صادق؛ سرگذشت، آثار و افکار آیتالله میرزاصادق آقا تبریزی، سید ابراهیم سیدعلوی، تهران: مؤسسۀ کتابشناسی شیعه.
- میرزا فضلعلی آقا تبریزی (1372)، بحران دموکراسی در مجلس اول: خاطرات و نامههای خصوصی میرزا فضلعلی آقا، به کوشش غلامحسین میرزا صالح، تهران: طرح نو.
- ناظمالاسلام کرمانی، محمدبن علی (1376)، تاریخ بیداری ایرانیان، به کوشش علیاکبر سعیدی سیرجانی، تهران: پیکان.
- نامههای تبریز، از ثقةالاسلام به مستشاالدوله (در روزگار مشروطیت) (1378)، به کوشش ایرج افشار، تهران: فرزان.
- نامههای مشروطیت و مهاجرت (از رجال سیاسی و بزرگان محلی به سید حسن تقیزاده) (1386)، به کوشش ایرج افشار، تهران: قطره.
- ویجویهای، محمدباقر (1386)، تاریخ انقلاب آذربایجان و بلوای تبریز، تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد، تهران: امیرکبیر.
ب. روزنامهها
- آذربایجان (8 صفر 1325)، سال اول، شمارۀ 5، ص3.
- .................. (22 ربیعالاول 1325)، شماره 11، ص6.
- .................. (1 ربیعالاخر 1325)، شماره 12، صص2-7.
- اتحاد (2 جمادی‌الاول 1326)، سال اول، شماره 19، ص1.
- انجمن (اول محرم 1325)، سال اول، شماره 44، ص4.
- .................. (8 صفر 1325)، سال اول، شمارۀ 59، ص4.
- .................. (6 ربیعالاول 1325)، سال اول، شمارۀ 67، ص1.
- .................. (11 ربیعالاول 1325)، سال اول، شمارۀ 69، صص2-4.
- .................. (13ربیعالاول 1325)، سال اول، شمارۀ 70، ص1.
- .................. (29 ربیعالاول 1325)، سال اول، شماره 79، ص4.
- .................. (1 ربیعالاخر 1325)، سال اول، شمارۀ 80، ص4.
- .................. (5 ربیعالثانی 1325)، سال اول، شماره 83، صص3-4.
- .................. ( 7 ربیعالثانی 1325)، سال اول، شمارۀ 84، صص1-2.
- .................. (15 ربیعالثانی 1325)، سال اول، شماره 88، صص1-4.
- .................. (30 جمادی الاولی 1325)، سال اول، شماره 106، ص4.
- روزنامۀ ملی، 1 رمضان 1324، سال اول، شمارۀ 1، ص1.
- ........................، 7 رمضان 1324، سال اول، شمارۀ 3، ص1.
- .................. (12 رمضان 1324)، سال اول، شماره 4، ص1.
- .................. (24 رمضان 1324)، سال اول، شمارۀ 7، ص1.
- .................. (9 شوال 1324)، سال اول، شماره 11، ص2.
- .................. (20 شوال 1324)، سال اول، شماره 15، صص1-2.
- .................. (7 ذی‌قعده 1324)، سال اول، شمارۀ 22، صص1-2.
- .................. (22 ذی‌قعده1324)، سال اول، شماره 27، ص4.
- .................. (27 ذی‌قعده 1324)، سال اول، شمارۀ 29، ص1.
- .................. (29 ذی‌قعده 1324)، سال اول، شمارۀ 30، ص4.
- .................. (11 ذیالحجه 1324)، سال اول، شمارۀ 35، ص2.
- ملانصرالدین (15 سپتامبر 1906)، سال اول، شمارۀ 24، ص6.
- .................. (3 فوریه 1907)، سال دوم، شمارۀ 5، ص3.
- .................. (24 ژوئیه 1907)، سال دوم، شمارۀ 27، صص3-6.
- .................. (30 مه 1910)، سال پنجم، شمارۀ 21، ص1.
Abolhasani, Ali (1380), Āyatollāh Ḥāǰī Mīrzā-Ḥasan-Āqā Moǰtahed-Tabrīzī, the founder and reformer of the constitution in Tabriz, Contemporary History of Iran, S5, No. 18. Adamiyat, Fereydoun (1985), The Ideology of the Constitutional Movement, Sweden: Iran Book Center. Adamiyat, Fereydoun (2013), Thought of Social Democracy in the Constitutional Movement, Tehran: Payam. Afary, Janet (1379/1996), The Iranian constitutional revolution, 1906 - 1911: grass roots democracy, social democracy, Tehran: Bīsotūn. Afshar, Iraj (1359), new constitutional documents related to the years 1325-1330 AH, Tehran: Jāvīdān. Ajudani, Mashallah (1384), Iranian Constitution, Tehran: Aḵtarān Publishing. Brown, Edward (1376), Iran's Constitutional Revolution, translated by Mehri Qazvini, Tehran: Kavir. Dehkhwarqani, Reza (1387), Rīsāle Tożīḥ- al-Marām, dar Rasāʼīl Mašrūṭīyat, vol. 1, Gholamhossein Zargarinejad, Tehran: Institute for Research and Human Sciences. Dolatabadi, Yahya (Bita), Ḥayāt-e Yaḥyā, Vol. 2, Tehran: Āṯār-e ǰāvīdān Publications. Fathi, Nusratullah (1356), Azerbaijan's three spokesmen, Tehran. Fathi, Nusratullah (1352), the biography of shahide Niknam Thiqat-ul-Islam Tabrizi, Tehran: Noūrīānī Charitable Foundation. Ghadimi Ghidari, Abbas and Zahra kazemi (1400), Pursuing in the Azrbaijans’ people understanding and concept of Constitution, social history research, humanities and cultural studies research institute, year 11, issue 1, spring and summer 1400, 199-220. hazrati,Hassan (2021), Iranian constitutional movement as narrated by ottoman archives,logos. Iran's Constitutional Revolution (2014), edited by H.E. chehabi and Vanessa Martin, translated by Mohammad Ebrahim Fatahi, Tehran: Parseh Book. Kasravi, Ahmad (1312), Iran's Constitutional History, Volume 1, Tehran: Amīrkabīr. Kasravi, Ahmad (1312), Iran's Constitutional History, Volume 2, Tehran: Amīrkabīr. Letters of constitutionalism and immigration (from politicians and local elders to Seyed Hassan tagizadeh) (1386). Through the efforts of Iraj Afshar. Tehran: Qaṭreh . Mojtahedi, Mahdi (1327), Azerbaijan's men in the era of constitutionalism, Tehran: Naqš-ǰahān. Malekzadeh, Mehdi (1371), History of the Constitutional Revolution, Volume 1-3. Tehran: Scientific Publications. Malekzadeh, Mehdi (1358), History of the Constitutional Revolution, Volume 4-5, Tehran, Scientific Publications. Momeni, Baqer (1998), Religion and the State in the Age of Constitutionalism, Sweden: Baran. Mīrzā ṣādeq-Āqā Tabrīzī(2010), Dū Rīsāle dar Mašrūṭīyat, works and thoughts of Ayatollah Mīrzā ṣādeq-Āqā Tabrīzī, by Sayyid-Ibrahim Sayyid-Alawi, Tehran: Shiite Bibliographical institute. Mīrzā Fażal ʻAlī-Āqā Tabrīzī (1372), Boḥrān-e Demūkresī dar Maǰles-e Aval: ḵāṭerāt va Nāme-hāye ḵoṣūṣī-ye Mīrzā Fażal ʻAlī-Āqā, by Gholam Hossein Mirza Saleh, Tehran: New Design. Nāẓem-ul-Islam Kermānī (1376), the history of the awakening of Iranians, with the efforts of Ali Akbar Saidi Sirjani, Tehran: Pikan. Pashazadeh, Gholam Ali and Nosratollah Najafi (2018), Tabriz in terror, newly-found documents from Tabriz's resistance during minor despotism, Tehran: Logos. Rīsāle kalamatol ḥaq, Yorādo Bīha al-Bāṭīl (2007), in the constitutional treatises (Constitution according to the supporters and opponents), vol. 1, Gholamhossein Zargarinejad, Tehran: Institute for Research and Human Sciences. Rafiei, Mansoureh (1362), Arkan Association, Azerbaijan State Association, Tehran: Tarikh Iran. Safaei, Ebrahim (1363), Constitutional Leaders of the Second Period, Tehran: ǰāvīdān. Saeed Beik, Jamil (2016), Nāmehā-ye Iran: Gozāreš-e Kār of the agent of the Ottoman government on the constitutional developments of Iran, translated by Hasan Hazrati, Tehran: Logos. Shirmohammadi Baba Sheikh Ali, Dehghan-Najad and others (2012), “Separation of powers in the ideas of the Tabriz Islamic faith” Alzahra scientific-research quarterly of the history of Islam and Iran, V.22, Issue 15, serial 103, 31-51. Tabrizi, Mohammad-Hossein (1387), Resāle Kašfo al-Morād Mīn al-Mašrūṭe va Estebdād, dar Rasāʼel Mašrūṭīyat, vol. 2, Gholamhossein Zargarinejad, Tehran: Institute for Research and Human Sciences. Taqizadeh, Seyyed Hasan (1338), Iran's Constitutional Revolution, three speeches containing some of the early history of Iran's Constitutional Revolution, Tehran: Mehrgan Publication. Ṯīqat-ul-Islam Tabrīzī, Mīrzā ʻAlī (1355), Moǰmal-e Ḥavādeṯ-e Yomīya Mašrūṭe dar Noṣratl-ulāh Fatḥī, Maǰmūʻe Āṯār-e Qalamī-ye Ṯīqat-ul-Islam Tabrīzī, Tehran: National Art Association. Ṯīqat-ul-Islam Tabrīzī, Mīrzā ʻAlī (1388), Rasāʼīl-e Sīyāsī, under the care of Ali Asghar Haqdar, Tehran: Češme Publishing House. Taherzadeh Behzad, Karim (1363), Azerbaijan's Uprising in Iran's Constitutional Revolution, Tehran: Iqbāl. Ṭālebūv- Tabrīzī, ʻAbdur Raḥīm (2006), Āzādī va Sīyāsat, Tehran: Omīd-e Fardā. Nāme-hāye Tabrīz, Tabrīzī Az Ṯīqat-ul-Islam be Mostašāro-Dawlah (in the days of constitutionalism) (1378), by the efforts of Iraj Afshar, Tehran: Farzan. Vijoyeh, Mohammad Baqer (1386), History of Azerbaijan Revolution and Tabriz Riot, edited by Gholamreza Tabatabaei Majd. Tehran: Amīr Kabīr.
Aḏerbāīǰān (8 Safar 1325), first year, No. 5. Aḏerbāīǰān ( 22 Rabi-ul-Awal 1325), No. 11. Aḏerbāīǰān ( 1 Rabi-ul- akhir 1325), No. 12. Etteḥād (2 Jumada al-Awal 1326), first year, 19. Etteḥād (8 Safar 1325), No. 59. Etteḥād (13 Safar 1325), No. 60. Etteḥād ( 6 Rabi-ul-Awal 1325), No. 67. Etteḥād (11 Rabi-ul-Awal 1325), No. 69. Etteḥād (13 Rabi-ul-Awal 1325), No. 70. Etteḥād (29 Rabi-ul-Awal 1325), No. 79. Etteḥād (1 Rabi' al-akhar 1325), No. 80. Etteḥād (5 Rabi' al-Thani 1325), No. 83. Etteḥād ( 7 Rabi al-Thani 1325), No. 84. Etteḥād (15 Rabi-al-Thani 1325), No. 88. Rūznāmeh mellī (1 Ramadan 1324), No. 1. Rūznāmeh mellī ( 7 Ramadan 1324), No. 3. Rūznāmeh mellī (12 Ramadan 1324), No. 4. Rūznāmeh mellī (24 Ramadan 1324), No. 7. Rūznāmeh mellī ( 9 Shawwal 1324), No. 11. Rūznāmeh mellī ( 20 Shawwal 1324), No. 15. Rūznāmeh mellī (30 Shawwal 1324), No. 19. Rūznāmeh mellī (7 Dhu al- gadah 1324), No. 22. Rūznāmeh mellī ( 22 Dhu al- gadah 1324), No. 27. Rūznāmeh mellī (25 Dhu al - gadha 1324), No. 28. Rūznāmeh mellī (27 Dhu al -gadah 1324), No. 29. Rūznāmeh mellī (11 Dhu al-Hijja 1324), No. 35. Mollā-naṣruddīn (September 15, 1906), first year, No. 24. Mollā-naṣruddīn ( February 3, 1907), second year, No. 5. Mollā-naṣruddīn (July 24, 1907), No. 27. Mollā-naṣruddīn (May 30, 1910), fifth year, No. 21. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 282 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 220 |
||