پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 960 |
| تعداد مقالات | 7,934 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,424,344 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 9,542,279 |
کاربست الگوی خوانش شعر مایکل ریفاتر در حل مشکل بیت «پیر ما گفت خطا..» از حافظ | ||
| ادبیات عرفانی | ||
| مقاله 6، دوره 13، شماره 27، دی 1400، صفحه 153-183 اصل مقاله (467.27 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/jml.2022.38827.2291 | ||
| نویسنده | ||
| ایوب مرادی* | ||
| دانشیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| بیت «پیر ما گفت خطا بر قلم صنع نرفت/ آفرین بر نظر پاکِ خطاپوشش باد» ازجمله ابیات بحث‌برانگیز دیوان حافظ است که حساسیت و توجه بیشتر شارحان را برانگیخته است. تاریخچة شرح و تأویل این بیت دیرینه‌ای حدوداً پنج‌قرنی دارد. یعنی از زمانی‌که ملاجلالالدین دوانی در نیمة دوم قرن نهم هجری‌قمری به شرح این بیت پرداخت تا به‌امروز شارحان بسیاری دربارۀ معنای آن نکته‌ها گفته‌اند و نوشته‌اند. وجود این اختلافات بی‌پایان انگیزه‌ای شد تا در این مقاله تلاش شود با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و به‌اتکای الگوی مایکل ریفاتر، معنای بیت به استناد شواهد متنی و همچنین ارتباط معنایی بخش‌های مختلف غزل شرح شود. ریفاتر با طرح دوگانة خوانش محاکاتی و نشانه‌شناسانه، درک دلالت‌های نهفتة شعری را در گرو تمرکز بر شیوة بازنمایی ایدة اصلی در قالب «انباشت‌ها» و «منظومه‌های توصیفی» متن می‌داند. براین‌اساس غزل مورد بحث به چهاربخش مختلف تقسیم شد و پس از بررسی انباشت‌های واژگانی این بخش‌ها و یافتن ایدة محوری یا به‌تعبیر ریفاتر «ماتریس» اثر، بیت موردمناقشه در سایة ماتریس یافته‌شده بازخوانی شد تا مستندترین تأویل ارائه‌شده برای آن شناسایی و عرضه شود. براین‌اساس ایدة «خطاپوشی» به‌مثابه «خطا نپنداشتن»، نه «درگذشتن از خطا» به‌عنوان ماتریس تشخیص داده شد و با تکیه بر آن این نتیجه حاصل آمد که منظور از «خطاپوشی» به‌عنوان صفتی ستوده در نزد پیر «خطا ندیدن» کاستی‌ها و شرور این‌جهانی است نه «چشم‌پوشی» از آنها به‌مثابه خطاهایی حقیقی که وجود نظام احسن را با چالش مواجه می‌سازند. نکتة دیگر آنکه اگر کلیت غزل با محوریت بیت چهارم مورد خوانش قرار گیرد، مشکل بیت مورد مناقشه تاحدود زیادی حل خواهد شد؛ چراکه شواهد محکم متنی نشان می‌دهند، حافظ این غزل را بیشتر با نیت درخواستی دوستانه از شاه‌شجاع دربارة خطاپوشی نسبت به خطای منتسب به او سروده است؛ خطاپوشی‌ای که حاصل خطانپنداشتن آن نسبت دروغ است، نه درگذشتن از آن به‌مثابه خطایی حقیقی. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| حافظ شیرازی؛ تفسیر عرفانی؛ خطاپوشی؛ نشانه‌شناسی شعر؛ مایکل ریفاتر | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Application of Michael Riffaterre's Poetry Reading Model in Settling the Disputes over the Verse “Our Guide Said ‘the Pen That Designed Creation Committed No Mistakes …’ by Hafez | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Ayoob Moradi | ||
| Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, Payame Noor University, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| The verse “Our guide said, ‘the pen that designed creation committed no mistakes’/blessed be his saintly and error-covering appraisal” is one of the controversial verses of Hafez that has widely attracted the attention of commentators. The history of the description and interpretation of this verse is about five centuries old. That is, from the time Jalaluddin Davani explained the meaning of this verse in the second half of the ninth century AH, many commentators have attempted to elucidate and clarify its meaning. The existence of these endless disputes motivated the researcher to explain the meaning of the verse based on the textual evidence and also semantic relationship between different parts of the sonnet, via adopting descriptive-analytical method and Michael Riffaterre's model. Riffaterre, with his dual design of heuristic and hermeneutic reading, considers the understanding of the latent meanings of a poem to depend on focusing on the way the main idea is represented in the form of "accumulations" and "descriptive systems" of the text. Accordingly, the sonnet was divided into four sections, and after examining the lexical accumulations of these sections and finding the focal idea or "matrix" of the work, the disputed verse was read to identify and present the most documented interpretation for it. The results showed that the meaning of "covering error", as a praiseworthy attribute in the eyes of the guide, is “not seeing” worldly deficits and vices as errors rather than "ignoring" them as real errors that challenge the existence of a good system. Another point is that if the whole sonnet is read with the focus on the fourth verse, there is strong textual evidence that shows Hafiz composed this sonnet with the genuine intention of requesting Shah Shoja to overlook the mistake that was falsely attributed to him; an error-covering which is the result of not seeing that false accusation as error rather than ignoring that as a real error. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Hafez Shirazi, Mystical interpretation, Covering errors, Semiotics of Poetry, Michael Riffaterre | ||
| مراجع | ||
|
آلگونه جونقانی، مسعود (1396). «کاربست الگوی نشانه‌شناختی ریفاتر در خوانش شعر». پژوهش ادبیات معاصر جهان، دورة 22. شمارة . صص 57-33.
آلن، گراهام (1397). بینامتنیت. تهران: نشر مرکز.
اکبرآبادی، مولانا بدرالدین (1400). بدرالشروح. تصحیح انتقادی و تعلیق مرتضی قاسمی. رسالة دکتری. دانشگاه پیام نور.
بزرگ بیگدلی، سعید و خدیجه حاجیان (1385). «بر قلم صنع خطا رفت یا نرفت؟». پژوهشهای ادبی. شمارة 11. صص 55-27.
پاینده، حسین (1397). نظریه و نقد ادبی: درسنامه‌ای میان‌رشته‌ای. تهران: سمت.
پورنامداریان، تقی (1382). گمشدة لب دریا. تهران: سخن.
دادبه، اصغر (1383). «پیر ما گفت خطا بر قلم صنع نرفت؛ خطای قلم صنع در منطق شعر». حافظ. شمارة . صص 50-46.
دوانی، ملاجلالالدین (1370). پیر ما گفت. به کوشش سعید نیاز کرمانی. تهران: پاژنگ.
حافظ، شمس‌الدین محمد (1391). دیوان. براساس تصحیح قاسم غنی و محمد قزوینی. تهران: کلهر.
خرمشاهی، بهاء‌الدین (1380). حافظ‌نامه. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
خرمشاهی، بهاء‌الدین (1367). «میل حافظ به گناه». ایران‌نامه. شمارة . صص 689-662.
سعادت، اسماعیل (1386). دانشنامة زبان و ادب فارسی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
سلدن، رامان و پیتر ویدوسون (1392). راهنمای نظریة ادبی معاصر. تهران: طرح نو.
شمیسا، سیروس (1386). فرهنگ تلمیحات. تهران: میترا.
شمیسا، سیروس (1371). «قلم صنع». گلچهر. سال 1. شمارة 1. صص 53-50.
صفوی، کوروش (1391). آشنایی با زبانشناسی در مطالعات ادبی. تهران: علم.
فاطمی، سیدحسین (1369). «پیر ما گفت خطا بر قلم صنع...». علوم انسانی دانشگاه الزهرا. شمارة 5 و 6. صص 42-37.
محمودزاده، یونس، علیرضا مظفری و بهمن نزهت (1398). «تفسیر غزلی از بیدل براساس نظریة ریفاتر». فنون ادبی. سال 11. شمارة 2. پیاپی 27. صص 36-19.
مظفری، علیرضا (1372). «باز هم پیر ما گفت». مجلة دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد. سال 20. شمارة 3 و 4. صص 947-952.
مظفری، علیرضا (1395). وصل خورشید: شرح شصت غزل از حافظ. تبریز: انتشارات آیدین و یانار.
معین، محمد (1319). حافظ شیرین‌سخن. تهران: بنگاه بازرگانی پروین.
مکاریک، ایرنا ریما (1393). دانشنامة نظریه‌های ادبی معاصر. تهران: آگه.
یول، جورج (1395). کاربردشناسی زبان. ترجمة محمد عموزاده و منوچهر توانگر. تهران: سمت.
Culler, J. (1981). The Pursuit of Sign’s: Semiotics, Literature, and Deconstruction. London and New York: Routledge. Riffaterre, M. (1990). “Interpretation and Descriptive Poetry: A reading of Wordsworths Yew-Trees. Untying the text: A post-Structuralist reader. Ed. Julian Wolfreys. Edinburgh: Edinburgh University Press. Riffaterre, M.(1978) Semiotics of Poetry. Bloomington: Indiana University Press.
References Akbarabadi, M, B. (2021). “Badralshrouh, critical correction and suspension”. Edited by M. Ghasemi. PhD Thesis. Payame Noor University. Algune Junghani, M. (2017). “The application of Riffaterre's semiotic model in the reading of poetry”. Research in Contemporary World Literature. Volume 22. No 1. pp. 57-33. Allen, G. (2018). Intertextuality. Tehran: Markaz Publishing. Bozorg Bigdeli, S and Hajian. Kh. (2006). “On the Creator's pen, passed error or not?”. Literary Research. No 11. pp 55-27. Dadbeh, A. (2004). “Our mentor said the mistake was not made by creator; An error occurred in creation in the logic of poetry”. Hafez. No 10. pp 50-46. Davani, M, J. (1991). Our Mentor Said. Edited by S. Niaz Kermani. Tehran: Pajang. Fatemi, H. (1990). “Our mentor said a mistake on the pen of creator...”. Alzahra University of Humanities, Nos 5 and 6. pp 42-37. Hafiz, S, M. (1391). Divan. Based on corrections by Q. Ghani and M. Qazvini. Tehran: Kalhor. Joel, G. (1395). Pragmatics. Translated by M. Amouzadeh and M. Tavangar. Tehran: Samt. Khorramshahi, B. (1988). “Hafiz's desire for sin”. Irannameh. No 24. pp 689-662. Khorramshahi, B.(2001). Hafiz-nameh. Tehran: Elmi & Farhangi Publications. Mahmoudzadeh, Y., Mozaffari, A., and Nozhat, B. (2019). “Interpretation to an Ode by Bidel based on Riffaterrs Theory”. Literary Techniques. Vol 11. Nos 2, 27. pp 36-19. Makarik, I. R. (1393). Encyclopedia of Contemporary Literary Theory. Tehran: Agah. Moin, M. (1319). Sweet Speech Hafiz. Tehran: Parvin Trading Company. Mozaffari, A. (1993). “Again our mentor said”. Journal of the Faculty of Literature and Humanities. Ferdowsi University of Mashhad. Vol 20. Nos 3 and 4. pp 947-952. Mozaffari, A(2016). Connected to the Sun: Description of Sixty Lyric Poems by Hafez, Tabriz: Aydin and Yanar Publications. Payende, H. (2018). Critical Theory: An Interdisciplinary course book. Tehran: Samt. Pournamdarian, T. (2003). Lost by the Sea. Tehran: Sokhan. Saadat, I. (1386). Encyclopedia of Persian Language and Literature. Tehran: Academy of Persian Language and Literature. Safavid, C. (2012). Introduction to Linguistics in Literary Studies. Tehran: Elm. Selden, R and P. Widdowson (2013). A Readers Guide to contemporary Library Theory. Tehran: Tarhe Now. Shamisa, S. (1992). “Creator’s pen”. Golchehr. Year 1. No 1. pp 53-50. Shamisa, S(2007). A Dictionary of Allusions. Tehran: Mitra. Culler, J. (1981). The pursuit of sign’s: semiotics, literature, and deconstruction. London and New York: Routledge. Riffaterre, M. (1990). “Interpretation and descriptive poetry: A reading of wordsworths Yew-Trees”. Untying the text: A post-Structuralist reader. Ed. Julian Wolfreys. Edinburgh: Edinburgh University Press. Riffaterre, M(1978). semiotics of poetry. Bloomington: Indiana University Press. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 420 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 363 |
||