پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 939 |
| تعداد مقالات | 7,734 |
| تعداد مشاهده مقاله | 12,750,923 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 9,073,928 |
بررسی ابعاد فطرت انسان از منظر معارف وحیانی به‌ویژه نهج‌البلاغه | ||
| تحقیقات علوم قرآن و حدیث | ||
| مقاله 6، دوره 15، شماره 1 - شماره پیاپی 37، فروردین 1397، صفحه 169-206 اصل مقاله (956.59 K) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/tqh.2018.17557.1811 | ||
| نویسندگان | ||
| حسن رضایی هفتادر* 1؛ صفر نصیریان2 | ||
| 1عضو هیأت علمی دانشگاه تهران | ||
| 2دانش آموخته دکتری مدرسی معارف اسلامی دانشگاه تهران | ||
| چکیده | ||
| فطرت، یکی از مباحث دیرین و مهم انسان‌شناختی است که معانی گوناگونی در علوم منطق، فلسفه، کلام، عرفان و هم‌چنین معارف وحیانی دارد و از منظر هر یک از این علوم، ابعاد متفاوتی را شامل می‌گردد. مقاله پیش رو، مسأله ابعاد فطرت را از منظر معارف وحیانی به ویژه نهج‌البلاغه برمی‌رسد. بر همین اساس، فطرت به ابعاد هشت‌گانه تقسیم می‌شود: فطرت اولیه، ثانویه، بالفعل، بالقوه، ادراکی، گرایشی، مشترک و اختصاصی. از این منظر، فطرت اولیه انسان، بلافاصله بعد از تکوین جوهره او شکل می‌گیرد. فطرت ثانویه هم در مرحله تکوین ساحت‌های ترکیبی انسان تکوُّن می‌یابد. فطرت بالفعل و بالقوه هم دو نوع دیگر از ابعاد فطرت انسان است که معارف وحیانی به ویژه نهج‌البلاغه به آن تأکید کرده‌اند. هم‌چنین معارف وحیانی، به دو نوع فطرت ادراکی و گرایشی اشاره دارند که به‌طور متعارف مورد بحث متکلمان بوده است. اما دو بعد دیگر فطرت، از منظر پیش‌گفته، فطرت مشترک و اختصاصی است. فطرت اختصاصی در برابر فطرت مشترک، به ویژگی‌های پیشینی فرد فرد انسان‌ها اشاره دارد که به طور اختصاصی از آن‌ها برخوردارند؛ مانند طینت‌های مختلف. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| فطرت انسان؛ ابعاد فطرت؛ فطرت اولیه؛ فطرت اختصاصی؛ نهج‌البلاغه | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| An examination of the human instinct from the viewpoint of the divine knowledge, with an emphasis on the Nahjul Balaghah's stance | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Hasan Rezaee Haftador1؛ Safar Nasiriyan2 | ||
| 1Tehran University | ||
| 2Phd. in theology in University of Tehran | ||
| چکیده [English] | ||
| Human instinct is one of the oldest and most important discussions of anthropology. It has received different definitions in logic, philosophy, theology, mysticism, and the divine knowledge, and has been credited with different dimensions by each of the foregoing fields of knowledge. The article at hand inspects the different dimensions of human instinct through the lenses of the divine knowledge, especially that of the Nahjul Balaghah. Accordingly, human instinct is divided into eight dimensions: primary, secondary, actual, potential, perceptual, attitudinal, common, and exclusive. From this viewpoint, the human primary instinct is formed right after generation of his essence. The secondary instinct is molded in the phase when human's mixed domains are being generated. The actual and potential categories are two other dimensions of human instinct that have been underscored by the divine knowledge, especially by Nahjul Balaghah. Moreover, the divine knowledge speaks about the perceptual and attitudinal instincts that have been conventionally discussed by theologians. Nonetheless, the other two dimensions of human instinct from the viewpoint of the divine knowledge are the common and exclusive instincts. Contrary to the common instinct, the exclusive instinct refers to the initial traits that each and every human enjoys, such as the different natural dispositions | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| human instinct, dimensions of the human instinct, the primary instinct, the exclusive instinct, Nahjul Balaghah | ||
| مراجع | ||
|
- قرآن کریم - نهج‌البلاغه، (1414)، هجرت، قم. - آروانه، بهزاد و محمد داوودی، (1390)، «تحلیل و بررسی فطرت در آثار استاد شهید مطهری»، معرفت کلامی، شماره 5، بهار. - ابن‌أبی‌الحدید، عبدالحمید، (1404)، شرح نهج‌البلاغة لابن‌أبی‌الحدید، مکتبة آیةاللهالمرعشیالنجفی، قم. - ابن‌اثیرجزری، مبارک‌بن‌محمد، (1367)، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، قم. - ابن‌سلیمان، احمد، (1424)، حقائق المعرفة فی علم الکلام، مؤسسة الإمام زید‌بن‌علی، صنعاء. - ابن‌مغازلى، علی‌بن‌محمد، (1424)، مناقب الإمام علی‌بن‌أبی‌طالب علیهالسلام، دار الأضواء، بیروت. - ابن‌منظور، محمد‌بن‌مکرم، (1414)، لسان العرب، دار صادر، بیروت. - ابنمیثمبحرانی، میثمبنعلی، (1366)، اختیارمصباحالسالکین، تحقیق: محمدهادی امینی، بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى، مشهد. - همو، (1362)، شرح نهج‌البلاغة، دفتر نشرالکتاب، بی‌جا. - ابوالفتوحرازى، حسین‌بن‌على، (1408)، روضالجنان و روحالجنان فی تفسیر القرآن، بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى، مشهد. - ابو‌هلال عسکرى، (1400)، حسن‌بن عبدالله، الفروق فی اللغة، بینا، بیروت. - اخوان الصفا، (1412)، رسائل، الدار الاسلامیه، بیروت. - اربلى، علی‌بن‌عیسی، (1381)، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، بنى‌هاشمى، تبریز. - استرآبادى، على، (1409)، تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة، مؤسسة النشرالإسلامی، قم. - انصاریان، علی و مرتضی حاجعلی فرد، (1404)، شرح نهج‌البلاغة المقتطف من بحارالأنوار للعلامه المجلسی، وزارة الثقافة و‌الإرشاد الإسلامی، تهران. - ایجی، عضدالدین، (1325)، شرح المواقف، الشریفالرضی، قم. - باربور، ایان، (1362)، علم و دین، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران. - باقری، خسرو و لسلی استیونسن، (1368)، هفت نظریه در باب طبیعت انسان، ترجمه بهرام محسنپور، رشد، تهران. - بحرانى، سیدهاشم، (1364)، البرهان فی تفسیر القرآن، مؤسسه بعثه، قم. - همو، (1413)، مدینة معاجز الأئمة الإثنی عشر و دلائل الحجج على البشر، مؤسسة المعارفالإسلامیة، قم. - برقى، احمد‌بن‌محمدبن‌خالد، (1371)، المحاسن، دار الکتبالإسلامیة، قم. - برنجکار، رضا، (1384)، «فطرت در احادیث»، قبسات، شماره 36، تابستان. - بکرى، احمدبنعبدالله، (1411)، الأنوار و مفتاح السرور و الأفکار فی مولد النبیّ المختار، دار الشریفالرضی، قم. - بیهقی، محمد‌بن‌حسین، (1416)، حدائقالحقائق فی شرح نهج‌البلاغة، نشر عطارد، قم. - تمیمىآمدى، عبدالواحد، (بیتا)، غررالحکم و دررالکلم، ترجمه محمدعلى انصارى قمى، بینا، تهران. - جعفرى، محمدتقى، (1376)، ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، تهران. - جوادیآملی، عبدالله، (1379)، فطرت در قرآن، اسراء، قم. - حرعاملى، محمدبن‌حسن، (1409)، تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة، مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام، قم. - حسینیزبیدی، محمدمرتضى، (1414)، تاج العروس من جواهر القاموس، دارالفکر، بیروت. - حلى، حسن‌بن‌یوسف‌بن‌مطهر، (1411)، کشف الیقین فی فضائل أمیرالمؤمنین علیهالسلام، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران. - خواجهنصیرطوسی، محمدبنمحمد، (1403)، شرح الاشارات و التنبیهات، دفتر نشر کتاب، تهران. - دکارت، رنه، (1381)، تاملات در فلسفه اولی، ترجمه احمد احمدی، سمت، تهران. - دیوان اشعار منسوب به حضرت امیرالمؤمنین علی علیهالسلام، (1411)، دار نداءالاسلام، قم. - راوندى، قطبالدین، (1364)، منهاج البراعة فی شرح نهج‌البلاغة، کتابخانه آیةالله مرعشى نجفى، قم. - رشیدرضا، محمد، (1414)، تفسیر المنار، بینا، بیروت. - روسو، ژانژاک، (1355)، امیل یا آموزش و پرورش، ترجمه غلامحسین زیرک‌زاده، شرکت سهامی‌چهر، تهران. - زمخشرى، محمودبنعمر، (1417)، الفائق فی غریب الحدیث، دار الکتبالعلمیه، بیروت. - ژیلسون، اتین، (1357)، نقد تفکر فلسفی غرب، ترجمه احمد احمدی. انتشارات حکمت، تهران. - سرخسى، علىبنناصر، (1373)، أعلامنهجالبلاغة، تحقیق: عزیزالله عطاردى، انتشاراتعطارد، تهران. - سهرابی‌فر، محمدتقی، (1394)، چیستی انسان در اسلام، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران. - سهروردی، شهاب‌الدین، (1375)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تحقیق: هانری کربن، سیدحسین نصر و نجف‌قلی حبیبی، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، تهران. - سیدبنقطب، ابراهیم، (1412)، فى ظلال القرآن، دارالشروق، بیروت. - شاه‌آبادی، محمدعلی، (1360)، رشحات البحار، نهضت زنان مسلمان، تهران. - شرفى، احمد‌بن‌محمدبن‌صلاح، (1411)، شرح الأساس الکبیر شفا‌ء صدور النا‌س بشرح الاسا‌س، دار الحکمةالیمانیة، صنعاء. - شعیری، محمدبنمحمد، (بى‌تا)، جامع الأخبار، مطبعة حیدریه، نجف. - صاحببنعباد، إسماعیلبنعباد، (1414)، المحیط فی اللغة، عالم الکتاب، بیروت. - صدوق، محمد‌بن‌علی، (1398)، التوحید، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم. - همو، (بیتا)، علل الشرائع، مکتبه الداوری، قم. - همو، (1378)، عیون أخبار الرضا، نقش جهان، تهران. - طباطبایی، سیدمحمدحسین، (1372)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، تحقیق: مرتضی مطهری، صدرا، تهران. - همو، (1390)، المیزان فی تفسیر القرآن، موسسه اعلمی، بیروت. - طبرسى، فضل‌بن‌حسن، (بیتا)، إعلام الورى باعلام الهدی، تهران، دار الکتبالإسلامیة. - همان، (1372)، مجمع البیان لعلوم القرآن، ناصر خسرو، تهران. - طبرى، محمدبنجریر، (1412)، جامع البیان عن تأویل آی القرآن، دار المعرفة، بیروت. - طوسى، محمدبن‌حسن، (1407)، تهذیب الأحکام، دار الکتبالإسلامیه، تهران. - عیاشى، محمدبنمسعود، (1380)، تفسیر العیاشی، مکتبة العلمیةالاسلامیة، تهران. - فارابی، محمدبنمحمد، (1986)، کتاب الحروف، تحقیق: محسن مهدی، دارالمشرق، بیروت. - فراهیدى، خلیل‌بن‌أحمد، (1410)، کتاب العین، نشر هجرت، قم. - فروید، زیگموند، (1382)، «رئوس نظریه روانکاوی»، ترجمه حسین پاینده، ارغنون، شماره 22، پاییز. - فیضکاشانى، محمدبنشاهمرتضى، (1415)، تفسیر الصافی، مکتبه الصدر، تهران. - همو، (1371)، نوادر الأخبار فیما یتعلق بأصول الدین، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى، تهران. - قاضى سعیدقمی، محمدبنمحمدمفید، (1415)، شرح توحید الصدوق، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، تهران. - قدردان قراملکی، محمدحسن، (1376)، اصل علیت در فلسفه و کلام: ت‍ح‍ل‍ی‍ل‍ی از ن‍ظری‍ات م‍ت‍ف‍ک‍ران و ف‍ی‍زی‍ک‍دان‍ان غرب و متکلمان اسلامی، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم. - قمى، على‌بن‌ابراهیم، (1404)، تفسیر القمی، دار الکتاب، قم. - قمیمشهدی، محمدبنمحمدرضا، (1368)، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، تهران. - کاپلستون، فریدریک، (بیتا)، تاریخ فلسفه، ترجمه جلال‌الدین مجتبوی، انتشارات علمی فرهنگی سروش، تهران. - کاردان، علی‌محمد، (1381)، سیر آراء تربیتی در غرب، س‍ازم‍ان م‍طال‍ع‍ه و ت‍دوی‍ن ک‍ت‍ب علوم ان‍س‍ان‍ی دان‍ش‍گ‍اه‌ها، تهران. - کلینى، محمد‌بن‌یعقوب، (1365)، الکافی، دار الکتبالإسلامیة، تهران. - مازندرانى، محمدصالح، (1382)، شرح الکافی، المکتبه‌الاسلامیه، تهران. - مجلسى، محمد‌باقر، (1404)، بحارالأنوار، مؤسسة الوفاء، بیروت. - مدرسوحید، احمد، (بیتا)، شرح نهج‌البلاغه، بینا، قم. - مسلم بن حجاج نیشابوری، (بیتا)، الجامع الصحیح، دار الجیل، بیروت. - مطهری، مرتضی، (1369)، فطرت، انتشارات صدرا، تهران. - همو، (1372)ب، «فطرت از نظر قرآن و فلسفه»، رشد آموزش قرآن و معارف اسلامی، شماره‌های 20و 21، بهار و تابستان. - همو، (1373)، فطرت، صدرا، تهران. - همو، (1372)الف، مجموعه آثار، صدرا، تهران. - مغنیه، محمدجواد، (1358)، فی ظلال نهج‌البلاغة، دار العلمللملایین، بیروت. - مفید، محمدبنمحمد، (1413)، تصحیح اعتقادات الإمامیة، المؤتمر العالمی للشیخ المفید، قم. - مکارمشیرازى، ناصر، (1386)، پیام امام امیرالمومنین علیهالسلام، دار الکتبالاسلامیه، تهران. - موسوی، سیدعباس علی، (1418)، شرح نهج‌البلاغة، دار الرسولالأکرم، بیروت. - موسوىزنجانى، سیدابراهیم، (1413)، عقائد الإمامیة الإثنی عشریة، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت. - نقیب‌زاده جلالی، میرعبدالحسین، (1374)، نگاهی به فلسفه آموزش و پرورش، کتابخانه طهوری، تهران. - هاشمی، سیدحسین، (1378)، «مطهری و فطرت در قرآن»، پژوهشهای قرآنی، شماره 17 و 18، بهار و تابستان. - هاشمیخویى، میرزا حبیب‌الله، (1400)، منهاج البراعة فی شرح نهج‌البلاغة، مکتبة الإسلامیة، تهران.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,503 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,097 |
||