پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 957 |
| تعداد مقالات | 7,898 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,342,270 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 9,473,576 |
تحلیلی ساخت‌محور از ترکیبات نام‌اندام "سر" در زبان فارسی | ||
| زبان پژوهی | ||
| مقاله 7، دوره 11، شماره 33، اسفند 1398، صفحه 129-159 اصل مقاله (975.25 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/jlr.2018.19239.1506 | ||
| نویسندگان | ||
| آوا ایمانی1؛ عادل رفیعی* 2 | ||
| 1دانشجوی دکترای زبانشناسی همگانی، گروه زبانشناسی، دانشکده زبان های خارجی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران | ||
| 2استادیار گروه زبان شناسی، دانشگاه اصفهان | ||
| چکیده | ||
| هدف پژوهش حاضر، بررسی ساخت ترکیب‌های نام‌اندام «سر»، به عنوان یکی از فعال‌ترین نام‌اندام‌های زبان فارسی است- تا در چارچوب صرف ساختی (Booij, 2010) به تحلیل الگوی واژه‌سازی ]سر-[X پرداخته شود. همپنین این مقاله می‌کوشد تنوع‌های معنایی، عمومی‌ترین طرح‌واره ساختی ناظر بر عملکرد این الگوی واژه‌سازی، انشعابات حاصل و نیز ساختار سلسله‌مراتبی آن را در واژگان گویشوران زبان فارسی بر اساس دادههای همزمانی و درزمانی مورد بررسی قرار دهد. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی است و داده‌ها شامل 178 واژه مرکب است که از جستجو در فرهنگ سخن (Anvari, 2002)، فرهنگ زانسو (Keshani, 1993)، پیکرۀ بیجن‌خان و جستجوگر گوگل استخراج شده‌اند. یافته‌های پژوهش نشان‌دهندة آن است که دو طرح‌واره ساختی عمومی و چندین زیرطرح‌واره فرعی تشکیل‌دهندۀ نظام سلسله مراتبی این ساخت هستند. همچنین مفاهیم «هستار مرتبط با معنای سر و X» و «ویژگی متمایزکنندۀ هستار مرتبط با معنای سر و X» ، انتزاعی‌ترین همبستگی‌های صورت و معنای ناظر بر عملکرد این ساخت هستند. این مطلب بیان‌گر آن است که الگوی ]سر-[X از اساس ساختی با قابلیت کارکرد چندگانه است. به سخنِ دیگر، چندمعنایی که در این‌جا با آن روبه‌رو هستیم نه در سطح واژه‌های عینی، بلکه در سطح ساخت‌ها و طرح‌واره‌های انتزاعی قابل‌تبیین است. همچنین، مشخص شد که علاوه بر معنای حاصل از ساخت، عامل‌های دیگری مانند معنای هریک از اجزای شرکت‌کننده در ساخت و رابطۀ آن‌ها، دانش دایره‌المعارفی، بافت و همچنین ساز و کارهای مفهومی استعاره و مجاز نقش مهمی در تعیین معنای واژه‌های مرکب حاصل از این ساخت دارند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| صرف ساختی؛ طرحوارۀ ساختی؛ چندمعنایی ساختی؛ ترکیب؛ نام‌اندام | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A constructional study of the compounds of body part “Sar” (head) in Persian | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Ava Imani1؛ Adel Rafiei2 | ||
| 1PhD Candidate of General Linguistics at Linguistics Department, Faculty of Foreign Languages, University of Isfahan, Isfahan, Iran | ||
| 2Assistant Professor of Linguistics, Linguistics Department, Faculty of Foreign Languages, University of Isfahan | ||
| چکیده [English] | ||
| This paper aims to examine the construction of the word-formation pattern [sar-X] (compounds of the body part “head”) in Persian and investigate its semantic variations, the most general schema and subschemas both synchronically and diachronically employing the Construction Morphology approach (Booij, 2010). To this end, firstly, a collection of 178 compound words consisting of “sar” as the first constituent were collected from Bijankhan Corpus, Comprehensive Sokhan Dictionary, Dehkhoda and Zansoo Dictionaries and also from a Google search. Secondly, the historical data were collected from a comprehensive search of Farhang-yar Corpus consisting of the historical information about the words, their origins, meanings and changes in time from the 4th century onwards in the library of Academy of Persian Language and Literature. Then, all collected words were assigned to different categories based on their semantic variations and the specified categories were closely studied as follows: 1-Feature consisting of a) agentive adjectives and in some cases, object-oriented adjectives; b) Simple (descriptive) adjectives, 2-Entity consisting of a) job names; and b) other names such as instruments and objects. It is worth mentioning that in addition to Booij’s Construction Morphology (2010) as the main theoretical framework of this research, we benefited from Rainer’s views (2005) on semantic changes in word-formation patterns so that we can capture all the semantic extensions and developments of the word-formation pattern [sar-X], and in line with Rainer (2005) we divided all semantic change mechanisms involved in the construction [sar-X] into two main categories namely 1-Semantic/conceptual mechanisms (cognitive factors) such as metaphor, metonymy, approximation, reanalysis, and analogy, and 2-Non-semantic factors such as (historical) ellipsis, homonymisation, borrowing and loan-translation. The results reveal that two general constructional schemas and several subschemas have command of this construction and the central meanings “an entity related to SEM sar and X” and “distinctive feature of an entity related to SEM sar and X” are the most abstract pairings of form-meaning inferred from the products of this word-formation pattern and some of these subschemas refer to the meanings such as “the above part of SEM X”, “head SEM X”, “main SEM X”, “the best in SEM X”, “the start point or the end of X” and “distinctive feature of sth/sb whose head is X (has got X). This implies that the [sar-X] pattern is basically a construction with multiple functionality. Furthermore, it was revealed that the polysemy we deal with here is not at the word level but it is at the construction level (a type of constructional polysemy with multi-levels of abstraction for the constructional idiom [sar-x]) and the meaning contribution of the mentioned compounds lies within the construction [sar-X] on the one hand, the meaning of the constituents, the operation of conceptual metaphor (metonymy) and the encyclopedic knowledge on the other. This implies that the constructional idiom [sar-X] is basically both an adjective-making and simultaneously a noun-making construction and the dual usage of some of its compounds is through conversion activated by metonymy at the lexicon level. That is why the conceptual metonymy and metaphor play a significant role in determining the meaning of the mentioned words. Also, it was revealed that there is no need to be a complete and one-to-one correspondence between a word and the word-formation pattern from which the word is derived, as Rainer (2005; pp. 430-431) points out, it is assumed that human communication, in order to be effective, does not require a 100% match between model and copy, pattern and neologism (Gloning 1996; p. 152). In other words, an approximation, in many cases, will suffice if the hearer is able to bridge by inference the distance between model and copy. This is especially the case if model and copy are linked by metaphor or metonymy. That is why, approximation will thus be defined as a process of word formation where the relation between a pattern of word formation and a neologism formed according to it is not one to one, but mediated by metaphor or metonymy. Among the products of this construction also there are few words that have some exceptional properties, although they are regular in most respects, and for these cases, we benefited from the crucial notion of default inheritance which means “the specification of a word for a particular property is inherited from the dominating node, unless the actual lexical entry has another specification for that property” and thus, these few cases were considered as some objective instantiations derived from the higher hierarchical and more general constructional schemas, such as [N-X]A, [N-N]N, or [N-V]A to generate different kinds of compound words which take their constructional licenses from these abstract schemas rather than from the word-formation pattern [sar-X]. Finally, postulating a paradigmatic nature of word-formation and positing the concept of construction as a basis for argument, Construction Morphology can account for our data and necessitate reevaluation of the demarcation between derivation and compounding at least in compounds of the body part “head” in Persian. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Construction Morphology, Constructional Schema, Constructional polysemy, compounding, body part | ||
|
سایر فایل های مرتبط با مقاله
|
||
| مراجع | ||
|
انوری، حسن (1381). فرهنگبزرگ سخن (8 جلد). تهران: سخن. انوری، حسن و حسن احمدی گیوی (1378). دستور زبان فارسی 2. تهران: فاطمی. ترابی، سارا (1393). بررسی عملکرد وندهای اشتقاقی اسم عامل‌ساز زبان فارسی در چارچوب صرف ساخت‌محور. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه اصفهان. خرمایی، علیرضا (1387). «صفت فاعلی مرکب مرخم: آری یا خیر؟». زبان و زبانشناسی. دوره 4. شماره 7. صص 64-80. دهخدا، علی‌اکبر (1351). لغت‌نامه. تهران: نشر دانشگاه تهران. رضائی باغ بیدی، حسن (1390). واژه نامۀ موضوعی زبان‌های باستانی ایران. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. رفیعی، عادل (1391). «صرف ساخت-محور: شواهدی از فرآیندهای واژه‌سازی در زبان فارسی». مجموعه مقالات هشتمین کنفرانس زبانشناسی ایران. به کوشش محمد دبیرمقدم. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی. صص 327-336. رفیعی، عادل و سارا ترابی (1393). «وراثت و انگیختگی رابطه صورت و معنی در واژگان: نمونه‌هایی از واژه‌سازی زبان فارسی». علم زبان. سال 2. شماره 3. صص 49-64. سبزواری، مهدی (1388). ترکیب‌پذیری معنایی در اسامی مرکب فارسی امروز. رسالۀ دکتری. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. سبزواری، مهدی (1397). «بررسی معنی‌سازی و استنباط و الگوهای مفهومی اسامی مرکب درون‌مرکز فارسی». زبان‌پژوهی. دورة 27. شمارة 10. 49-68. شقاقی، ویدا (1386). مبانی صرف. تهران: سمت. صادقی، علی اشرف (1383). «کلمات مرکب ساخته شده با ستاک فعل». نامه فرهنگستان (ویژه نامه دستور). جلد 1. شمارة 1. صص 5-12. طباطبایی، علاءالدین (1382). اسم و صفت مرکب در زبان فارسی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی. طباطبایی، علاءالدین (1386). «ترکیب در زبان فارسی (1)». نامۀ فرهنگستان، دوره 9. شماره 3/35. صص 186-196. طباطبایی، علاءالدین (1393). ترکیب در زبان فارسی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. قریب، بدرالزمان (1374). فرهنگ سغدی: سغدی-فارسی-انگلیسی.تهران: فرهنگان. قریب، عبدالعظیم، جلال همایی، رشید یاسمی، محمد تقی بهار و بدیع الزمان فروزانفر (1373). دستور زبان فارسی (پنج استاد). تهران: جهان دانش. کشانی، خسرو (1372). فرهنگ فارسی زانسو. تهران: مرکز نشر دانشگاهی. کلباسی، ایران (1371). ساخت اشتقاقی واژه در فارسی امروز. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه). لازار، ژیلبر (1384). دستور زبان فارسی امروز. ترجمه مهستی بحرینی. تهران: هرمس. ناتل خانلری، پرویز (1351). دستور زبان فارسی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران. وحیدیان کامیار، تقی و غلام‌رضا عمرانی (1385). دستور زبان فارسی (1). تهران: سمت. Anvari, H. & Ahmadi Givi, H. (1999). The grammar of Persian (2). Tehran: Fatemi [In Persian].
Anvari, H. (2002). Sokhan comprehensive dictionary. Tehran: Sokhan [In Persian].
Arcodia, C. F. (2012). Construction and headedness in derivation and compounding. Morphology. 22, 365-397.
Aronoff, M. (1994). Morphology by itself: stems and inflectional classes. Linguistic Inquiry Monograph 22). Cambridge: MIT Press.
Audring, J. & G. Booij (2007). Constructional licensing in morphology and syntax. In G. Booij & J. van Marle (Eds.). On-line Proceedings of the Fifth Mediterranean Morphology Meetings (MMM5), (pp. 15-18). Bologna: University of Bologna.
Bauer, L. (2008). Exocentric compounds. Morphology. 18, 51-74.
Bisetto, A., & Scalise, S. (2005). Classification of compounds. Lingue e Linguaggio. 4(2), 319–332.
Booij, G. (2010). Construction morphology. Oxford: Oxford University Press.
Booij. G. (2012). Compounding and construction morphology. In R. Lieber & P. Štekauer (eds.), TheOxford Handbook of Compounding) pp. 322-347). Oxford: Oxford University Press.
Dehkhoda, A. (1972). Loqatname Dehkhoda (Dehkhoda Dictionary). Tehran: University of Tehran [In Persian].
Gharib, A. Homa’ei, J., Yasemi, R., Bahar, M., & Forouzanfar, B (1994). Dastur-e zaban-e Farsi/Panj Ostad (The grammar of Persian language/ five professors). Tehran, Iran: Jahan e Danesh [In Persian].
Gharib, B. (1995). Sogdian Dictionary: Sogdian-Persian-English. Tehran: Farhangan [In Persian].
Goldberg, A. E. (1995). Constructions: a construction grammar approach to argument structure. Chicago: Chicago University Press.
Heine, B., Claudi, U., & Hunnemeyer, F. (1991). Grammaticalization: a conceptual framework. Chicago: Chicago University Press.
Hüning, M., & Booij, G. (2014). From compounding to derivation. the emergence of derivational affixes through constructionalization. Folia Linguistica. 42 (2), 579-604.
Inkelas, Sh., & Cheryl, Z (2005). Reduplication: doubling in morphology. Cambridge: Cambridge University Press.
Kalbasi, I. (1992). Sakht-e vazhe-ye eshteghaghi dar Farsi-e no (Derivative word formation in New Persian). Tehran: Institute for Humanities and Cultural Studies [In Persian].
Kashani, Kh. (1993). Zansou Persian dictionary.Tehran: Markaze-e Nashr-e-Daneshgahi [In Persian].
Khorma’i, A. (2008). Truncated compound agentive adjective: yes or no?. Language and Linguistics, 4(7), 64-80 [In Persian].
Lazard, G. (2005). Dastur-e Farsi-e moaser (The grammar of contemporary Persian). Tehran: Hermes [In Persian].
Lieber, R. (1981). On the organization of the lexicon. Bloomington: Indiana University Linguistics Club.
Mackenzie, D.N. (1971). A concise Pahlavi dictionary. London: Oxford University Press.
Natel Khanlari, P. (1972). Persian Grammar. Tehran: Iranian Culture Foundation [In Persian].
Rafiei, A. & Torabi, S. (2014). Inheritance and motivation of form and meaning in lexicon: instantiations of Persian word formation patterns. Language Science, 2(3), 49-64 [In Persian].
Rafiei, A. (2012). Construction Morphology: Instantiations of Word Formation in Persian. In Dabir Moghaddam, M. (ed.), Proceedings of the 8th Iranian Conference on Linguistics, (327-336). Allameh Tabataba’i University, Tehran [In Persian].
Rainer, F. (2005). Typology, diachrony, and universals of semantic change in word formation: a Romanist’s look at the polysemy of agent nouns. In G. Booij, et al. (eds.). Proceedings of the Fifth Mediterranen Morphology Meeting. Catania: University of Catania, Faculty of Letters.
Ralli, A. (2013). Compounding in modern Greek. Studies in Morphology. 2, 181-199.
Rezaei Bagh-bidi, H. (2011). A thematic lexicon of ancient Iranian languages. Tehran: Academy of Persian Language and Literature [In Persian].
Sabzevari, M. (2009). Semantic compositionality in modern Persian compound nouns (PhD dissertation). Institute for Humanities and Cultural Studies, Tehran, Iran [In Persian].
Sabzevari, M. (2018). A Study of meaning formation and inference and conceptual patterns of the endocentric compound nouns of Farsi. Zabanpazhuhi, 10(27), 5-5. doi: 10.22051/JLR.2016.2446. [In Persian]
Sadeghi, A. (2004). Compound words made of verb stem. Nama-i farhangistan. 1(1), 5-12 [In Persian].
Shaghaghi, V. (2007). An Introduction to morphology. Tehran: SAMT [In Persian].
Tabatabaee, A. (2003). Compound adjectives and nouns in Persian. Tehran: University Publication center [In Persian].
Tabatabaee, A. (2007). Compounding in Persian (1). Nama-i farhangistan, 9(3)/35, 186-196 [In Persian].
Tabatabaee, A. (2014). Compounding in Persian. Tehran: Academy of Persian Language and Literature [In Persian].
Torabi, S. (2014). A construction morpholoy account of agentive derived nouns in Persian (Master thesis). University of Isfahan, Isfahan, Iran [In Persian].
Umbreit, B. (2010). Does love come from to love or to love from love? why lexical motivation has to be regarded as bidirectional. In A. Onysko & S. Michel (eds.). Cognitive Perspectives on Word-Formation (pp. 301-333). Berlin: Mouton de Gruyter.
Vahidian Kamyar, T. & Emrani, G.R. (2006). Persian Grammar (1). Tehran: SAMT [In Persian].
وب‌گاه‌ها: | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 787 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 494 |
||
