میرجلیلی, علی محمد, میرحسینی, یحیی, خیبر, محمد مهدی. (1398). خلأ صورت ملفوظ روایات و گونه‌شناسی بسترهای چندخوانشی آن (عوامل بسترساز گشتارهای خوانشی در صورت ملفوظ روایات). جلوه هنر, 16(1), 117-143. doi: 10.22051/tqh.2019.23834.2296
علی محمد میرجلیلی; یحیی میرحسینی; محمد مهدی خیبر. "خلأ صورت ملفوظ روایات و گونه‌شناسی بسترهای چندخوانشی آن (عوامل بسترساز گشتارهای خوانشی در صورت ملفوظ روایات)". جلوه هنر, 16, 1, 1398, 117-143. doi: 10.22051/tqh.2019.23834.2296
میرجلیلی, علی محمد, میرحسینی, یحیی, خیبر, محمد مهدی. (1398). 'خلأ صورت ملفوظ روایات و گونه‌شناسی بسترهای چندخوانشی آن (عوامل بسترساز گشتارهای خوانشی در صورت ملفوظ روایات)', جلوه هنر, 16(1), pp. 117-143. doi: 10.22051/tqh.2019.23834.2296
میرجلیلی, علی محمد, میرحسینی, یحیی, خیبر, محمد مهدی. خلأ صورت ملفوظ روایات و گونه‌شناسی بسترهای چندخوانشی آن (عوامل بسترساز گشتارهای خوانشی در صورت ملفوظ روایات). جلوه هنر, 1398; 16(1): 117-143. doi: 10.22051/tqh.2019.23834.2296
خلأ صورت ملفوظ روایات و گونه‌شناسی بسترهای چندخوانشی آن (عوامل بسترساز گشتارهای خوانشی در صورت ملفوظ روایات)
1عضو هیات علمی گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه میبد، میبد، ایران
2استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه میبد، میبد، ایران
3دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه میبد
چکیده
ساختار خط و ماهیت زبان عربی، ظرفیت خوانش‌های متعددی از یک نوشتار را پدید می‌آورد که از آن در اصطلاح زبان‌شناسی به «گشتارهای خوانشی» یاد می‌شود. خوانش صحیح روایات از نسخه مکتوب، رکن اصلی در برداشت اصیل و متقن حدیث است. توجه ننمودن بدین امر، گاه دشواری‌ها و اشتباهاتی در فهم روایت به وجود می‌آورد. مناقشات در فهم حدیث و برداشت‌های متنوع از مفاد آن‌که پذیرش یا رد روایت را به دنبال دارد، از نتایج این مهم است. از همین‌روست که یکی از شرایط اعلای دریافت حدیث، مقابله شفاهی آن بوده و چندان به پذیرش دست‌نویس و مکتوب حدیثی و نقل آن (مناوله)، روی خوش نشان داده نمی‌شده است. این مقاله می‌کوشد خوانش بر پایه نسخه نوشتاری روایات را به محل بحث گذاشته، عوامل بسترساز قرائت‌‌های متعدد از متن را بکاود. به دیگر سخن، عوامل پدیدآورنده بدفهمی در خوانش متن حدیث را گونه‌شناسی نماید. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با تمرکز بر نمونه‌هایی که از جنبه‌های مختلف، میتوان خلأ صورت ملفوظ روایات را به بحث گذاشت، سامان‌یافته است و به این نتیجه رسیده که مهم‌ترین عوامل چندخوانشی در متن روایات «نبود علائم سجاوندی»، «تقطیع روایات»، «نبود حرکت‌گذاری»، «توجه نداشتن به ترکیبات پایدار زبانی» و «ماهیت قالبی و اشتقاقی زبان عربی» است. کوشش شده است با مثال‌هایی از روایات معصومین(ع) و ارائه پاره‌ای از برداشت‌های متفاوت و متعارض از آن، نشان داده شود توجه به امور فوق تا چه میزان درخور توجه و شایان دقت است.
A Study of the Lack of Auditory Versions of Hadiths and the Typology of Their Induced Multi-Reading (Factors of Reading Transformation in Auditory Versions of Hadiths)
نویسندگان [English]
Ali Mohammad Mirjalili1؛ Yahya Mirhosseini2؛ Mohammd Mehdi Khaybar3
1Department of Quranic and Hadith Studies, Meybod University, Meybod, Iran.
2Department of Quran and Hadith, Meybod University, Meybod, Iran
3PhD student, Department of Qur’an and Hadith Sciences, Maybod University, Iran.
چکیده [English]
Due to the specific orthographic features of Arabic, a piece of writing in that language may be pronounced differently. This is linguistically referred to as “reading transformation”. In the case of documented Hadiths (traditions), correct understanding of meanings depends on reading the texts as intended by the author in his original manuscript. This fact, if ignored, as happens sometimes, leads to mistaken understanding of certain religious texts. Different readings of the same text often lead to contradictory meanings and arguments on whether to accept the text or reject it. This is why it has traditionally been preferable to receive a Hadith orally rather than in a written form. This paper aims at the factors that affect different readings of written Hadiths. Indeed, it typologically introduces the factors that create misunderstanding. The study is a descriptive-analytical one, focusing on several examples of Hadiths that suffer from a lack of auditory versions. The results indicate that the most critical factors involved in reading transformation are “lack of punctuations”, “cutting Hadiths”, “lack of vowel markers”, “neglecting the stock collocations or word combinations”, and “the derivative nature of Arabic”. Careful consideration of these factors is specifically highlighted for dealing with the words quoted from the Imams (PBUTH).
کلیدواژه‌ها [English]
Hadith, auditory versions of words, comprehension of Hadith, text of Hadith, disarranged text
ابن أبی الحدید، عبدالحمید بن هبة الله (1404ق)، شرح نهج البلاغة، محقق: ابراهیم، محمد ابوالفضل، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
ابن اثیر جزرى، مبارک بن محمد (1367ش)، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، محقق: طناحى، محمود محمد؛ زاوى، طاهر احمد، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
ابن درید، محمد بن حسن (1987م)، جمهرة اللغة، بیروت: دار العلم للملایین.
ابن فارس، احمد (1414ق)، معجم مقاییس اللغة، محقق: هارون، عبدالسلام محمد، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دار صادر.
ابی داود سجستانی، سلیمان بن اشعث (1410ق)، سنن ابی داود، بیروت: دار الفکر.
ابی داود طیالسی، سلیمان بن داود (بیتا)، مسند ابی داود، بیروت: دار الحدیث.
ایزانلو، حسن (1393ش)، «نقدی بر فرهنگ امثال و حکم روسی ـ فارسی»، پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، ش3، صص26-15.
باقری، مهری (1371ش)، مقدمات زبا‌شناسی، تبریز: دانشگاه تبریز
بخاری، محمد بن اسماعیل (1401ق)، صحیح البخاری، بیروت: دار الفکر.
برقى، احمد بن محمد بن خالد (1371ق)، المحاسن، محقق: محدث، جلال الدین، قم: دار الکتب الإسلامیة.
بستانى، فواد افرام (1375ش)، فرهنگ ابجدى، تهران: اسلامى.
پاکتچی، احمد (1394ش)، فقه الحدیث: مباحث نقل به معنا، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
تقیه، محمدحسن (1394ش)، «چگونگی نگارش و حرکت‌گذاری عربی در آموزش زبان فارسی»، مطالعات آموزش زبان فارسی، ش1، صص122-101.
جمشیدی، اسدالله (1383ش)، «قواعد فهم حدیث»، معرفت، ش83، صص61- 56.
جوهری، اسماعیل بن حماد (1990م)، الصحاح فی اللغة، محقق: عطار، احمد عبد الغفور، بیروت: دار العلم للملایین.
حاجی زاده، یدالله (1390ش)، «انجام خدعه و ترک غدر در سیره نظامی امام علی علیه السلام»، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، ش5، صص52-39.
حمیرى، عبد الله بن جعفر (1413ق)، قرب الإسناد، قم: مؤسسه آل البیت.
خطابی بستی، محمد بن محمد (1352ق)، معالم السنن، محقق: طباخ، محمد راغب، حلب: المطبعة العلمیة.
خطیب بغدادی، ابوبکر (1417ق)، تاریخ بغداد، بیروت: دار الکتب العلمیه.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412ق)، مفردات الفاظ القرآن، بیروت: دار القلم.
ربّاعی، حسن بن احمد (1427ق)، فتح الغفار، صنعا: دار عالم الفوائد.
رهبری، مهناز؛ ولیپور، علیرضا (1392ش)، «بررسی باهمایی ترکیبات پایدار فعلی- اسمی در زبان روسی و مقایسة آن با زبان فارسی»، پژوهشهای زبانشناختی در زبانهای خارجی، ش 2، صص200-187.
زمخشری، محمود بن عمر (1417ق)، الفائق فی غریب الحدیث، محقق: شمس‌الدین، ابراهیم، بیروت: دارالکتب العلمیة.
شریف رضی، محمد بن حسین (1414ق)، نهج البلاغة، محقق: صالح، صبحی، قم: هجرت.
شهید ثانی، زین الدین بن على (1408ق)، الرعایة فی علم الدرایة، محقق: عبدالحسین، محمدعلی بقال، قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
صاحب بن عباد، اسماعیل بن عباد (1414ق)، المحیط فی اللغة، محقق: آل یاسین، محمدحسن، بیروت: عالم الکتب.
صافی، حامد؛ قائمی، فرزاد؛ بامشکی، سمیرا؛ پورخالقی، مهدخت (1395)، «بررسی داستان کیومرث در شاهنامه و تواریخ عربی متأثر از سیرالملوک ها بر اساس فزون‌متنیت ژنت»، متن شناسی ادب فارسی، شماره1، صص17-34.
صدوق، محمد بن على بن بابویه (1413ق)، من لایحضره الفقیه، محقق: غفارى، على اکبر، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
صدوق، محمد بن على بن بابویه (1398ق)، التوحید، انتشارات جامعه مدرسین، قم.
صفار، محمد بن حسن (1404ق)، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد صلّى الله علیهم، محقق: کوچه باغى، محسن بن عباسعلى، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
طریحى، فخر الدین بن محمد (1375ش)، مجمع البحرین، محقق: حسینى اشکورى، احمد، تهران: مرتضوی.
طوسى، محمد بن الحسن (1414ق)، الأمالی، قم: دار الثقافة.
طوسى، محمد بن الحسن (1407ق)، تهذیب الأحکام، محقق: موسوی خرسان، حسن، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
عیسی، فارس؛ عایش، یاسین (2003م)، قواعد الکتابة و الترقیم، عمان: جامعة القدس المفتوحة.
غلامی، حسین؛ ایزانلو، حسن (1390ش)، «نگاهی به فرازیولوژی زبان روسی و مقایسه آن در زبان فارسی»، مطالعات زبان و ترجمه، ش1، صص95-75.
فیروز آبادى، محمد بن یعقوب (1415ق)، القاموس المحیط، بیروت: دار الکتب العلمیة.
فیض کاشانى، محمد محسن (1406ق)، الوافی، اصفهان: کتابخانه امام أمیر المؤمنین على علیه السلام.
