نتایج تحقیق

از آن­چه گذشت روشن گردید که روایاتی نهی امام حسین(ع) از حضور مدیونان در واقعه کربلا از هر دو جهت سند و متن در معرض نقدهای جدی قرار دارند. از نظر سندی با بررسی­هایی که صورت گرفت، معلوم گردید که در اسناد تمام روایات راویانی ضعیف وجود دارند که خدشه به اسناد را موجب شده­اند.

با تحلیل محتوایی روایات نیز مشخص شد که مضمون روایات با قرآن کریم و سنت در تعارض هستند. تعارض آن‌ها با دو دسته از آیات: 1) آیات وصیت، 2) آیات جهاد تبیین گردید. بر اساس آیات وصیّت، مهمترین کارکرد این تکلیف دینی ادای دیون می‌باشد و وجوب آن به سبب برائت ذمه از حق الله یا حقّ‌النّاس است و طبق آیات جهاد، معذوران از جهاد بدهکاران نیستند. ناتوانان، بیماران و آنان که وسیله لازم را براى شرکت در میدان جهاد در اختیار ندارند، سه گروهی می­باشند که در آیه 91 سوره توبه تکلیف جهاد از آنان ساقط شده است.

همچنین تعارض روایات با چهار دسته از روایات اهل بیت(ع) روشن گردید: 1- شهادت اهل بیت(ع) با دَین بر ذمّه، 2- تصدی اهل بیت(ع) در پرداخت دَین اصحاب، 3- دعوت امام حسین(ع) از مدیونان برای پیکار با یزدیان، 4- جواز ضمانت یا وصایت زنان. طبق روایات دسته نخست، اهل بیت(ع) در حالی که دیونی بر عهده داشته‌اند از دنیا رخت بربستند؛ بر اساس روایات دسته دوم، ائمه(ع) خود دیون اصحابِ متوفی را پرداخت می­کرده­اند، بر پایه روایات دسته سوم، امام حسین(ع) از برخی کسان برای حضور درمیدان پیکار با یزدیان دعوت به عمل آورده است که دَین بر عهده­شان بوده است، مطابق با روایات دسته چهارم زنان صلاحیت ضمانت یا وصایت را دارند و در هیچ روایتی جز روایات در معرض نقد، عدم صلاحیت ضمانت و وصایت زنان وارد نشده است.

روایاتی که از تأکید در اَدای دَین و عدم بخشش آن حتی با شهادت در راه خدا سخن می‌گویند، نمی‌توانند مؤید روایات نهی امام حسین(ع) از حضور مدیونان باشند؛ زیرا این روایات اولا، در صدد بیان اهمیت و حق الناس هستند، ثانیا، ناظر بر تنبه دادن به کسانی‌اند که نسبت به حق‌الناس بی‌توجهی و بی‌مبالاتی دارند و قصد ادای آن را ندارند.