1استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه میبد، میبد، ایران.
2دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه میبد، میبد، ایران
3دانش آموخته دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه میبد، میبد، ایران.
چکیده
ارزیابی سندی احادیث منتسب به معصومان(ع)، یکی از راه‌های بررسی صحت و سقم آنها میباشد. در این مرحله، گاه به راویانی برخورد میشود که صاحبان کتب رجال به شناختی از مذهب راوی دست نیافته و در نتیجه، وی را مجهول یا مُهْمَل خوانده‌اند. دستیابی به مذهب این قبیل راویان، علاوه بر اعتبارسنجی سند روایت، در میزان کاربست مرویات‌شان نزد فقها، متکلمان، مفسران، مورخان و... تأثیر فراوان دارد. پژوهش حاضر که با روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانهای سامان یافته، روایاتی را مورد بررسی قرار داده که رجالیان، برخی از راویان موجود در سند آن روایات را مجهول و مهمل خوانده‌اند و این مقاله، درصدد استنباط مذهب راویان مجهول و مهمل بر اساس منقولات آنها میباشد و تلاش دارد با تحلیل روایات آنان، به مذهب اینگونه راویان دست یابد. نتایج این مقاله نشان می دهد که ملاکهایی از قبیل «شیوه اِسناد دهی امام(ع) در نقل روایت»، «تأمل در مبانی اعتقادی راوی در نقل روایت»، «جهتگیری راوی در نقل روایت»، «توجه به شیوه پرسشگری راوی»، «مقایسه مضمون روایت با حکم فقهی یا آموزه‌های کلامی شیعه»، «مقایسه پاسخ امام به سؤال راوی مجهول یا مهمل با راوی معلوم الحال» و «شیوه یادکرد از امام معصوم(ع)» میتواند برای یافتن مذهب این دست راویان بسیار راهگشا باشد.
Ways to Recognize the Religious Sect of Unknown or Incognito Narrators through Textual Analysis
نویسندگان [English]
Ali Mohammad Mirjalili1؛ Ahmad Zarezardini2؛ Mohammd Mehdi Kheiybar3
1Professor of Quran and Hadith Studies, Meybod University, Meybod, Iran.
2Associate Professor of Quran and Hadith Studies, Meybod University, Meybod, Iran.
3PhD graduated in the sciences of Quran and Hadith, Meybod University, Meybod, Iran
چکیده [English]
Among the ways to verify the authenticity of hadiths attributed to Imams (AS) is evaluating their sanads (chain of transmitters). At this stage, ridjāl scholars sometimes could not recognize a narrator’s religious sect and thus have called him/her majhūl (unknown) or muhmal (incognito). Knowing the beliefs of such narrators, in addition to validating the sanad, has a great impact on the use of their narrations by jurists, theologians, commentators, historians, etc. The present study, which is done by the descriptive-analytical method based on library sources, has examined those narrations that the rijāl scholars have called some of their transmitters unknown or incognito. It seeks to recognize the sect of such narrators through their sayings. It tries to achieve their sect by analyzing their narrations. In conclusion, some criteria can be useful to recognize them, including: “the method of citing the Imam (as) in narrating”, “reflection on the beliefs of the narrator in narrating”, “the orientation of the narrator in narrating”, “paying attention to the method of Questioning the Imam”, “comparing the content of the narration with the jurisprudential ruling or Shiite theological teachings”, “comparing the Imam’s answer to the question of the unknown or incognito narrator with the known one”, and “the method of narrator in mentioning the Imam”.
گرامی، محمدهادی (1391)، نخستین مناسبات فکری تشیع: بازخوانی مفهوم غلوّ در اندیشه جریان‌های متقدم امامی، تهران: دانشگاه امام صادق علیه السلام.
گرامی، محمدهادی (1396)، نخستین اندیشه‌های حدیثی شیعه: رویکردها، گفتمان‌ها، انگاره‌ها و جریان‌ها، تهران: دانشگاه امام صادق علیه السلام.
مازندرانى حائرى، محمد بن اسماعیل (1416)، منتهى المقال فی أحوال الرجال، قم: موسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث.
مازندرانى، محمد صالح بن احمد (1382)، شرح الکافی ـ الأصول و الروضة، تحقیق: ابوالحسن شعرانى، تهران: المکتبة الإسلامیة.
مامقانى، عبدالله (1431)، تنقیح المقال فی علم الرجال، قم: موسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث.
مامقانى، عبدالله (بی‌تا)، تنقیح المقال فی علم الرجال، بیجا: بى‌نا.
مجلسی، محمد باقر (1403)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار(ع)، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم.
مسعودى، على بن حسین (1384)، اثبات الوصیة، قم: انصاریان، چاپ سوم.
معارف، مجید (1374)، پژوهشی در تاریخ حدیث شیعه، تهران: مؤسسه فرهنگی و هنری ضریح.
مفید، محمد بن محمد (1413)، الإختصاص، تحقیق: غفارى، على‌اکبر؛ محرمى زرندى، محمود، قم: الموتمر العالمى لالفیة الشیخ المفید.
میرداماد، محمد باقر بن محمد (1311)، الرواشح السماویة فی شرح الأحادیث الإمامیة، قم: دار الخلافة.
نمازى، على (1414)، مستدرکات علم رجال الحدیث، تهران: فرزند مؤلف.
نیل‌ساز، نصرت؛ رحمان ستایش، محمدکاظم؛ شیخ بهایی، محمد مجید (1390)، «شناخت خصوصیات مخاطبان معصومان علیهم السلام و تأثیر آن در فهم حدیث»، علوم حدیث، شماره 61، صص29
