پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 939 |
| تعداد مقالات | 7,735 |
| تعداد مشاهده مقاله | 12,732,232 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 9,067,256 |
کاربرد نقشه‌ها و مستندات تاریخی در مکان‌یابی و فهم ساختار فضایی شهرهای باستانی؛ مطالعۀ موردی شهر ری در قرون نخستین اسلامی | ||
| تاریخ اسلام و ایران | ||
| مقاله 5، دوره 31، شماره 51 - شماره پیاپی 141، آبان 1400، صفحه 121-148 اصل مقاله (2.39 M) | ||
| نوع مقاله: علمی- مروری | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/hii.2021.35428.2446 | ||
| نویسنده | ||
| محسن سعادتی* | ||
| دکترای باستانشناسی دوران اسلامی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| استفاده از محتوای پژوهشهای منتشرشده و بهره‌گیری از نقشه‌های ارائه‌شده در این پژوهش‌ها، یکی از مهم‌ترین مسیرها برای دریافت و درک درست از موقعیت شهرهای باستانی و تحلیل فضایی آنها است. این پژوهش بر آن است تا با استناد به مستندات و نقشه‌های تاریخی، از جمله نقشه‌های رابرت کرپورتر و پاسکال کُوست، ولفرام کلایس، تصاویر هوایی اریک اشمیت و نقشۀ حسین کریمان، موقعیت جغرافیایی شهر باستانی ری و ساختار شهری آن را شناسایی کند. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به تحلیل محتوای منابع و متون منتشرشده به سرانجام رسیده است. به‌طور کلی نقشه‌ها و مستندات تاریخی در جایابی و مکان‌یابی شهر ری در قرون نخستین اسلامی نقش به‌سزایی را ایفا می‌کند. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که برخی از نقشه‌ها دارای نواقصی هستند که باید در کنار هم مطالعه شوند. با مطالعۀ این مستندات مشخص شد که کهندژ در شمال شهر و در امتداد کوه طبرک قرار داشته است. منطقۀ شارستان نیز در جنوب کهندژ به‌وسیلۀ حصار و بارویی مجزا شده است. بخش حومه و ربض شهر نیز به‌وسیلۀ بارو و حصاری مستحکم محصور شده است. این حصار و بارو در غرب با عبور از کنار قلعه‌ای در شمال غرب، بقعۀ امامزاده عبدالله را احاطه کرده و در ادامه در جنوب با عبور از قلعۀ گبری به‌عنوان دروازۀ جنوبی شهر به دامنه‌های غربی شهر منتهی می‌شود. بر اساس مطالعه و بررسی نقشه‌ها و مستندات تاریخی شهر در بخش‌های جنوبی و غربی پیشرفت و گسترش یافته است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ری؛ قرون نخستین اسلامی؛ مکان‌یابی؛ ساختار شهری؛ نقشه‌ها و مستندات تاریخی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Application of Historical Maps and Documents in Locating and Understanding the Spatial Structure of Ancient Cities; A Case Study of the City of Rey in the First Centuries of Islam | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohsen Saadati | ||
| Ph.D Alumnus in Islamic Archaeology, University Of Tarbiat Modares & Manager of National base in Ray Cultural heritage, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| The use of published research contents and the application of maps provided in such research is one of the most important ways to accurately discover and understand the location of ancient cities and their spatial analysis. The present research intends to identify the geographical location of the ancient city of Ray and its urban structure by referring to historical documents and maps, including maps provided by Robert Ker Porter and Pascal Coste, Wolfram Kleiss, aerial photographs of Eric Schmidt and Hussein Kariman’s map. This study has been conducted using a descriptive-analytical method and referring to content analysis of published sources and texts. In general, historical maps and documents play a significant role in locating Shahr-e-Rey in the early Islamic centuries. The results depict that some of these maps bear shortcomings, as such, they should be studied side by side. Through studying the maps and historical documents it became evident that Kohandej was located in the north of the city and along the Mount Tabarak. Moreover, it is observed that Sharestan area in the south of Kohendej was separated by a fence and rampart. The suburbs and Rabaz of the city were surrounded by a fortified rampart and fence. The fence and rampart in the west surrounded Imam Zadeh Abdollah’s shrine, passing along the northwest, then southwards passing through Qala Gabri, as the southern gate of the city, leading towards the western slopes. According to the study and investigation of historical maps and documents, it is found that the city has been developed and expanded on the southern and western parts. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Ray, Early Islamic Centuries, Locating, Urban Structure, Historical Maps and Documents | ||
| مراجع | ||
|
منابع
ابن‌حوقل، محمد(1345) صورت الارض، ترجمۀ جعفر شعار، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
ابن‌رسته، احمدبن‌عمر(1365) الاعلاق النفسیه، ترجمۀ حسین قره‌چانلو، تهران: انتشارات مؤسسۀ امیرکبیر.
اصطخری، ابواسحاق ابراهیم(1340) مسالک و ممالک، ترجمۀ محمدبن‌اسعدبن‌عبدالله تستری، به‌کوشش ایرج افشار، تهران: انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ادیب‌زاده، مرتضی؛ آخوندی، رضا(1397) کاوش باستانشناختی در جوار برج تاریخی طغرل ری(مجتمع تجاری- فرهنگی ری)، مجموعه مقالات شانزدهمین گردهمایی سالانۀ باستانشناسی ایران، انتشارات پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، صص 16-11.
حموی، یاقوت (1383) معجم البلدان، ترجمۀ علی‌نقی منزوی، تهران: انتشارات سازمان میراث فرهنگی.
سعادتی، محسن(1398)گزارش کاوش اضطراری ملک واقع در شهر ری، خیابان بابک(نبش کوچۀ زحمتکش)، ادارۀ کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان تهران، گزارش منتشرنشده.
طبری، محمدبن‌جریر(1375) تاریخ طبری، جلد4، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
فلامکی، منصور(1366) شکل‌‌گیری شهرهای ایران، در شهرهای ایران، محمدیوسف کیانی، جلد 2، انتشارات جهاد دانشگاهی، صص 21-1.
قزوینی رازی، عبدالجلیل(1358) نقض (بعض مثالب النواصب فی نقض بعض فضائح الروافض)، به‌تعلیق چاپ میرجلال‌الدین محدث، تهران: انجمن آثار ملی ایران.
کریمان، حسین(1349) ری باستان، جلد1، تهران: انتشارات دانشگاه ملی ایران.
_________(1350) برخی از آثار بازمانده از ری قدیم، تهران: انتشارات انجمن آثار ملی.
_________ (1354) ری باستان، جلد2، تهران: انتشارات دانشگاه ملی ایران.
_________ (1385) «هویت کالبدی و بصری شهرهای ساسانیان»، در: مجموعه مقالات سومین کنگرۀ معماری شهرسازی ارگ بم، جلد5، سازمان میراث فرهنگی کشور، صص 6-5.
کوثری، یحیی(1371) گزارش پژوهشهای باستانشناسی، تعیین حریم ری باستان در سال‌های 1370و 1369 و 1367، جلد 1 و 2، ادارۀ کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران، منتشرنشده.
مرتضایی، محمد؛ صدرایی، علی (1393) نتایج کاوش‌های باستانشناختی شهر ری در اتوبان امام علی(ع)، مجلۀ اثر، شمارۀ 64، صص 113-120.
مجمل‌التواریخ و القصص (1318) به‌تصحیح ملک‌الشعرای بهار، تهران: نشر کلاله خاور.
معصومی خامنه، دنیا؛ حناچی، پرویز؛ خام‌‌زاده، محمدحسن؛ عشرتی، پرستو (1397) «واکاوی نسبت سازماندهی فضایی شهر ری و راه‌‌های آن از آغاز اسلام تا پیش از حملۀ مغول»، مجلۀ مطالعات معماری ایران، شمارۀ 14، صص 96-79.
مقدسی، ابوعبدالله محمدبن‌احمد(1361) احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ترجمۀ علی‌نقی منزوی، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.
موحدی، علی؛ شماعی، علی؛ زنگنه، ابوالفضل (1391) «بازشناسی هویت کالبدی در شهرهای اسلامی(مطالعۀ موردی: شهر ری)»، مجلۀ برنامه‌‌ریزی منطقه‌‌ای، سال2، شمارۀ 5، صص 52-37.
یوسفی‌‌فر، شهرام؛ محمدی، سیدمحمدحسین (1388) «تأثیر مناسبات اجتماعی در شکل‌‌بندی کالبدی شهر ایرانی-اسلامی بر اساس رویکرد نمونه‌‌وار به شهر ری در عصر سلجوقی»، مجلۀ مطالعات تاریخ فرهنگی، شمارۀ 1، صص 168-141.
Coste, P. 1840–41, Voyage en Perse, Paris. Gangler, A., Gaube, H., Petruccioli, H. 2004, Bukhara: The Eastern Dome of Ker Porter, R. 1821, Travels in Persia, Longman, Hurst, Rees, Orme and Brown, London. Kleiss, W. 1982, “Qaleh Gabri, Naqareh Khaneh and Bordj-e Yazid bei Reyy”. Archaologische Mitteilungenaus Iran 15, pp. 311-328. Rante, Roco. 2014, Rayy: From Its Origins to the Mongol Invasion an Archaeological and Historiographical Study, Brill, and Leiden. Schmidt, E.F. 1936, ‘The Excavation on the Citadel Hill’, in University Museum Bulletin1–2, pp. 79–87, 133 135. Schmidt, E.F. 1940, Flights over Ancient Cities of Iran, University of Chicago Press, and Chicago. List of sources with English handwriting Adībzādeh, Morteżā; Reżā Āḵūndī(1397 Š.), Kāvūš Bāstānšenāḵtī Dar Javāre Borǰe Ṭoḡrol Rey(Moǰtamaʻe Teǰārī -Frahangī), Maǰmūʻe Maqālāt Gerdehamāī-ye Sālāne Bāstānšenāsī Iran, Entešārāt-e Pažūhešgā-ye Mīrāṯ Farhangī, pp. 11-16[In Persian]. Ebn Ḥawqal, Moḥammad (1345 Š.), Iran dar Ṣūrat al- Arż, translated by ǰafar Šo ‘ār, Tehrān: Amīr Kabīr. [In Persian]. Ebn Roste, Aḥmad b. ʻOmar, (1365 Š.), Al-‘Alāeq al-Nafīsa, translated by Ḥosseīn Qareh- Čānlū, Tehrān: Entešārāt-e Mo’asese Amīr Kabīr. Eṣṭaḵrī, Ebrāhīm b. Moḥammad (1340), Al-Masālīk va al-Mamālīk, Translated by Moḥammad b. Asʻad b. ʻAbdollāh Tostarī, edited by Īraǰ Afšār, Tehrān: Entešārāt-e Bongāh-e Tarǰame va Našre Ketāb. Falāmakī, Mansūr (1366 Š.), Šeklgīrī-ye Šahrhā-ye Iran, Dar: Šahrhā-ye Iran, Moḥammad Yosūf Kīānī, Vol. 2, Entešārāt-e ǰahād Dānešgāhī, pp. 1-21[In Persian]. Ḥamavī, Yaʻqūt (1995), Mo‘ǰam al-Boldān, Vol. 3, Translated by ʻAlī Naqī Monzavī, Tehrān: Entešārāt-e Sazmān-e Mīrāṯ-e Farhangī. Karīmān Hosseīn, (1349 Š.), Rey Bāstān, Vol. 1, Tehrān, Entešārāt-e Dānešgāh-e Mellī Iran. Karīmān Hosseīn, (1350 Š.), Barḵī az Āṯār-e Bāzmānde Az Rey-e Qadīm, Tehrān, Entešārāt -e Anǰoman Āṯār-e Mellī. Karīmān Hosseīn, (1354 Š.), Rey Bāstān, Vol. 2, Tehrān, Entešārāt -e Dānešgāh-e Mellī Irān. Karīmān Hosseīn, (1385 Š.), Hovīyat Kālbodī va Baṣarī Šahrhā-ye Sāsānīān, Dar: Maǰmuʻe Maqālāt Sevūmīn Kongere Meʻmārī Šahr-Sāzī, Vol. 5, Sāzmān-e Mīrāṯ Farhangī-ye Kešvar, pp. 5-6. Ker Porter, R. 1821, Travels in Persia, Longman, Hurst, Rees, Orme and Brown, London. Kleiss, W. 1982, “Qaleh Gabri, Naqareh Khaneh and Bordj-e Yazid bei Reyy”. Archaologische Mitteilungenaus Iran 15, pp. 311-328. Kowṯarī, Yahyā, (1371 Š.), Gozāreš Pažūhešhā-ye Bāstānšenāsī, Taʻīīn Ḥarīm Rey-e Bāstān Dar Sālhā-ye 1367, 1369 va 1370, Vol. 1, 2, Edāre Kole Mīrāṯ Farhangī, Gardešgarī Va Ṣanāʻ-ye Dastī Ostāne Tehrān, Gozāreše Montašer Nashodeh(In Persian). Maqdasī, Aḥmad b. Moḥammad (1361 Š.), Aḥsan al-Taqāsīm fi Ma‘rifat al-Aqālīm, translated by ‘Alī Naqī Monzavī, Vol. 2, and Tehrān: Šerkat-e Moʼalefān, Motarǰemān. [In Persian]. Maʻsūmī Ḵāmeneh, Donyā; Parvīz Hanāčī; Moḥammad Ḥasan Ḵām-Zādeh; Parastū ‘Ešratī, (1397 Š.), Vākāvī-ye Nesbate Sāzmāndehī Fazāye Šahre-Rey va Rāh-hāye Ān az Āḡāz tā Pīš az Ḥamleh-ye Moḡūl, Maǰale Moṭāleʻāt Iran, V. 4, pp. 79-69. Mo’alef Nāšenāḵte, (1318 Š.), Maǰmal al- Tawārīḵ Va al-Qasas, Edited by Malek ol- Šoʻarāye Bahār, Tehrān, Našre Kolāle Ḵāvar. Morteżāeī, Moḥammad; ‘Alī Sadrā’ī, (1393 Š.), Natāyeǰe Kāvošhāye Bāstānšenāḵtī Šahre-Rey Dar Otūbāne Emām ‘Alī, Maǰale Āṯar, V. 64, pp. 113-120. Movahedī, ‘Ali; ‘Alī Šamā’ī; Abūlfażle Zangeneh, (1391 Š.), Recognition of Islamic City's Physical Identity: case study: rey (Bāzšenasī-ye Hovīat Kālbodī Dar Šahrhā-ye Eslāmī(Moṭāleʻe Moredī: Šahre-Rey), Maǰale Barnāmeh-rīzīMantaqeh, V. 5, pp. 37-52. Qazvīnī Rāzī, ‘Abdol ǰalīl, (1358 Š.), Naqż(Baʻż Maṯālīb al-Navāṣīb fī Naqż Baʻż Fażā’eh al-Ravāfeż), Be Taʻlīq ǰalāl al-Dīn Moḥaddeṯ, Tehrān, Anǰoman Āṯār-e Mellī Iran. Rante, Roco. 2014, Rayy: From Its Origins to the Mongol Invasion an Archaeological and Historiographical Study, Brill, and Leiden. Sʻādatī, Moḥsen (1394 Š.), Gozāreše Kāvoš Eżṭerārī Melke Vāqe Dar Šahre Rey, Ḵīābāne Bābak(Nabše Kūčeh Zaḥmat Keš), Edāre Kole Mīrāṯ Farhangī, Gardešgarī Va Sanāʻ-ye Dasti Ostāne Tehrān, Gozāreše Montašer Nashodeh(In Persian). Schmidt, E.F. 1936, ‘The Excavation on the Citadel Hill’, in University Museum Bulletin1–2, pp. 79–87, 133 135. Schmidt, E.F. 1940, Flights over Ancient Cities of Iran, University of Chicago Press, and Chicago. Ṭabarī, Moḥammad b. ǰarīr (1375 Š.), Tārīḵ-e Ṭabarī, translated by Abūlqāsem Pāyandeh, Vol. 4, and Tehrān: Asāṭīr. [In Persian]. Yūsefī-Far, Šahrām; Seyyed Moḥammad Ḥosseīn Moḥammadī, (1388 Š.), Ta’ṯīre Monāsebāt Eǰtemāʻī dar Šekl-Gīrī-ye Kālbodī-ye Šahre Irānī-Eslāmī, Bar Asāse Šahre-Rey Dar ‘aṯr Salǰūqī, Maǰale Tārīḵ Farhangī, N.1, pp. 141-168. English Sources Coste, P. 1840–41, Voyage en Perse, Paris. Gangler, A., Gaube, H., Petruccioli, H. 2004, Bukhara: The Eastern Dome of Ker Porter, R. 1821, Travels in Persia, Longman, Hurst, Rees, Orme and Brown, London. Kleiss, W. 1982, “Qaleh Gabri, Naqareh Khaneh and Bordj-e Yazid bei Reyy”. Archaologische Mitteilungenaus Iran 15, pp. 311-328. Rante, Roco. 2014, Rayy: From Its Origins to the Mongol Invasion an Archaeological and Historiographical Study, Brill, and Leiden. Schmidt, E.F. 1936, ‘The Excavation on the Citadel Hill’, in University Museum Bulletin1–2, pp. 79–87, 133 135. Schmidt, E.F. 1940, Flights over Ancient Cities of Iran, University of Chicago Press, and Chicago. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 379 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 287 |
||