پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 951 |
| تعداد مقالات | 7,816 |
| تعداد مشاهده مقاله | 12,993,021 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 9,210,814 |
تحلیلی در سیر تطور آیات مستثنا (براساس مطالعۀ تفاسیر روایی قرن دوم تا نهم) | ||
| تحقیقات علوم قرآن و حدیث | ||
| مقاله 6، دوره 20، شماره 3 - شماره پیاپی 59، آذر 1402، صفحه 141-170 اصل مقاله (667.74 K) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/tqh.2022.37162.3308 | ||
| نویسندگان | ||
| زهرا کلباسی* 1؛ امیر احمدنژاد2 | ||
| 1پسا دکترا و استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران. | ||
| 2استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران . | ||
| چکیده | ||
| آیات مستثنا، آیاتی است که برخلاف کلیت آیات یک سوره، در مکه یا مدینه نازل شده است. براساس تحقیق پیش رو، شمارآیات مستثنا در روایات از قرن دوم تا نهم سیر صعودی داشته؛ تا جایی که سیوطی 90روایت دربارۀ این قسم از آیات نقل کرده است. این پژوهش که با روش توصیفی-تحلیلی صورت پذیرفته، در پی بررسی چگونگی شکل‌گیری و تطور کمّی و کیفی آیات مستثنا از منظر مفسران در طی شش قرن مزبور برآمده است. برحسب نقاط اشتراک و افتراق، رویکرد مفسران به آیات مستثنا را به سه دوره میتوان تقسیم کرد. در دورۀ نخست (قرون2-4) معمولاً مفسران آیات انگشت شماری را مستثنا نموده و در نقل این آیات از راویان خود نام نبرده و به علت مستثنا شدن آیات هم اشارهای نکردهاند. در دورۀ دوم (قرون5-6) آیات بیشتری مستثنا شده و مفسران به نقل روایت در بیان مستثنا شدن آیات اهتمام فراوانی داشتهاند و بعضاً از چند راوی در گزارش مستثنا شدن آیات نام بردهاند. در این دوره علت مستثنا شدنِ میزان قابل توجهی از آیات در مقدمۀ سورهها بیان گردیده است. در دورۀ سوم (قرون7-9) حجم آیات مستثنا به اوج خود رسیده، از راویانِ جدیدی در نقل آیات مستثنا یاد شده و آیات مستثنای فراوانی به راویان مشهور نسبت داده شده است. در عین حال رویکرد انتقادی به این‌گونه آیات نیز شکل گرفته و اندکی از این آیات توسط مفسران نقد شده است. از مکی بودن بسیاری از آیات مستثنا و نقل این آیات عموماً در مقدمۀ سورهها هم میتوان به عنوان نقاط اشتراک همۀ ادوار نام برد. | ||
تازه های تحقیق | ||
برحسب بررسی انجام شده، آیات مستثنا در قرون گذشته سیرِ تکاملی داشته که این سیر در پنج بخش قابل مشاهده است. 1- در گذر زمان بر حجم روایاتِ آیات مستثنا به طور مداوم افزوده شده است؛ 2-به تدریج برای این روایات اسنادی ارایه شده است. به این صورت که در طی قرون متمادی حتی تا قرن نهم، به تدریج اسامی صحابه و تابعان به عنوان راویان آیات مستثنا افزوده شده که با توجه به تأخیر ارایۀ این اسناد و تعارضی که در انتساب اقوال به صحابه و تابعین وجود دارد، به ساختگی بودن آن می توان پی‌برد. 3- به مرور، دلایل مستثنا شدن آیات بیشتر و واضحتر بیان شده است؛ 4- چگونگیِ گزارشِ آیات مستثنا در هر سوره به تدریج منظم و قاعدهمند شده و معمولاً در ابتدای هر سوره لیست کامل آیات مستثنا بیان گردیده است؛ 5- از اواخر دورۀ دوم، مفسران گاهی رویکرد انتقادی به آیات مستثنا داشتهاند. در دورۀ متقدمان، مقاتل‌بن‌سلیمان، در دورۀ میانه طبرسی و در دورۀ متأخران سیوطی سردمدار نقل آیات مستثنا به شمار آمده و ابن‌کثیر نیز منتقدترین مفسرِ آیات مستثنا بوده است. در نتیجه میتوان گفت آیات مستثنا علیرغم آنکه در ظاهر از پشتوانۀ روایی قابل توجهی برخوردار است، اما در حقیقت، حاصلِ اجتهادِ شخصی مفسران در ادوار گوناگون بوده است. اجتهادی که بیشتر ناشی از درتنگنا قرار گرفتن مفسر در تحلیل آیه یا عدم انطباق آیه با پیش فرض‌های تاریخی- کلامی او بوده است. ازاین رو به جای پذیرش مستثنا بودن بخشی از آیات، میبایست درصدد فهم درست این آیات و کشف ارتباط آنها با سیاق سورههایشان بود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| آیات مستثنا؛ تفاسیر روایی؛ مکی و مدنی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Exploring the evolution of exceptional verses (Based on the study of narrative interpretations of the second to ninth centuries) | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Zahra Kalbasi1؛ Amir Ahmadnezhad2 | ||
| 1Post-doctorate and assistant professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, University of Isfahan, Isfahan, Iran. | ||
| 2Assistant Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, University of Isfahan, Isfahan, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Verses that contrary to the context of a surah is considered Makki or Madani, are exceptional. According to the present research, the exceptional verses have been increasing from the second to the ninth century; as far as Suyuti has narrated 90 narrations about this kind of verses. Based on the commonalities and differences, the commentators' approach to the exceptional verses can be divided into three periods. In the first period (2nd-4th century), the commentators usually excluded a handful of verses and did not mention their narrators and did not mention the reason for the exception of the verses. In the second period (5th-7th centuries) more verses were excluded and the commentators have taken great efforts in quoting the narration in expressing the exception of the verses and some of them mentioned some narrators in the report of the exceptional verses. In this period, the reason for the exclusion of a significant number of verses has been stated in the introduction of the suras. In the third period (7th-9th century) the volume of exceptional verses reached its peak, new narrators were mentioned and many exceptional verses were attributed to famous narrators. At the same time, a critical approach to exceptional verses has been formed and few of these verses have been criticized by commentators. One of the commonalities of all periods is that many exceptional verses are Makki (Meccan) and these verses are generally quoted in the introduction of the surahs. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Narrative commentaries, verses, Makki and Madani | ||
| مراجع | ||
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 569 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 152 |
||