پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 960 |
| تعداد مقالات | 7,934 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,425,921 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 9,545,065 |
نقد انگاره بی بهرگی فرشته از عشق در شعر حافظ | ||
| ادبیات عرفانی | ||
| مقاله 6، دوره 10، شماره 18، مرداد 1397، صفحه 133-162 اصل مقاله (756.1 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/jml.2019.22155.1601 | ||
| نویسندگان | ||
| زهرا ماحوزی* 1؛ حسینعلی قبادی2؛ احمد پاکتچی3؛ مریم حسینی4 | ||
| 1دانشجوی دکترا دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران | ||
| 2استاد دانشکده زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران | ||
| 3دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده علوم انسانی، پژوهشگاه علوم انسانی،تهران، ایران | ||
| 4استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه الزهرا (س)، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| معنای انگارۀ فرشته در اندیشۀ حافظ، در تطبیق اثر با سایر متون صوفیه، دستخوش تحولی جدی شده است. غالب حافظ پژوهان بر این باورند که حافظ عشق را همان بار امانت الهی تلقی میکند که منحصراً به انسان سپرده شده است و در مقابل، فرشتگان را از عشق بی نصیب میداند. با وجود این، مقایسۀ نشانگان موجود در شعر حافظ، با صورت بندی های مفهومی موجود در تألیفات سایر صوفیه، صحت این گزاره را مورد تردید قرار میدهد. ادعای حافظ مبنی بر بی‌بهرگی فرشتگان از عشق، از آنجا که با رویکرد کلی عرفای اسلامی یعنی سیطرۀ عام عشق در جهان خلقت تضاد دارد، شایستۀ بازنگری است. به نظر میرسد که حافظ در این میانه بیش از همه از عطار نیشابوری تأثیر پذیرفته و با وجود اعتقاد به سیطرۀ عام عشق در جهان خلقت، نقطۀ کمال عشق را که همان دَردِ عشق است، مخصوص انسان میداند. این در حالی است که حافظ پژوهان عمدتاً این دیدگاه حافظ را به گونۀ دیگری تفسیر کرده‌اند. در خلال این تفاسیر، بسیاری از مفاهیم و مضامین شعر حافظ از دسترس فهم مخاطب خارج خواهد شد. این مقاله با تبیین یکی از استعاره های بنیادین موجود در متون تصوف، یعنی «دُردی دَرد»، و مقایسۀ گزاره های مرتبط با آن در شعر حافظ و سایر تألیفات اهل تصوف به بازخوانی انگارۀ فرشته و بهرۀ آنان از عشق در متن اندیشۀ حافظ میپردازد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| عشق؛ امانت الهی؛ دُردی دَرد؛ حافظ؛ عطار نیشابوری | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Criticism on the Theme of Angels' Deprivation of Love in Hafez Poetry | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Zahra Mahouzi1؛ Hosin_Ali Ghobadi2؛ Ahmad Pakatchi3؛ Maryam Hoseini4 | ||
| 1PhD Candidate of Persian Language and Literature, Tarbiat Modarres University, Tehran, Iran | ||
| 2Professor of Persian Language and Literature, Tarbiat Modarres University, Tehran, Iran | ||
| 3Associate Professor of Quran and Hadith Department, Center of Humanities and Cultural Studies, Tehran, Iran. | ||
| 4Professor of Persian Language and Literature, Al-zahra University, Tehran, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| The theme of "Angel" in Hafez thoughts, in comparison with other texts of Sufism, has undergone serious semantic transformations. Most of the well-known scholars are of the opinion that Hafez considers love as the divine deposit, which is reserved only for human beings, and of which angels are deprived. However, the comparison of the codes in Hafez poetry with other works of Sufism does not support the validity of this proposition. Hafez’s claim that angels are deprived of love is controversial because it contradicts Muslim mystics' general approach, which declares the general dominance of love in the created world. It seems that Hafez was chiefly affected by Attar Neyshaburi and believed in the general dominance of love in the whole created world, although he held that the perfection of love which is the pain of love belongs exclusively to human beings. Nevertheless, the scholars who study Hafez have largely interpreted this view of Hafez differently and through these interpretations many of the concepts found in Hafez poetry turn out to be beyond the comprehension of readers. This article attempts to explicate one of the fundamental metaphors in Sufi texts, "Dordi-e-Dard" (the remains of pain) and compare its related propositions in the poetry of Hafez and other Sufi writings, and then reviews the theme of "Angel" and its share of love in the thoughts of Hafez. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| love, Divine Deposit, Dordi-e-Dard, Hafez, Attar Neyshaburi | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم. (1393). ترجمۀ عزت الله فولادوند. چاپ دوم. پیام عدالت. تهران. ابن‌عربی، محیی‌الدین. (1946 م). فصوص الحکم. چاپ اول. دار إحیاء الکتب‌العربیه. قاهره. استعلامی، محمد. (1383). نقد و شرح غزل‌های حافظ. چاپ دوم. سخن. تهران. آشوری، داریوش. (1379). عرفان و رندی در شعر حافظ (بازنگریستۀ هستی‌شناسی حافظ). چاپ دوم. مرکز. تهران. انوری، حسن. (1391). حافظ. چاپ اول. خانۀ کتاب. تهران. برزگر خالقی، محمدرضا. (1389). شاخ نبات حافظ. چاپ پنجم. زوار. تهران. پرتوعلوی، عبدالعلی. (1378). عقاید و افکار خواجه. چاپ دوم. نشر اندیشه. تهران. ترمذی، الحکیم. (1426 ه.ق). ریاضة‌النفس. چاپ دوم. دارالکتب‌العلمیه. بیروت. جاوید، هاشم. (1377). حافظ جاوید. چاپ دوم. نشر و پژوهش فرزان روز. تهران. جلالیان، عبدالحسین. (1379)، شرح جلالی بر حافظ. جلد دوم و سوم. چاپ اول. تهران. یزدان. جیلانی، عبدالقادر. (1428 ه.ق). سرالأسرار و مظهر الأنوار فیما یحتاج إلیه الأبرار. چاپ دوم. دارالکتب‌العلمیه. بیروت. حافظ، شمسالدین محمد. (1390). دیوان خواجه شمسالدین محمد شیرازی. به کوشش محمد قزوینی و قاسم غنی. زوار. تهران. ـــــــــــــــــــــــ. (1381). دیوان حافظ براساس نسخۀ قزوینی و خانلری با مقابلۀ نسخه‌ها و شرح‌های معتبر همراه با شرح و معنی کامل غزل‌ها و فرهنگ لغات و اصطلاحات. به تصحیح حسینعلی یوسفی. چاپ اول. روزگار. تهران. ـــــــــــــــــــــــ. (1392)، دیوان حافظ. تصحیح محمد قزوینی. چاپ اول. پیام عدالت. تهران. ـــــــــــــــــــــــ. (1383). دیوان حافظ شیرازی. به کوشش خلیل خطیب رهبر. چاپ سی‌وهفتم. مروی. تهران. حمیدیان، سعید. (1389). شرح شوق. چاپ اول. قطره. تهران. ختمی لاهوری، ابوالحسن عبدالرحمان. (1381). شرح عرفانی غزل‌های حافظ. تصحیح و تعلیقات بهاءالدین خرمشاهی و کوروش منصوری و حسین مطیعی امین. جلد سوم. چاپ چهارم. قطره. تهران. خرمشاهی، بهاءالدین. (1382). حافظ حافظۀ ماست. چاپ اول. تهران. قطره. ـــــــــــــــــــ (1389). حافظ‌نامه. انتشارات علمی و فرهنگی. تهران. خواجوی کرمانی، محمود بن علی. (1378). دیوان غزلیات خواجوی کرمانی. چاپ اول. انتشارات خدمات فرهنگی کرمان. تهران. دشتی، علی. (1380). نقشی از حافظ. به کوشش مهدی ماحوزی. چاپ دوم. اساطیر. تهران. روزبهان بقلی. (1374). شرح شطحیات. چاپ سوم. انتشارات طهوری. تهران. ـــــــــــــ (1381). رساله القدس. چاپ دوم. تهران. انتشارات یلدا قلم. ـــــــــــــ (1426 ه.ق). مشرب‌الأرواح. چاپ اول. دارالکتب العلمیه. بیروت. ـــــــــــــ (1428 ه.ق). المصباح فی مکاشفه بعث‌الأرواح. چاپ اول. دارالکتب‌العلمیه. بیروت. ـــــــــــــ (1428 ه.ق). تقسیم‌الخواطر. چاپ اول. دارالآفاق‌العربیه. قاهره. ـــــــــــــ (2008 م). عرائس‌البیان فی حقائق القرآن. چاپ اول. دارالکتب‌العلمیه. بیروت. ریاحی، محمدامین. (1374). گلگشت در شعر و اندیشۀ حافظ. چاپ اول. انتشارات علمی و فرهنگی. تهران. سعادت‌پرور، علی. (1382). جمال آفتاب. چاپ سوم. احیاء کتاب. تهران. سلطان العلماء، بهاءالدین محمد بلخی. (1382). معارف (بهاء ولد). جلد اول. چاپ سوم. طهوری. تهران. سلمی، ابوعبدالرحمن محمد بن الحسین. (1369). مجموعه آثار السلمی. چاپ اول. مرکز نشر دانشگاهی. تهران. ــــــــــــــــ (1424 ه.ق). طبقات‌الصوفیه. چ 1. دارالکتب العلمیه. بیروت. سمعانی، احمد. (1384)، روح‌الارواح فی شرح اسماء الملک الفتاح. تصحیح نجیب مایل هروی. چاپ دوم. انتشارات علمی و فرهنگی. تهران. سنایی، ابوالمجد مجدود بن آدم. (1383). حدیقة‌الحقیقه و شریعة‌الطریقه. چاپ ششم. انتشارات دانشگاه تهران. تهران. ــــــــــــــــــــ (1962 م)، مکاتیب سنایی. چاپ اول. انتشارات دانشگاه علیگره. هند. سهروردی، شهاب‌الدین یحیی بن حبش بن امیرک. (1375). پرتونامه؛ مجموعه مصنفات شیخ اشراق. جلد سوم. مقدمه و تصحیح سیدحسین نصر. چاپ دوم. مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی. تهران. سودی بسنوی، محمد. (1366). شرح سودی بر حافظ. به کوشش عصمت ستارزاده. چاپ پنجم. نگاه. تهران. شاه نعمت‌الله ولی. (1380). دیوان کامل حضرت شاه نعمت‌الله ولی. چاپ اول. انتشارات خانقاه نعمت اللهی. کرمان. شمیسا، سیروس. (1395). یادداشت‌های حافظ. چاپ اول. میترا. تهران. طبری، ابوجعفر محمد بن جریر. (1967 م). تاریخ‌الأمم و الملوک. تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم. چاپ دوم. دارالتراث. بیروت. عطار، فریدالدین نیشابوری (1389). منطق‌الطیر، مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمدرضا شغیعی کدکنی. چاپ هفتم. سخن. تهران. ــــــــــــــــــــ . (1384). دیوان عطار. چاپ یازدهم. شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. تهران. ________________ . (1387). الهی‌نامه. تصحیح و تعلیقات محمدرضا شغیعی کدکنی. چاپ هشتم. سخن. تهران. غزالی، ابوحامد محمد. (بی‌تا)، احیاء علوم‌الدین، به کوشش عبدالرحیم بن حسین حافظ عراقی. چاپ اول. دارالکتب‌العربی. بیروت. غنی، قاسم. (1386). بحث در آثار و افکار و احوال حافظ. چاپ اول. هرمس. تهران. فرزاد، مسعود. (1349). حافظ (صحت کلمات و اصالت غزل‌ها). انتشارات دانشگاه پهلوی. شیراز. فرید، طاهره. (1376). ایهامات دیوان حافظ. چاپ اول. طرح نو. تهران. کاشانی، عزالدین. (1389)، مصباح‌الهدایه و مفتاح‌الکفایه، به کوشش عفت کرباسی و محمدرضا برزگر خالقی. چاپ چهارم. زوار. تهران. کلینی، محمد بن یعقوب. (1407 ه.ق)، الکافی، تصحیح و تحقیق علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، جلد هشتم. چاپ چهارم. دارالکتب الاسلامیه تهران. مرتضوی، منوچهر. (1384). مکتب حافظ یا مقدمه بر حافظ‌شناسی. چاپ چهارم. ستوده. تبریز. مسکوب، شاهرخ. (1389). در کوی دوست. چاپ سوم. خوارزمی. تهران. مولایی، محمد سرور. (1368). تجلی اسطوره در شعر حافظ. چاپ اول. توس. تهران. مولوی، مولانا جلال‌الدین محمد بلخی. (1384). دیوان کبیر شمس. چاپ اول. طلایه. تهران. میبدی، ابوالفضل رشیدالدین. (1371). کشف‌الاسرار و عدة‌الابرار. مصحح علی‌اصغر حکمت. چاپ پنجم. امیرکبیر. تهران. ناتل خانلری، پرویز. (1337). چند نکته در تصحیح دیوان حافظ. سخن. تهران. نجم رازی، عبدالله بن محمد. (1391). مرصادالعباد، به اهتمام محمدامین ریاحی. چاپ پانزدهم. انتشارات علمی و فرهنگی. تهران. نیاز کرمانی، سعید. (1374)، دولت پیر مغان، چاپ اول. پاژنگ. تهران. هجویری، علی بن عثمان. (1392). کشف‌المحجوب. تصحیح محمود عابدی. چاپ هشتم. سروش. تهران. همدانی، عین‌القضات. (1341). تمهیدات. چاپ اول. دانشگاه تهران. تهران. _______________ (1962 م). شکوی الغریب عن الأوطان إلی علماء البلدان. چاپ اول. داربیبلیون. پاریس. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 3,071 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 643 |
||