پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 933 |
| تعداد مقالات | 7,666 |
| تعداد مشاهده مقاله | 12,517,919 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,898,020 |
تحلیل فرایند رابطۀ بیمار-پزشک در ایران نیمۀ دوم عصر قاجار بر اساس مدل پارسونز | ||
| تاریخ اسلام و ایران | ||
| مقاله 4، دوره 31، شماره 51 - شماره پیاپی 141، آبان 1400، صفحه 97-119 اصل مقاله (418.82 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/hii.2021.34032.2374 | ||
| نویسنده | ||
| غفار پوربختیار* | ||
| استادیار گروه تاریخ، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران | ||
| چکیده | ||
| از جمله مسائل مهم در امر پزشکی و سلامت جامعۀ ایران در نیمۀ دوم عصر قاجار، روابط میان بیمار و پزشک بود. نوع این روابط در آن روزگار از مهم‌ترین اموری بود که می‌توانست بر چگونگی معاینه، درمان و سلامتی فردی و عمومی مردم اثرگذاری زیادی داشته باشد. در خصوص روابط میان بیمار-پزشک، تعدادی از جامعه‌شناسان دنیا به ارائۀ الگوی نظری پرداخته‌اند که یکی از آنان تالکوت پارسونز جامعه‌شناس آمریکایی است. در این مقاله با روش پژوهش توصیفی‌تحلیلی و با بهره‌وری از منابع دست اول، همچون خاطرات و سفرنامه‌ها به بررسی روابط میان بیماران طبقات فرادست با پزشکان اروپایی بر اساس مدل نقش‌محور پارسونز پرداخته می‌شود. سؤالات پژوهش عبارت‌اند از اینکه آیا بیماران طبقات فرادست در نیمۀ دوم عصر قاجار شرایط ایفای نقش اجتماعی بیمار را داشته‌اند، آیا پزشکان اروپایی در این عصر شرایط ایفای نقش اجتماعی پزشک را داشته‌اند. مبنای این پژوهش بر این فرضیه استوار است که در نیمۀ دوم عصر قاجار هم بیمار و هم پزشک می‌توانستند به ایفای نقش اجتماعی خود در فرایند روابط بیمار-پزشک آن‌گونه که پارسونز مطرح می‌کند، بپردازند. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که در نیمۀ دوم عصر قاجار هم بیمار طبقۀ فرادست و هم پزشک اروپایی می‌توانستند به ایفای نقش اجتماعی خود در چرخۀ روابط بیمار-پزشک بپردازند. اگرچه مسائلی همچون تمارض‌گرایی بیماران از جمله عوامل اثرگذاری بودند که می‌توانستند روند طبیعی روابط بیمار- پزشک در این دوره را با اختلال مواجه کنند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| پزشک؛ بیمار؛ نقش اجتماعی؛ روابط؛ پارسونز | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Patient-physician Relationship Process Analysis in Iran in the Second half of the Qajar Era Based on the Parsons Model | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Ghaffar Pourbakhtiar | ||
| Assistant Professor, Department of History, Shoushtar Branch, Islamic Azad University, Shoushtar, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| One of the most important issues in the medical and health field of the Iranian society, during the second half of the Qajar era, was the relationship between patient and physician. The nature of these relationships at that time was one of the most important things that could have a great impact on how people were health-wise examined and treated; individually and generally. Regarding the patient-physician relationship, a number of sociologists around the world have offered a theoretical model, one of which is the American sociologist Talcott Parsons. In this article, using a descriptive-analytical research method facilitating first-hand sources such as memoirs and travelogues, the relationship between upper-class patients and European physicians based on the Parsons role-oriented model is investigated. The research questions are: Did the patients of the upper classes during the second half of the Qajar era have the conditions to play the social role of the patient? Did European physicians in this era have the conditions to play the social role of the doctor? Findings indicate that in the second half of the Qajar era, both the upper class patient and the European physician were able to play their social role in the cycle of patient-physician relations. However, issues such as patients' malingering were among the influential factors that could disrupt the normal course of patient-physician relationships during this period. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Physician, Patient, Social role, Relationships, Parsons | ||
| مراجع | ||
|
منابع
آدام، فیلیپ؛ هرتسلیک،کلورین (۱۳۸۵) جامعه‌شناسی بیماری و پزشکی، ترجمۀ دکتر لورانس و دنیا کتبی، تهران: نی.
آسمانی، امید (۱۳۹۱) «نگاهی به مدل‌‌های ارتباطی پزشک-بیمار و چالش‌‌های مرتبط با آن»، مجلۀ ایرانی اخلاق و تاریخ پزشکی، دورۀ۵، شمارۀ۴(مرداد)، صص:۵۰-۳۶.
آلمانی، هانری. رنه.د (۱۳۷۸) از خراسان تا بختیاری، ترجمۀ غلامرضا سمیعی، جلد۲، تهران: طاوس.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن‌خان (۱۳۸۹) روزنامۀ خاطرات اعتمادالسلطنه، مقدمه و فهارس از ایرج افشار، چاپ۷، تهران: امیرکبیر.
امین‌‌لشکر، میرزا قهرمان (۱۳۷۸) خاطرات امین‌‌لشکر، بهکوشش ایرج افشار و محمد رسول دریاگشت، تهران: اساطیر.
اوبن، اوژن (۱۳۹۱) ایران امروز، ترجمه و حواشی و توضیحات از علی‌اصغر سعیدی، تهران: علمی.
برجسته، سحر و همکاران (۱۳۹۳) سلامت، بهداشت و زیبایی در عصر قاجار، ترجمۀ مسعود کثیری، تهران: امیرکبیر.
پولاک، یاکوب ادوارد (۱۳۶۸) سفرنامۀ پولاک، ترجمۀ کیکاووس جهانداری، چاپ ۲، تهران: خوارزمی.
حاجیان‌پور، حمید؛ حکیمی‌‌پور، اکبر (۱۳۹۵) «عوامل و موانع مؤثر بر حضور پزشکان اروپایی در جامعۀ ایران عصر قاجار»، پژوهشهای علوم تاریخی، دورۀ ۸، شمارۀ ۱(بهار و تابستان)، صص:۳۵-۱۵.
دیولافوا، ژن (۱۳۷۸) سفرنامۀ مادام دیولافوا، ترجمۀ فره‌‌وشی(مترجم همایون سابق)، تهران: قصه‌پرداز.
روشه، گی (۱۳۷۶) جامعه‌شناسی تالکوت پارسونز، ترجمۀ عبدالحسین نیک‌مهر، تهران: تبیان.
سپهر، عبدالحسین‌‌خان (۱۳۶۸) یادداشت‌‌های ملک‌‌المورخین، به‌تصحیح و توضیحات عبدالحسین نوایی، تهران: زرین.
شفعتی، معصومه؛ زاهدی، محمدجواد (۱۳۹۳) «تبیین جامعه‌شناختی رابطۀ پزشک و بیمار(مطالعۀ کیفی در شهر اهواز)»، مجلۀ مطالعات اجتماعی ایران، دورۀ ۸، شمارۀ۱(بهار)، صص:۱۳۷-۱۰۵.
شهیدی مازندرانی، حسین (۱۳۸۳) سرگذشت تهران، تهران: راه مانا.
علیجانی، مهدی (۱۳۹۴) «معاینه و مداوای زنان در عصر قاجار به روایت پزشکان و سیاحان غربی»، فصلنامۀ تاریخ پزشکی، سال۷، شمارۀ ۲۴(پاییز)، صص:۴۵-۷.
عین‌‌السلطنه، قهرمان‌‌میرزا (۱۳۷۶) روزنامۀ خاطرات عین‌‌السلطنه، بهکوشش مسعود سالور و ایرج افشار، جلد۱و ۲، تهران: اساطیر.
فلور، ویلم (۱۳۸۶) سلامت مردم در ایران قاجار، ترجمۀ ایرج نبی‌‌پور، بوشهر: مرکز پژوهشهای سلامت خلیج فارس.
فووریه، ژوآنس (۱۳۸۹) سه سال در دربار ایران، ترجمۀ عباس اقبال آشتیانی، چاپ۲، تهران: دنیای کتاب.
کارلاسرنا، پارمه (۱۳۶۳) مردم و دیدنی‌های ایران، ترجمۀ غلامرضا سمیعی، تهران: نشر نو.
کریمی، زینب؛ ندیم، مصطفی؛ بینشی‌‌فر، فاطمه (۱۳۹۸) «بررسی نقش فرانسه در تاریخ پزشکی و خدمات درمانی دورۀ قاجار»، فصلنامۀ تاریخ پزشکی، دورۀ۱۲، صص:۴۸۵-۴۶۳.
گنج‌‌بخش زمانی، محسن (۱۳۸۹) «استفادۀ ابزاری انگلستان و روسیه از توسعۀ پزشکی و بهداشتی ایران دورۀ قاجار برای بسط نفوذ سیاسی و اقتصادی»، فصلنامۀ تاریخ پزشکی، سال۲، شمارۀ۴(پاییز)، صص:۱۹۲-۱۶۵.
گیدنز، آنتونی (۱۳۸۷) جامعه‌شناسی، ترجمۀ حسن چاوشیان، چاپ۲، تهران: نشرنی.
ماساهارو، یوشیدا (۱۳۷۳) سفرنامۀ یوشیدا ماساهارو، ترجمۀ هاشم رجب‌زاده، تهران: آستان قدس رضوی.
محبوبی اردکانی، حسین (۱۳۶۸) چهل سال تاریخ ایران، بهکوشش ایرج افشار، جلد۲، تهران: اساطیر.
محسنی، منوچهر (۱۳۸۸) جامعه‌شناسی پزشکی، چاپ۹، تهران: طهوری.
مستوفی، عبدالله (۱۳۸۴) زندگانی من یا تاریخ اجتماعی و اداری دورۀ قاجاریه، جلد۱، چاپ۵، تهران: زوار.
مسعودنیا، ابراهیم (۱۳۸۹) جامعه‌شناسی پزشکی، تهران: طهوری.
مولن، آن ماری (۱۳۹۳) پزشک پادشاهان، ترجمه و توضیحات علی‌اصغر سعیدی، تهران: علم.
ناصرالدین‌‌شاه قاجار (۱۳۷۹) روزنامۀ خاطرات ناصرالدین‌‌شاه در سفر دوم فرنگستان، بهکوشش فاطمه قاضیها، تهران: سازمان اسناد ملی ایران.
__________(۱۳۷۸) یادداشت‌‌های روزانۀ ناصرالدین‌‌شاه(۱۳۰۳-۱۳۰۰قمری)، بهکوشش پرویز بدیعی، تهران: سازمان اسناد ملی ایران.
نظام‌‌السلطنه مافی، حسین‌‌قلی‌‌خان (۱۳۸۶) خاطرات و اسناد حسین‌‌قلی‌‌خان نظام‌‌السلطنه مافی، بهکوشش معصومه مافی و منصوره اتحادیه(نظام مافی)، جلد۱، تهران: نشر تاریخ ایران.
ویلز(۱۳۶۸) ایران در یک قرن پیش، ترجمۀ غلامحسین قراگوزلو، تهران: اقبال.
ویلس، چارلز. جیمز(۱۳۶۳) تاریخ اجتماعی ایران در عهد قاجاریه، ترجمة سید عبدالله، بهکوشش جمشید دودانگه و مهرداد نیکنام، تهران: زرین.
هاردینگ، سر آرتور (۱۳۷۰) خاطرات سیاسی سر آرتور هاردینگ، ترجمۀ جواد شیخ الاسلامی، تهران: کیهان.
هدایت(مخبرالسلطنه)، مهدی‌‌قلی (۱۳۷۵) خاطرات و خطرات، چاپ۴، تهران: زوار.
همیلتون، پیتر (۱۳۷۹) تالکوت پارسونز، ترجمۀ ثریا کامیار، تهران: ثارلله.
List of sources with English handwriting Adam Philippe & Herzlich Claudine(1994), Socialogie de la maladie et la medicine,de Francois Singly, Translated by Lūrāns & Donīyā Katbī, Tehrān: Ney. ʻAlīǰānī, Mehdī(2015), Examination and treatment of women during the Qajar era, from the alien look; Med History J. 7(24): 7-45. Amīn Laškar, Mīrzā Qahramān (1378 Š.), Rūznāme-ye ḵāṭerāt-e Amīn Laškar, edited by Īraǰ Afšār, Moḥammad Rasūl Daryāgaāt,Tehrān: Asāṭīr. [In Persian] Asemānī, Omīd(2012),A review of the models of physician-patient relationship and its challenges; Medical Ethics and History of Medicine ; 5 (4) :36-50. Aubin, Eugene(2o13),La Perse d’aujourd hui Iran mesopotamie, Translated by ʻAlī Aṣḡar Saʻīdī, Tehrān: ʻElmī. Barǰaste Saḥar etal (1393), Gajar era health, hygiene and beauty (Salāmat, Behdāšt va Zībāīī Dar Aṣre Qāǰār), Translated by Masʻūd Kaṯīrī, Tehrān: Amīrkabīr. ‘Ein al-Salṭana, Qahramān Mīrzā (1377 Š.), Rūznāme-ye al- ḵāṭerāt -e ‘Ein Salṭana, edited by Mas ‘ūd sālūr, Īraǰ Afšār,Vols. 1, 2, Tehrān: Asāṭīr. [In Persian] D'Allemagne, Henry-René (1911), Du Khorassan au pays des Backhtiaris, trois mois devoyage en Perse, Translated by Ḡolāmreżā Samīʻī, Vol. 2, Tehrān: Ṭāvūs. Dieulafoy, Jane(2012), At Susa,the Ancient capital of the kings of Persia, Translated by Frahvašī (Translator Homāyūn Sābeq), Tehrān: Qeṣepardāz. Eʻtimād al-Salṭana, Moḥammad Ḥasan ḵān (1389 Š.), Rūznāme-ye ḵāṭerāt-e Eʻtimād al- Salṭana, edited by Īraǰ Afšār, Tehrān: Amīr Kabīr. [In Persian] Feuvrier, Joannes (1906), Trois ans a la cour de perse (Three years in the court of Iran), Translated by ʻAbbās Eqbāl Āštīānī, 2th edition, Tehrān: Donīyāye Ketāb. Floor,Willem M(2004), Public Health in Qajar Iran, Translated by Īraǰ Nabīpūr, Bošehr: Markaz Pažūhešhāye Salāmat-e Ḵalīǰe Fars. Ganǰbaḵš Zamānī, Moḥsen (1389), “Russian and Britain Implementation of Medical and Sanitary Developments in Gajar era for Expanding Their Political and Economical Influence”, History of Medicin Journal, 2(4), P 192. Ḥāǰīānpour, Ḥamīd; Ḥakīmīpour, Akbar(2017); Factors and Obstacles Affecting the Participation of European Physicians in Iran during Qajar Period,Historical Sciences Studies; Vol 8, Issue 1 , N: 13, Pages 15-35. Hamilton, Peter (1379), Talcott parsons: key sociologists, Translated by Ṯorayā Kāmyār, Tehrān: Ṯārallāh. Hardinge, Arthur Henry(1370), Ḵāṭerāt-e Sīāsī-ye Ser Arthur Hardinge, Translated by ǰavād Šeīḵ al-Islamī, Tehrān: Keīhān. Hedāyat, Mehdīqolī (1375 Š.), ḵāṭerāt va ḵaṭarāt, Tehrān: Zavvār. [In Persian] Giddens, Anthony(2003),Sociology, Translated by Ḥassan Čāvūšīān, 2th ed, Tehrān: Našr Ney. Karīmī Zeīnab, Nadīm Moṣtafā, Bīnšīfār Fātemeh(2019), Study of the Role of France in the History of Medicine and Health Services of the Qajar Era, Medical Ethics and History of Medicine ; 12 (1) :463-485. Maḥbūbī Ardakānī, Ḥosseīn (1368), Čehel Sāl Tārīḵ Iran, edited by Īraǰ Afšār, Vol. 2, Tehrān: Asāṭīr. [In Persian] Masʻūdnīa, Ebrāhīm (1389), ǰāmeʻe Šenāsī-ye Pezeškī, Tehrān: Ṭahūrī. Moḥsenī Manūčehr (1388), ǰāmeʻe Šenāsī-ye Pezeškī, 10th edition, Tehrān: Ṭahūrī. Mostūfī, ʻAbdollah (1384 Š.), Zendegānī-ye Man ya Tārīḵ Eǰtemāʻī va Edārī-ye Dūreye Qāǰār, Vol, 1, Tehrān: Zavvār. [In Persian] Moulin, Anne-Marie (1393), Le medecin du prince : voyage a travers les cultures, Translated by ʻAlī Aṣḡar Saʻīdī, Tehrān: ʻElm. Nāṣīr al-Dīn Šāh Qāǰār (1378 Š.), Yāddāšthā-ye Rūzāne-ye Nāṣīr al-Dīn Šāh (1300-1303 AH), edited by Parvīz Badī ‘ī, Tehrān: Sāzmān -e Asnād-e Mellī-ye Iran. [In Persian] Nāṣīr al-Dīn Šāh Qāǰār (1379), Rūznāme Ḵāṭerāt-e Nāṣīr al-Dīn Šāh Dar Safar Dūvom Farangestān, research Fāṭeme Qāżīha, Tehrān: Sāzmān Asnād Melli-ye Iran. [In Persian] Neẓām Al-Salṭana Māfī, Ḥosseīn Qolī Ḵān (1386), Ḵāṭerāt va Asnād-e Ḥosseīn Qolī Ḵān Neẓām Al-Salṭana Māfī, edited by Maʻṣūme Māfī va Manṣūre Eteḥādīye, Tehrān: Našr-e Tarīḵ-e Iran. Polak, Jakob Eduard (2018), Persien, Das Land Und Seine Bewohner; Ethnographische Schilderungen, Forgotten Books, Translated by Keīkāvūs ǰāhāndārī, 2th edition, Tehrān: Ḵārazmī. Rocher, Guy (1376), Talcott Parsons et la sociologie americaine, Translated by ʻAbdul-Ḥosseīn Nīkmehr, Tehrān: Tabīān. Šafʻatī, Maʻṣūme, Zāhedī, Moḥammad ǰavād (1393), “A Sociological explanation of the Doctor-Patient Relationship (A qualitative study in the city of Ahvaz, Iran)”, Journal of Iranian Social Studies, 8(1), pp105-137. [In Persian] Šahīdī Māzandarānī, Ḥosseīn (1383), Sargoẕašt-e Tehran, Tehrān, Rāh-e Mānā. [In Persian] Sepehr, ʻAbdol-Ḥosseīn Ḵān (1368), Yādāšthāye Malekol Movareḵīn, researched by ʻAbdol-Ḥosseīn Navaīī, Tehrān: Zarrīn. [In Persian] Serena, Carla (1883), Hommes et choses en perse, Paris : G. Charpentier et cie, Translated by Ḡolāmreżā Samīʻī, Tehrān: Našre Nū. Wills, Charles James (2016), In the Land of the Lion and Sun; Or, Modern Persia: Being Experiences of Life in Persia from 1866 to 1881, Translated by Ḡolām Ḥosseīn Qarāgūzlū, Tehrān: Eqbāl. Wills, Charles James (2016), Persia as it is: Being Sketches of Modern Persian Life and Character, Palalas Press. Yosida, Masaharu (1894), Kaikyō tanken Perushia no tabi, Translated by Hāšem Raǰabzāde, Tehrān: Āstān Qods Rażavī .
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 753 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 246 |
||