پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 932 |
| تعداد مقالات | 7,652 |
| تعداد مشاهده مقاله | 12,494,401 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,885,779 |
بررسی مضامین مشترک عرفانی و گنوسی در غزلیات عطار | ||
| ادبیات عرفانی | ||
| مقاله 4، دوره 13، شماره 25، مرداد 1400، صفحه 95-117 اصل مقاله (395.43 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/jml.2021.36891.2229 | ||
| نویسندگان | ||
| علی محمدی* 1؛ فهیمه ارتقایی2 | ||
| 1استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران | ||
| 2دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران | ||
| چکیده | ||
| گنوسیسم بنیاد معرفت‌شناختی دارد و به همین سبب با عرفان و تصوف مشابهت یافته است. دربارۀ این مشابهت و نزدیکی دو رویکرد عمده وجود دارد که یکی مؤید نفوذ اندیشه‌های گنوسی در عرفان، به‌ویژه در سدۀ ششم هجری، ولی دیگری منکر چنین امری است. به هر روی، مضامین و بن‌مایه‌های مشترک در افکار گنوسی و عرفان وجود دارد که بررسی آن‌ها در تأیید یا رد نظریۀ تأثیر و تأثر راهگشاست. عطار نیشابوری از شاعران عارف‌مسلکی است که در سدۀ ششم می‌زیسته و احتمال تأثیرپذیری از آرای گنوسی دربارۀ او مطرح است. بنابراین، بررسی مضامین و بن‌مایه‌های مشترک گنوسی و عرفانی در آثار او ضروری به نظر می‌رسد. نماد و نمود این مضامین در غزلیات عطار قابل ملاحظه و بررسی است. تضاد روح و جسم، هبوط روح و اسارت آن در ماده، غلبۀ خواب بر روح و فراموشی اصل خویش، سرگشتگی و احساس بیگانی روح در جهان ماده، شنیدن ندای غیبی، و حجابِ راه ازجمله مضامین مشترک در اندیشه‌های گنوسی و عرفان است. فرجامِ سلوک در عرفان وصال حق است؛ در کیش گنوسی از این وصال به دیدار با خویشتن تعبیر می‌شود که در غزلیات عطار نیز نمود دارد. در این جستار، با روش تحلیلی ـ توصیفی، این بن‌مایه‌های مشترک در 165 غزل برگزیدۀ عطار بررسی شده و هدف پژوهش تبیین احتمال تأثیرپذیری عطار از آرای گنوسی در غزل‌ها و درنتیجه پیوند آن با دیگرآبشخورهای فکری اوست. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| کیش گنوسی؛ عرفان و تصوف؛ عطار؛ غزلیات عطار؛ وصال حق؛ دیدار با فرامن | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Study of Common Mystic and Gnostic Themes in Attar’s Poems | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Ali Mohammadi1؛ Fahime Erteghaei2 | ||
| 1Professor of Persian Language and Literature Department, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran | ||
| 2PhD Candidate of Persian Language and Literature, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| As Gnosticism has an epistemological root, it resembles mysticism and Sufism. There are two general approaches to this resemblance and closeness; one that confirms the penetration of Gnostic thoughts into mysticism, especially in the sixth century, and another that rejects this issue. There are common concepts and themes in Gnosticism and mysticism, the study of which would help to approve or reject the interplay hypothesis. Attar Neyshaboori is one of the mystic poets who lived in the sixth century and it is probable that he would have been impressed by Gnostic thoughts. Hence, studying the common Gnostic and mystic concepts and themes in his works could be essential. The symbols and manifestations of these themes in Attar’s poems are noteworthy and deserve investigation. The contrast between body and soul, the descent of the soul and its enslavement by matter, the dominance of sleep over the soul, forgetting the origin of the self, bewilderment and alienation of the soul in the materialistic world, hearing hidden, intuitive calls and veils covering the path are among common themes in Gnosticism and mysticism. In mysticism, the ultimate goal of spiritual journey is to rejoin God; however, in Gnosticism the goal is to rejoin the self, as also represented in Attar’s poems. In this analytical-descriptive study, these common themes in 165 selected sonnets were examined and the aim was to explain the possibility of Gnostic thoughts influencing Attar’s sonnets and hence their integration with his other mental resources. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Gnosticism, Mysticism and Sufism, Attar, Attar sonnets, Rejoining God, Meeting super-ego | ||
| مراجع | ||
منابعآرمسترانگ، کارن (1385). تاریخ خداباوری. ترجمۀ بهاءالدین خرمشاهی و بهزاد سالکی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ابراهیم‌زاده، محدثه و فرانک جهانگرد (1400). «تحلیل بن‌مایه‌های گنوسی در مصیبت‌نامۀ عطار». کهن‌نامۀ ادب پارسی. شمارۀ 32 (زیر چاپ).
اسماعیل‌پور، ابوالقاسم (1381). اسطورۀ آفرینش در آیین مانی: با گفتاری در عرفان مانوی. تهران: کاروان.
------------------- (1384). «مضمون گنوسی در حکایت شیخ صنعان». در یشتِ فرزانگی: جشن‌نامۀ دکتر محسن ابوالقاسمی. تهران: هرمس. صص 95ـ105.
الیاده، میرچا (1363). چشم‌اندازهای اسطوره. ترجمۀ جلال ستاری. تهران: توس.
ایلخانی، محمد (1374). «مذهب گنوسی». معارف. دورۀ 12، شمارۀ 1ـ2. صص 16ـ31.
بهار، مهرداد؛ اسماعیل‌پور، ابوالقاسم (1394). ادبیات مانوی. تهران: کارنامه.
پورنامداریان، تقی (1386). دیدار با سیمرغ: شعر و عرفان و اندیشه‌های عطار. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
---------------- (1399). «عطار و عقاید گنوسی» (سخنرانی در همایش بین‌المللی عطار نیشابوری، دانشگاه اصفهان، فروردین 1394). در شهود عشق و زیبایی. تهران: نشر آبی. صص 231ـ246.
تقی‌زاده، سید حسن (1335). مانی و دین او. فراهم‌آورنده: احمد افشار شیرازی. تهران: انجمن ایران‌شناسی.
ریتر، هلموت (1379). دریای جان (جلد دوم). ترجمۀ مهرآفاق بایبوردی. تهران: الهُدی.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1357). جست‌وجو در تصوف ایران. تهران: امیرکبیر.
-------------- (1375). در قلمرو وجدان. تهران: سروش.
سجادی، علی‌محمد؛ احمد خاتمی؛ فرشته جعفری (1393). «بررسی اندیشۀ عطار در باب معرفت و تطبیق آن با آرای گنوسی». دوفصلنامۀ تاریخ ادبیات. شمارۀ 75. صص 133ـ149.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1380). زبورِ پارسی: نگاهی به زندگی و غزل‌های عطار. تهران: آگه.
عطار، محمد بن ابراهیم (1388). مصیبت‌نامه. با مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن.
---------------- (1392). دیوان عطار نیشابوری. به سعی و تصحیح مهدی مدائنی و مهران افشاری. تهران: چرخ.
مصاحب، غلامحسین (1381). دایرةالمعارف فارسی (جلد دوم). تهران: امیرکبیر، شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
هالروید، استوارت (1395). ادبیات گنوسی. ترجمۀ ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران: هیرمند.
یوناس، هانس (1398). کیش گنوسی: پیام خدای ناشناخته و صدر مسیحیت. ترجمۀ ماشاءالله کوچکی میبدی و حمید هاشمی کهندانی. تهران: دانشگاه ادیان و مذاهب.
References Armstrong, K. (2006). A History of God. Translated by B. Khorramshahi, & B. Saleki. Tehran: Institute for Humanities & Caltural Studies. Attar, M. (2009). Mosibat Nameh. Edited by M. R. Shafiee Kadkani. Tehran: Sokhan. ----------- (2014). Divan. Edited by M. Madaeni, & M. Afshari. Tehran: Charkh. Bahar, M. & Esmailpour, A. (2014). Manichaean Literature. Tehran: Karnameh. Ebrahimzade, M & Jahangard, F. (2021). “The analysis of the motif of gnostic in the Attar's Mosibat-nameh”. Classical Persian Literature, 12 (1). 1-30. Eliade, M. (1984). Aspects du mythe. Translated by J. Sattari. Tehran: Toos. Esmailpour, A. (1996). Myth of Creation in Manichaeism. Tehran: karevan. -------------------(2005). “The theme of Gnosticism in the story of Sheikh San'an”. In Yasht-e Farzanegi. Tehran: Hermes. 95-105 Holroyd, S. (2016). The Elements of Gnosticism. Translated by A. Esmailpour. Hirmand. Ilkhani, M. (1995). “Gnostic religion”. Ma'aref, 12 (1-2). 16-31. Jonas, H. (2019). The Gnostic Religion. Translated by M. Kouchaki Meybodi, & H. Hashemi Kohandani. The University of Religion and Denominations. Mosahab, Gh. (2002). Persian Encyclopedia. Tehran: Amir-Kabir & Pocket Books Company. Purnamdarian, T. (2007). The Vision of Simurgh. Institute for Humanities & Caltural Studies. ------------------- (2020). “Attar & Gnostic beliefs”. In: Intuition of beauty & divine love. Abi. 231-246. Ritter, H. (2000). The Sea of the Soul: man, world god in the stories of Fariduddin Attar. Translated by M. Baybordi. Tehran: Al-Hoda. Sajjadi, A., Khatami, A. & Jafari, F. (2014). “A study of Attar's thought about knowledge and its application to Gnostic views”. History of Literature.75. 133-149. Shafiee Kadkani, M. R. (2001). Psalms of Persian. Tehran: Agah. Taghizadeh, S. H. (1956). Manny and His Religion. Tehran: Iranian Studies Association. Zarrinkoob, A. (1978). Search in Iran's Sufism. Tehran: Amirkabir. ------------------ (1996). In the Realm of Conscience. Tehran: Soroush.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 441 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 403 |
||