دانشگاه الزهرا

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات25
تعداد شماره‌ها932
تعداد مقالات7,653
تعداد مشاهده مقاله12,495,798
تعداد دریافت فایل اصل مقاله8,886,813
فتحی, سمانه, رئیسیان, غلامرضا. (1400). بررسی نقش تقیه بر انحصار برخی از روایات ائمه اطهار (ع) در منابع اهل سنت (مطالعه موردی سفیان ثوری). جلوه هنر, 18(3), 105-141. doi: 10.22051/tqh.2021.33859.3030
سمانه فتحی; غلامرضا رئیسیان. "بررسی نقش تقیه بر انحصار برخی از روایات ائمه اطهار (ع) در منابع اهل سنت (مطالعه موردی سفیان ثوری)". جلوه هنر, 18, 3, 1400, 105-141. doi: 10.22051/tqh.2021.33859.3030
فتحی, سمانه, رئیسیان, غلامرضا. (1400). 'بررسی نقش تقیه بر انحصار برخی از روایات ائمه اطهار (ع) در منابع اهل سنت (مطالعه موردی سفیان ثوری)', جلوه هنر, 18(3), pp. 105-141. doi: 10.22051/tqh.2021.33859.3030
فتحی, سمانه, رئیسیان, غلامرضا. بررسی نقش تقیه بر انحصار برخی از روایات ائمه اطهار (ع) در منابع اهل سنت (مطالعه موردی سفیان ثوری). جلوه هنر, 1400; 18(3): 105-141. doi: 10.22051/tqh.2021.33859.3030

بررسی نقش تقیه بر انحصار برخی از روایات ائمه اطهار (ع) در منابع اهل سنت (مطالعه موردی سفیان ثوری)

تحقیقات علوم قرآن و حدیث
مقاله 4، دوره 18، شماره 3 - شماره پیاپی 51، آذر 1400، صفحه 105-141    اصل مقاله (629.93 K)
نوع مقاله: پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/tqh.2021.33859.3030
نویسندگان
سمانه فتحی1؛ غلامرضا رئیسیان* 2
1دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران.
2دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده
برخی از روایات ائمه اطهار (ع) تنها در منابع اهل سنت قرار دارد و تردید‌هایی در بهره‌برداری از این روایات به ذهن می‌رسد؛ تردید‌هایی همچون پالایش این احادیث از سوی محدثان شیعی یا عدم اعتماد به آن‌ها؛ ازاین‌رو، اگر دلایل عدم نقل این احادیث – که گاه ناشی از تقیه است. - در منابع شیعی ارائه گردد، این تردید‌ها از بین خواهد رفت و می‌توان بدان‌ به‌عنوان میراث شیعی توجه کرد. تقیه افزون بر اینکه بر محتوای روایات تأثیر می‌گذارد، به گمنام ساختن برخی از شخصیت‌های روایی شیعه نیز منتهی می‌شود و مراجعه راویان شیعی را به آنان محدود می‌سازد. ـ چنان‌که این مورد در مراجعه به روایات سفیان ثوری به‌عنوان یکی از مهمترین و پرکارترین محدثان اهل سنت دیده می‌شود. ـ ازاین‌رو، تقیه را می‌توان به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین زمینه‌های تاریخی در این انحصار یاد نمود. این جستار با رویکرد تحلیلی در اسناد و متون روایات سفیان در منابع شیعی، توصیف‌های رجالی و گزارش‌های تاریخی فریقین، سفیان را راوی امامی می‌شناسد که با تقیه پنهان مانده است. چنان برمی آید که روایات مذمت سفیان در منابع شیعی برای محافظت از وی بیان شده و آنچه بر کتاب «جامع» وی و راویان آن گذشته مؤید این مورد است. شایان ذکر است که سفیان با اصحاب حدیث در یک گروه قرار نمی گیرد؛ چرا که موضع سیاسی وی با عقاید اصحاب حدیث در اعتقاد قیام به سیف در یک راستا قرار ندارد.
کلیدواژه‌ها
روایات ائمه اطهار (ع)؛ انحصار روایات؛ منابع اهل سنت؛ تقیه؛ سفیان ثوری
عنوان مقاله [English]
study the role of taqiya on the monopoly of some narrations of the Imams (AS) in Sunni sources Case study of Sufyan al-Thawri
نویسندگان [English]
samaneh fathi1؛ Gholamreza Raeisian2
1PhD Candidate of Qur’an and Hadith Sciences, Ferdowsi University of Mashhad, Iran.
2Associate Professor, Department of Qur’an and Hadith Sciences, Ferdowsi University of Mashhad, Iran
چکیده [English]
Some hadiths attributed to Imams (AS) are only found in Sunni sources, on the use of which doubts cast, including their distinguishing by Shiite narrators or the lack of trust in them. If the reasons of not narrating such hadiths in Shiite sources, which is sometimes due to Taqīyya, are stated, doubts will be resolved and such hadiths can be regarded as part of the Shiite heritage. In addition to influencing the content of some hadiths, Taqīyyah has also resulted in the anonymity of some Shiite narrators and non-reference to them by Shiite narrators. This can be seen in the hadiths narrated by Sufyān al-Thūrī as one of the most important Sunni narrators. Thus, Taqīyyah can be considered one of the most prominent historical aspects affecting some hadiths only found in Sunni sources. Adopting an analytical approach to the sanads and texts of the hadiths narrated by Sufyān, which are found in Shiite sources as well as the Rijālī descriptions and the historical reports of the two sects (i.e., Sunnis and Shiites), the present study regards Sufyān as an Imamī narrator, who was unknown through Taqīyya. It seems that the hadiths criticizing Sufyān found in Shiite sources aim to protect him, which is confirmed by what has been said about his book “Jāmi'” and its narrators. It is worth noting that Sufyān is not considered a member of the group known as the “People of Hadith,” for his political stance on the “Qiyām bi Saif” did not correspond to that of the latter.
کلیدواژه‌ها [English]
Imams’ (AS) Hadiths, Strict of Narrations, Sunni Sources, Taqīyya, Sufyān al-Thūrī
مراجع

 

  1. قرآن کریم.
  2. ابن أبی الحدید، عبدالحمید بن هبة الله‏، (1404 هـ ‏‏)، شرح نهج البلاغة، تحقیق: محمد ابوالفضل‏ ابراهیم، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‏.
  3. ابن أبی حاتم، عبدالرحمن بن محمد، (١٢٧١ هـ )، الجرح والتعدیل، بیروت: دار إحیاء التراث العربی
  4. ابن الجعد، علی، (1410 هـ )، مسند ابن الجعد، تحقیق: عامر أحمد حیدر؛ بیروت: مؤسسة نادر.
  5. ابن القیسرانی، محمد بن طاهر الشیبانی، (1419 هـ )، أطراف الغرائب والأفراد، المحقق: محمود محمد محمود، السید یوسف حسن نصار، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  6. ابن حبان، محمد بن حبان البُستی، (1396 هـ)، المجروحین من المحدثین والضعفاء والمتروکین، المحقق: محمود ابراهیم زاید، حلب: دار الوعی.
  7. ابن حبان، محمد بن حبان البُستی، (1408 هـ )، صحیح (الإحسان فی تقریب صحیح ابن حبان)، تحقیق: شعیب الأرنؤوط، بیروت: مؤسسة الرسالة.
  8. ابن حجر العسقلانی، أبو الفضل أحمد بن علی، (١٣٢٦هـ)، تهذیب التهذیب، الهند: دائرة المعارف النظامیة،
  9. ابن حجر العسقلانی، أبو الفضل أحمد بن علی، (1406 هـ )، تقریب التهذیب، المحقق: محمد عوامة؛ سوریا: دار الرشید.
  10. ابن حزم، علی بن أحمد بن سعید، (1431 هـ)، المحلى بالآثار، بیروت: دار الفکر.
  11. ابن خزیمة، أبو‌بکر محمد بن إسحاق، (بی‌تا)؛ صحیح ابن خزیمة، المحقق: د. محمد مصطفى الأعظمی، بیروت: المکتب الإسلامی.
  12. ابن سعد، محمد بن سعد بن منیع، (1410 هـ )، الطبقات الکبرى، تحقیق: محمد عبد القادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  13. ابن شاهین، عمر بن أحمد بن عثمان، (1424 هـ )، الترغیب فی فضائل الأعمال وثواب ذلک، تحقیق: محمد حسن محمد حسن إسماعیل، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  14. ابن شهر آشوب مازندرانى، محمد بن على، (‏1379 هـ‏)، مناقب آل أبی طالب علیهم السلام، قم‏: علامه.
  15. ابن شهرآشوب، محمد بن على، (1380 هـ ‏‏)، معالم العلماء فی فهرست کتب الشیعة و أسماء المصنفین منهم قدیما و حدیثا؛ نجف اشرف‏: المطبعة الحیدریة.
  16. ابن عدی الجرجانی، أبو أحمد، (1418 هـ )، الکامل فی ضعفاء الرجال، تحقیق: عادل أحمد عبد الموجود ـ علی محمد معوض، عبد الفتاح أبو سنة؛ بیروت: دار الکتب العلمیة.
  17. ابن عساکر، أبو القاسم علی بن الحسن، (1415 هـ )، تاریخ دمشق، المحقق: عمرو بن غرامة العمروی؛ بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع.
  18. ابن معین، أبو زکریا یحیى، (1399 هـ )، تاریخ ابن معین (روایة الدوری)، المحقق: أحمد محمد نور سیف، مکة المکرمة: مرکز البحث العلمی وإحیاء التراث الإسلامی.
  19. ابن منجویه، أحمد بن علی، (1407 هـ)، رجال صحیح مسلم، المحقق: عبد الله اللیثی، بیروت: دار المعرفة.
  20. ابن ندیم، محمد بن اسحاق ‏(بی‌تا‏)، الفهرست، بیروت: دار المعرفة.
  21. أبو الحجاج القضاعی، یوسف بن عبدالرحمن بن یوسف، (1400 هـ)، تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، المحقق: بشار عواد معروف، بیروت: مؤسسة الرسالة.
  22. أبو الشیخ الأصبهانی، أبو محمد عبد الله بن محمد، (1417 هـ )، ذکر الأقران وروایتهم عن بعضهم بعضا، المحقق: مسعد السعدنی، بیروت، دار الکتب العلمیة.
  23. أبو العباس العصمی، رافع بن عُصْم، (2005 م)، جزء أبی العباس العصمی، المحقق: جاسم بن محمد بن حمود الفجی، الکویت: مکتبة أهل الأثر ـ دار غراس؛ الطبعة الثانیة.
  24. أبو الفرج الأصبهانی، علی بن الحسین، (1431 هـ)، مقاتل الطالبیین، المحقق: السید أحمد صقر، بیروت: دار المعرفة.
  25. أبو عمرو الدانی، عثمان بن سعید، (1416 هـ)، السنن الواردة فی الفتن وغوائلها والساعة وأشراطها، المحقق: د. رضاء الله بن محمد إدریس المبارکفوری، الریاض: دار العاصمة.
  26. أبو نعیم الأصبهانی، أحمد بن عبد الله، (1394 هـ )، حلیة الأولیاء وطبقات الأصفیاء، مصر: السعادة.
  27. أبو‌بکر بن أبی شیبة، عبد الله بن محمد (1409 هـ)، المصنف فی الأحادیث والآثار، المحقق: کمال یوسف الحوت، الریاض: مکتبة الرشد.
  28. احمد بن حنبل، أبو عبد الله أحمد بن محمد، (1403 هـ)، فضائل الصحابة، المحقق: د. وصی الله محمد عباس، بیروت: مؤسسة الرسالة.
  29. الإربلى، على بن عیسى‏، (1381 هـ‏)، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، محقق: سید هاشم‏ رسولى محلاتى، تبریز: بنى هاشمى‏.
  30. الاردبیلى، محمد بن على‏، (1403 هـ)؛ جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الأسناد، بیروت: دار الأضواء.
  31. ‏العجلى، أبو الحسن أحمد بن عبد الله، (١٤٠٥ هـ)، الثقات (معرفة الثقات من رجال أهل العلم و الحدیث و من الضعفاء وذکر مذاهبهم وأخبارهم)، المحقق: عبد العلیم عبد العظیم البستوی، المدینة المنورة: مکتبة الدار.
  32. الأمین، محسن، (1403 هـ )، أعیان الشیعة، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
  33. البخاری، محمد بن إسماعیل، (1422 هـ)، صحیح، المحقق: محمد زهیر بن ناصر الناصر، بیروت: دار طوق النجاة.
  34. البخاری، محمد بن إسماعیل، (بی‌تا)، التاریخ الکبیر، مصحح: محمود محمد خلیل، حیدر آباد: الدکن، دائرة‌المعارف العثمانیة.
  35. البیهقی، أحمد بن الحسین، (1424 هـ )، السنن الکبرى، تحقیق: محمد عبد القادر عطا؛ بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الثالثة.
  36. پاکتچی، احمد، (1362 ش)، «تصوف»، دائرة‌ المعارف بزرگ اسلامی، تهران: مرکز دائرة‌ المعارف بزرگ اسلامی.
  37. پاکتچی، احمد، (1379 ش) «اصحاب حدیث»، دائرة‌ المعارف بزرگ اسلامی، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
  38. پاکتچی، احمد، (1391 ش)، پژوهشی پیرامون جوامع حدیثی اهل سنت، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
  39. الحاکم النیسابوری، محمد بن عبد الله (1411 هـ )، المستدرک على الصحیحین، تحقیق: مصطفى عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة.
  40. حمود هزاع ردمان، وائل، (2013 م)، «المعنن من حدیث الأئمة الموصوفین بالتدلیس الثوری مثالاً»، مجلة الدراسات الإجتماعیة، العدد 37، صص‌ 221- 267.
  41. الخطیب البغدادی، أبو‌بکر أحمد بن علی، (1422 هـ )، تاریخ بغداد، المحقق: الدکتور بشار عواد معروف، بیروت: دار الغرب الإسلامی.
  42. الخواجوئى، اسماعیل بن محمدحسین،‏ (1413 هـ)، الفوائد الرجالیة، السید مهدی الرجائی، مشهد: آستانة الرضویة المقدسة، مجمع البحوث الإسلامیة.
  43. الخوئى، ابوالقاسم‏، (1413 هـ ‏)، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، بى نا، بى جا، الطبعة الخامسة.
  44. الداوودی، محمد بن علی بن أحمد، (بی‌تا)، طبقات المفسرین، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  45. الذهبی، شمس الدین أبو عبد الله محمد بن أحمد، (1382 هـ )، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، تحقیق: علی محمد البجاوی؛ بیروت: دار المعرفة للطباعة والنشر.
  46. الذهبی، شمس الدین أبو عبد الله محمد بن أحمد، (1405 هـ )، سیر أعلام النبلاء، المحقق: شعیب الأرناؤوط، بیروت: مؤسسة الرسالة، الطبعة الثالثة.
  47. الذهبی، شمس الدین أبو عبد الله محمد بن أحمد، (2003 م)، تاریخ الإسلام وَوَفیات المشاهیر وَالأعلام، المحقق: الدکتور بشار عوّاد معروف؛ بیروت: دار الغرب الإسلامی.
  48. الرامهرمزی، أبو محمد الحسن بن عبدالرحمن بن خلاد، (2016 م)، المحدث الفاصل بین الراوی والواعی، تحقیق: محمد محب الدین أبو زید، قم: دار الذخائر.
  49. رحمتی، محمدکاظم، (1393 ش)، «دیدگاه‌های حدیثی عالمان متقدم امامی و دفاتر حدیثی ائمه شیعه به تدوین روات سنی»؛ حدیث پژوهی، سال 6، شماره 12، صص 251-272.
  50. الزرکلی، خیر الدین بن محمود، (2002 م)، الأعلام، بیروت: دار العلم للملایین، الطبعة الخامسة عشر.
  51. سلیمان بن خلف، أبو الولید، (1406 هـ )، التعدیل والتجریح لمن خرج له البخاری فی الجامع الصحیح، المحقق: د. أبو لبابة حسین، الریاض، دار اللواء للنشر والتوزیع.
  52. الشافعی محمد بن إدریس، (1410 هـ )، الأم، بیروت: دار المعرفة.
  53. الشهرستانی، أبو الفتح محمد بن عبد الکریم، (بی‌تا)، الملل والنحل، تحقیق: محمد سید گیلانی، بیروت: دار المعرفة للطباعة والنشر والتوزیع
  54. الصدوق، محمد بن على‏ بن بابویه، (1362 ش)، الخصال، محقق: على اکبر غفارى، قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم.
  55. الصدوق، محمد بن على‏ بن بابویه، (1376 ش‏)، الأمالی، تهران‏، کتابچى، الطبعة السادسة.
  56. الصدوق، محمد بن على‏ بن بابویه، (1385 ش ‏)، علل الشرائع‏، قم: ‏مکتبة الداوری.
  57. الصدوق، محمد بن على‏ بن بابویه، (1403 هـ)، معانی الأخبار، تحقیق: علی اکبر غفاری، قم، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی.
  58. صفری، نعمت‌الله، (1381 ش)، نقش تقیه در استنباط، قم: انتشارات بوستان کتاب.
  59. الطبرانی، أبو القاسم سلیمان بن أحمد، (1415 هـ )، المعجم الکبیر، المحقق: حمدی بن عبد المجید السلفی، القاهرة: مکتبة ابن تیمیة، الطبعة الثانیة.
  60. الطبرسى، فضل بن حسن‏، (1380 ش‏)، الآداب الدینیة للخزانة المعینیة، مترجم: احمد عابدى، قم‏: زائر.
  61. الطبری، محمد بن جریر، (1431 هـ)، المنتخب من ذیل المذیل، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
  62. الطحاوی، أحمد بن محمد بن سلامة، (1416 هـ )، أحکام القرآن الکریم، تحقیق: الدکتور سعد الدین أونال؛ استانبول: مرکز البحوث الإسلامیة التابع لوقف الدیانة الترکی.
  63. الطوسى، محمد بن الحسن، (1407 هـ ب‌‍)، الخلاف، تصحیح: على خراسانى - سید جواد شهرستانى- مهدى طه، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌.
  64. الطوسی، محمد بن الحسن، (1390 هـ‏‏)، الإستبصار فیما اختلف من الأخبار، تحقیق: خرسان، حسن الموسوى‏؛ تهران؛ دار الکتب الإسلامیة.
  65. الطوسی، محمد بن الحسن، (1407 هـ الف‏)، تهذیب الأحکام، تحقیق: خرسان، حسن الموسوى، تهران‏: دار الکتب الإسلامیه‏.
  66. الطوسی، محمد بن الحسن، (1414 ه‍)، الأمالی، تحقیق: حسن خرسان، قم: دار الثقافة.
  67. الطوسی، محمد بن الحسن، (1415 هـ)، الرجال، المحقق: جواد القیومی الأصفهانی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
  68. الطوسی، محمد بن الحسن، (1420 هـ)، فهرست کتب الشیعة و أصولهم و أسماء المصنفین و أصحاب الأصول، تحقیق: عبد العزیز طباطبایى، قم: مکتبة المحقق الطباطبائی.
  69. الطوسی، محمد بن الحسن، (بی‌تا)، العدة فی أصول الفقه، تحقیق: محمدرضا الأنصاری القمی، قم‏: محمد تقى علاقبندیان.
  70. عاملى، محمد بن على موسوى، (1411 ه‍)، مدارک الأحکام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: مؤسسه آل البیت علیهم السلام‌.
  71. عبد الرزاق الصنعانی، أبو‌بکر عبد الرزاق بن همام، (1403 هـ)، المصنف، المحقق: حبیب الرحمن الأعظمی؛ الهند، المجلس العلمی، الطبعة الثانیة.
  72. عبد الرزاق الصنعانی، أبو‌بکر عبد الرزاق بن همام، (1419 هـ)، تفسیر عبد الرزاق، محقق: محمود محمد عبده، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  73. عبداللطیف الطائی، ریاض حسین، (بی‌تا)، جامع سفیان الثوری منزلته معالمه روایاته، بی‌جا، بی‌نام.
  74. القاضی عیاض، أبو الفضل، (1966 هـ )، ترتیب المدارک وتقریب المسالک، المحقق: عبد القادر الصحراوی، المغرب: مطبعة فضالة ـ المحمدیة.
  75. الکشی، محمد بن عمر، (1404 هـ ‏)، اختیار معرفة الرجال، محقق: السید مهدی الرجائی، مصحح: میر داماد الأسترآبادى، قم: موسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث‏.
  76. الکلینى، محمد بن یعقوب‏ (1429 هـ ‏)، الکافی، تحقیق: دارالحدیث، قم: دار الحدیث.
  77. کشتکارفرد، علی، (1390 ش)، بررسی رابطه امامیه و زیدیه تا پایان غیبت صغری، پایان‌نامه ارشد، قم: دانشگاه باقرالعلوم (ع).
  78. لیثی، سمیره مختار، (1384 ش)، جهاد شیعه در دوره اول عباسی، مترجم: محمد حاجی تقی، تهران: مؤسسه شیعه شناسی.
  79. مددی موسوی، سید احمد، (1393 ش)، نگاهی به دریا، قم: مؤسسه کتاب‌شناسی شیعه.
  80. مسلم بن الحجاج، أبو الحسن، (1431 هـ)، صحیح، المحقق: محمد فؤاد عبد الباقی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  81. مغلطای بن قلیج، (١٤٢٢ هـ‍‍)، إکمال تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، تحقیق: أبو عبدالرحمن عادل بن محمد و أبو محمد أسامة بن ابراهیم، القاهرة: الفاروق الحدیثة للطباعة والنشر.
  82. مقدسی، منصوره، (1391 ش)، تحلیل تاریخی تقیه در مکتب تشیع، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه پیام نور.
  83. میرداماد، محمد باقر بن محمد، (1311 ق‏)، الرواشح السماویة فی شرح الأحادیث الإمامیة، قم: دار الخلافة.
  84. النجاشی، احمد بن على،‏ (1365 ش‏)، الرجال، تحقیق: موسی شبیرى زنجانى، قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی.
  85. النووی، محیی الدین یحیى بن شرف، (بی‌تا)، تهذیب الأسماء واللغات، تحقیق: شرکة العلماء بمساعدة إدارة الطباعة المنیریة، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  86. الیغموری، یوسف بن أحمد، (1431 هـ)، نور القبس، بی‌جا، بی‌نام.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 780
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 250


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب