پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 939 |
| تعداد مقالات | 7,735 |
| تعداد مشاهده مقاله | 12,732,231 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 9,067,253 |
معرفی الهی‌نامه حسینی شیرازی و اثرپذیری وی از مثنوی معنوی | ||
| ادبیات عرفانی | ||
| مقاله 7، دوره 12، شماره 23، دی 1399، صفحه 211-246 اصل مقاله (412.09 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/jml.2021.34946.2155 | ||
| نویسندگان | ||
| معصومه صادقی* 1؛ مهین پناهی2 | ||
| 1دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی. دانشکدۀ ادبیات. دانشگاه الزهرا (س). تهران. ایران | ||
| 2استاد گروه زبان و ادبیات فارسی. دانشکدۀ ادبیات. دانشگاه الزهرا (س). تهران. ایران | ||
| چکیده | ||
| الهی‌نامه، مثنوی چهارم از پنج‌گنج محمد حسین حسینی شیرازی (1184- 1249 ق)، از آثار عرفانی دورة قاجار است که تاکنون پژوهشی دربارة آن انجام نشده است. از الهی‌نامه که در دستِ تصحیح است، هفت نسخة خطی موجود است که معتبرترین آن نسخة کتابخانۀ علامه طباطبایی شیراز است که شاعر آن را تأیید کرده است. الهی‌نامه منظومه‌ای است عرفانی با بیش از نه هزار بیت شامل مناجات‌ها، حکایات و گفتارها که شاعر برای بخش‌های مختلف آن سرآغازهایی به نثر مسجّع و آهنگین نگاشته است. حسینی از عرفای نعمت‌اللهیه بود و سال‌ها مسند ارشاد و هدایت داشت و با توجه به آشنایی با متون عرفانی کوشید از آثار عرفانی پیشین به‌ویژه مثنوی برای سرایش اثر خود بهره بگیرد. تأسی جستن حسینی به مولوی و تأثیر مثنوی در الهی‌نامه گاه آشکار و گاه پنهان و ضمنی است. درج آیات قرآن، استشهاد به احادیث و اشعار، وجود حکایات مشابه، تقلید از ساختار روایی مثنوی، گریزهای راوی در بین حکایات و بیان اندیشه‌های عرفانی بیانگر این ارتباط است. از نظر فکری، اندیشه‌های شیعی، تأکید بر عشق در سیر و سلوک عرفانی، پیروی از پیر و نقد زهد ریایی در این اثر بارز است. سادگی، روشنی و روانی زبان و تصویرسازی‌های ملموس الهی‌نامه را اثری دلنشین ساخته است، اگرچه اطناب و تکرار نیز در متن وجود دارد و از ویژگی‌های این اثر است. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی ضمن معرفی الهی‌نامه و بیان ویژگی‌های آن و تحلیل ارتباط آن با مثنوی، نشان می‌دهد که اثری ارزشمند و درخور توجه است و برای شناخت سیر ادبیات عرفانی توجه به این آثار ضرورت دارد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| محمد حسین حسینی شیرازی؛ پنج‌گنج حسینی شیرازی؛ الهی‌نامة حسینی شیرازی؛ نسخة خطی؛ مثنوی معنوی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Introducing Ilahiname by Hosseini-e-Shirazi and Its Impact from Mathnavi-Ma’navi | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Masume Sadeqi1؛ Mahin Panahi2 | ||
| 1PhD student of Persian Language and Literature, Alzahra University, Tehran, Iran | ||
| 2Professor of Persian Language and Literature, Alzahra University, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Ilahiname, the fourth Mathnavi by Mohammad Hossein Hosseini-e-Shirazi (1184-1249 AH), is one of the mystic works of Qajar era about which no research has been conducted. Among seven available manuscripts, the manuscript of Shiraz Allameh-Tabatabaei Library is the most credible one as confirmed by the poet. Ilahiname is a collection of mystic poetry containing over 9000 verses including hymns, allegories, and speeches that the poet has written preludes in rhythmic and rhymed prose for its different sections. Hosseini was one of the mystic leaders of Ne’matollahi sect and had been granted the status of guiding people for years. Due to his acquaintance with mystic texts, he tried to benefit from former mystic works, namely Mathnavi-Ma’navi in composing his poems. Hosseini’s emulation of Mowlavi (Rumi) or the impact of Ihahiname from Mathnavi-Ma’navi is sometimes clear and sometimes implicit in the work. Inserting Qur’anic verses; citing anecdotes and poems; bringing similar anecdotes; imitating Mathnavi narrative structure; interrupting and digressing anecdotes by the narrator; and expressing mystic thoughts represent this relationship. Considering his intellectual stance, presenting Shiite's thoughts, focusing on love in spiritual journeying, following the spiritual guide, and criticizing hypocritical piety are all evident in the work. The simple, clear, and smooth language and the use of vivid imageries have made Ilahiname a pleasant literary work; though there are obvious redundancies and repetitions in the text. The present research, using descriptive-analytical method, introduces Ilahiname, discusses its features, and analyzes its relationship with former texts especially Mathnavi-Ma’navi. It brings to the fore the work’s worth and nobility and acknowledges its significance in knowing the evolution of mystical literature. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Mohammad Hossein Hosseini-e-Shirazi, Panj-Ganj (Five treasures) by Hosseini-e-Shirazi, Ilahiname by Hosseini-e-Shirazi, manuscript, Mathnavi Ma’navi | ||
| مراجع | ||
|
منابع قرآن مجید. (1388). ترجمۀ محمد مهدی فولادوند، چاپ ششم. تهران: دارالقرآن الکریم. آلن، گراهام. (1380). بینامتنیت. ترجمۀ پیمان یزدانجو. تهران: مرکز. بامشکی، سمیرا و ابوالقاسم قوام. (1390). «شکست روایی و شیوه‌های بازگشت به داستان در مثنوی». فنون ادبی. سال سوم. شمارۀ1. پیاپی 4. صص 29-46. پورنامداریان، تقی. (1388). در سایه آفتاب. شعر فارسی و ساخت شکنی در شعر مولوی. تهران: سخن. حسن‌لی، کاووس. (1381). «داستان وامق و عذرا و روایت حسینی شیرازی». مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز. دوره 17، شمارۀ 2، پیاپی 34. صص 1-18. حسینی شیرازی، محمد حسین.(بی‌تا). الهی‌نامه. تهران: کتابخانة مجلس شورای ملّی. محفوظ به شمارة 890. [نسخۀ خطی]. __________ . (1250ق). پنج گنج حسینی. تهران: کتابخانة ملک. محفوظ به شمارۀ 5293. [نسخۀ خطی]. __________ . (1239ق). پنج گنج حسینی. شیراز: کتابخانة علامه طباطبایی. محفوظ به شمارۀ1381. [نسخۀ خطی]. __________ . (بی‌تا). خمسة حسینی (الهی‌نامه و وصف‌الحال). تهران: کتابخانة نوربخش (خانقاه نعمت‌اللهی). محفوظ به شمارۀ 131. [نسخۀ خطی]. __________.(1331 ق). خمسة حسینی (وامق و عذرا، اشترنامه و الهی‌نامه). تهران: کتابخانة مجلس شورای ملّی.محفوظ به شمارة 1051. [نسخۀ خطی]. __________ .(1232 ق). خمسة حسینی (وامق و عذرا، اشترنامه و الهی‌نامه). تهران:کتابخانة مدرسۀ عالی شهید مطهری(سپهسالار). محفوظ به شمارۀ 136. [نسخۀ خطی]. __________ . (بی‌تا). خمسة حسینی (وامق و عذرا، اشترنامه و الهی‌نامه). تهران:کتابخانة مدرسۀ عالی شهید مطهری(سپهسالار). محفوظ به شمارۀ 385. [نسخۀ خطی]. __________ . ( 1324ق). خمسة حسینی (وامق و عذراء، مهر و ماه و اشترنامه). به کوشش عبدالحسین ذوالریاستین. چاپ سنگی. شیراز: مطبع سپهر مطلع محمدی. __________ . «شرح دیباچه‌های منثور مثنوی مولوی» تصحیح و توضیح جویا جهانبخش. آینه میراث. دورۀ جدید. سال پنجم. شمارۀ 3. (پیاپی 38). __________ . (1386الف). مثنوی اشترنامه. تصحیح و توضیح و مقدمة کاووس حسن‌لی و کاووس رضایی. چاپ اول. تهران: زوّار. __________ . (1386ب). مثنوی مهر و ماه. تصحیح و توضیح و مقدمة کاووس حسن‌لی و کاووس رضایی. چاپ اول. شیراز: نوید شیراز. __________ . (1382). مثنوی وامق و عذرا. تصحیح و توضیح و مقدمة کاووس حسن‌لی و کاووس رضایی. چاپ اول. تهران: روزگار. __________ . (1392). مثنوی وصف الحال. تصحیح و توضیح و مقدمة کاووس حسن‌لی و کاووس رضایی. چاپ اول. شیراز: نوید شیراز. دیوان بیگی شیرازی، سید احمد. (1364). حدیقه الشعراء. ادب و فرهنگ در عصر قاجاریه. به تصحیح عبدالحسین نوایی. جلد اول. تهران: زرّین. رادفر، ابوالقاسم. (1371). کتابشناسی نظامی گنجوی. چاپ اول. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه). رادفر، ابوالقاسم و محمد پاک‌نهاد. (1392). «وحدت ساختاری – واژگانی» جمله‌های همسانی (پیوسته)، یکی از الگوهای نحوی موسیقی‌آفرین در مثنوی». کهن‌نامة ادب پارسی. سال چهارم، شمارة 2. صص47 -67. رضایی، کاووس. (1388). «حسینی شیرازی و مثنوی اشترنامه». مطالعات نقد ادبی (پژوهش ادبی). شمارۀ 15. صص 31- 56. __________. (1390). «حسینی شیرازی و مثنوی مهرو ماه». مطالعات نقد ادبی (پژوهش ادبی). شمارة 20. صص 141-165. رکن زاده آدمیت، محمد حسین. (1339). دانشمندان و سخن‌سرایان فارس. جلد سوم. چاپ اول. تهران: کتابفروشیهای اسلامیه و خیام. سجادی، علی‌محمد و رضا حیدری نوری. (1394). «سیمای پیر در سلوک عارفانة عطار و مولوی». فصلنامة عرفان اسلامی. سال یازدهم. شمارة 43. صص 37 -62. سنایی، ابوالمجد مجدود بن آدم. (1377). حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه. تصحیح و تحشیه مدرس رضوی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. علّامی، ذوالفقار و معصومه صادقی. (1398). «بررسی پارادوکس‌های همسان و ناهمسان در اشعار سنایی و مولانا». از این‌جانب سخن‌ها: مجموعه مقالات چهارمین همایش بین‌المللی شمس و مولانا. تهران: آواهیا. صص 109-135. فتوحی، محمود. (1385). بلاغت تصویر. تهران: سخن. فروزانفر، بدیع الزّمان. (1385). احادیث و قصص مثنوی. چاپ سوم. تهران: امیرکبیر. لنگرودی، شمس. (1375). مکتب بازگشت. بررسی شعر دوره‌های افشاریه. زندیه، قاجاریه. تهران: مرکز. مولوی، جلال الدین محمد. (1386). مثنوی معنوی. به تصحیح و پیشگفتار عبدالکریم سروش. چاپ نهم. تهران: علمی و فرهنگی. نامورمطلق، بهمن. (1386). «ترامتنیت مطالعه روابط یک متن با دیگر متن‌ها». پژوهشنامه علوم انسانی. شمارۀ 56. صص 83-98. __________ . (1390). درآمدی بر بینامتنیت. نظریه‌ها و کاربردها. تهران: سخن. هدایت، رضاقلی بن محمدبن هادی. (1385). ریاض العارفین. مقدمه، تصحیح و تعلیقات ابوالقاسم رادفر و گیتا اشیدری. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
References The Holy Quran. (M. Fouladvand, Trans.). (2009). Darolquran al-Karim. Alan, G. (2001). Beynamatniyat [Intertextuality] (P. Yazdanjou, Trans.). Markaz. Allami, Z., & Sadeqi, M. (2019). Barresiye paradoxhaye hamsan va nahamsan dar ash’are Sanaei va Mowlana [Studying identical and non-identical paradoxes in Sanaei and Mowlana poems]. InM. Najari (Ed.), Az in janeb sokhanha: Conference proceedings of the fourth international conference of Shams and Rumi (pp. 109-135). Avahiya. Bamashki, S., & Ghavam, A. (2011). The narrative gap and return to story on Mathnavi. Literary Arts, 3 (1), 29-46. DivanBeigi Shirazi, A. (1985). Hadighat-ol-sho’ara, adab va farhang dar asre Qajar [Garden of poets, literature and culture in Qajar era] (A. Navaei, Ed.). Zarrin. Forouzanfar, B. (2006). Ahaadith va ghesas-e Mathnavi [Mathnavi anecdotes and stories] (3rd ed.). Amir Kabir. Fotuhi, M. (2006). Belaghat-e tasvir [Image rhetoric]. Sokhan. Hasanli, K. (2002). The story of Vamaq and Azra and the narrative of Hosseini-e-Shirazi. Social and Human Sciences, Shiraz University, 17(2), 1-18. Hedayat, R. (2006). Riyadh al arefin [Gardens of the mystics] (A. Radfar & G. Ashidari, Eds.). Institute for Humanities and Cultural Studies. Hossein i-e-Shirazi, M. (2013). Mathnavi Vasf-ol-hal (K. Hasanli & K. Rezaei, Eds.). Navid-e-Shiraz. Hosseini-e-Shirazi, M. (1816). Khamseh-e- Hosseini (Vamaq and Azra, Oshtorname, Ilahiname) (MS 136). The Library of Shahid Motahari University (Former Sepahsalar). Hosseini-e-Shirazi, M. (1850). Panj-Ganj [Five treasures] (MS 1381). Shiraz Allame-Tabatabaei Library. Hosseini-e-Shirazi, M. (1871). Panj-Ganj [Five treasures](MS5293). Malek Library. Hosseini-e-Shirazi, M. (1912). Khamseh-e- Hosseini (Vamaq and Azra, Oshtorname, Ilahiname) (MS 1051). Library of Consultative Assembly. Hosseini-e-Shirazi, M. (1945). Khamseh-e-Hoseini (Vamaq and Azra, Mehr-o-Mah, Oshtorname) [Lithograph] (A. Zolriyasateyn, Ed.). Sepehr Matla’e Mohammadi Publishing House. Hosseini-e-Shirazi, M. (2007). Commentary on the prose introductions of Maulawi’s Mathnavi(J. Jahanbakhsh, Ed.). Mirror of Heritage, 5 (3), 345-431. Hosseini-e-Shirazi, M. (2007). Mathnavi Mehr-o-Mah (K. Hasanli & K. Rezaei, Eds.). Navid-e Shiraz. Hosseini-e-Shirazi, M. (2007). Mathnavi Oshtorname (K. Hasanli & K. Rezaei, Eds.). Zavvar. Hosseini-e-Shirazi, M. (2007). Mathnavi Vamaq and Azra (K. Hasanli & K. Rezaei, Eds.). Roozegar. Hosseini-e-Shirazi, M. (n.d.). Khamseh-e- Hosseini (Ilahiname and Vasf-ol-hal) (MS 131).The Library of Noor Bakhsh (Nemat-ol-Lahi Khaneghag). Hosseini-e-Shirazi, M. (n.d.). Khamseh-e- Hosseini (Vamaq and Azra, Ilahiname, Oshtorname) (MS 385). The Library of Shahid Motahari University (Former Sepahsalar). Hosseini-e-Shirazi, M. H. (n.d.) Ilahiname [Book of God] (MS 890). Library of Consultative Assembly. Langaroudi, Sh. (1996). Maktab-e-baazgasht [Return school: Survey of poetry in Afsharid, Zand and Qajar eras]. Markaz. Mowlavi (Rumi), J. (2007). Mathnavi-Ma’navi (9th ed.) (A. Soroush, Ed.). Elmi-Farhangi. Namvar Motlaq, B. (2008). Intertextuality: The study of relations between a text and the others. Quarterly Journal of Human Sciences, (56), 83-98. Namvar Motlaq, B. (2011). Daramady bar beynamatnyiat [An introduction to intertextuality: Theories and applications]. Sokhan. Pournamdarian, T. (2009). Dar saye aftab: Sh’re Frsi va sakhtar shekani dar she’re Mowlavi [In the shadow of the sun: Persian poetry and deconstruction in Rumi’s poetry]. Sokhan. Radfar, A. (1992). Ketabshenasi Nezami Ganjavi [The bibliography of Nezami Ganjavi] (Vol. 1). The Institute for Cultural Researches and Studies. Radfar, A., & Paknahad, M. (2013). Structural-lexical unity in parallel sentences: A rhythm-creating syntactic pattern in Mathnavi. Classical Persian Literature, 4(2), 47-67. Rezaei, K. (2009). Hosseini-e-Shirazi and Oshtorname. Literary Criticism Studies, 4 (15), 31-56. Rezaei, K. (2010). Hosseini-e-Shirazi and Mehr-o-Mah Mathnavi. Literary Criticism Studies, 5 (20), 141-165. Roknzadeh Adamiyat, M. (1960). Daneshmandan va sokhansarayan-e fars [Fars poets and scientists] (Vol. 3). Eslamie and Khayyam Bookshops. Sajadi, A., & Heidari Noori, R. (2015). Quality of monk in mystic conduct of Attar and Mowlavi Islamic Mysticism, 11(43), 37-62. Sanaei, A. (1998). Hadiqat-ol-haghighat and shariat-ol-tarighat [The walled garden of truth and sharia of the way] (M. Razavi, Ed.). University of Tehran Press. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 479 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 405 |
||