دانشگاه الزهرا

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات25
تعداد شماره‌ها939
تعداد مقالات7,734
تعداد مشاهده مقاله12,750,553
تعداد دریافت فایل اصل مقاله9,073,800
رحیمی, سیده وحیده, یوسفی, سحر. (1396). جایگاه مرویات کعب الاحبار در تفاسیر شیعه تا اواخر قرن ششم. جلوه هنر, 14(4), 89-115. doi: 10.22051/tqh.2017.13328.1456
سیده وحیده رحیمی; سحر یوسفی. "جایگاه مرویات کعب الاحبار در تفاسیر شیعه تا اواخر قرن ششم". جلوه هنر, 14, 4, 1396, 89-115. doi: 10.22051/tqh.2017.13328.1456
رحیمی, سیده وحیده, یوسفی, سحر. (1396). 'جایگاه مرویات کعب الاحبار در تفاسیر شیعه تا اواخر قرن ششم', جلوه هنر, 14(4), pp. 89-115. doi: 10.22051/tqh.2017.13328.1456
رحیمی, سیده وحیده, یوسفی, سحر. جایگاه مرویات کعب الاحبار در تفاسیر شیعه تا اواخر قرن ششم. جلوه هنر, 1396; 14(4): 89-115. doi: 10.22051/tqh.2017.13328.1456

جایگاه مرویات کعب الاحبار در تفاسیر شیعه تا اواخر قرن ششم

تحقیقات علوم قرآن و حدیث
مقاله 4، دوره 14، شماره 4 - شماره پیاپی 36، دی 1396، صفحه 89-115    اصل مقاله (893.16 K)
نوع مقاله: پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/tqh.2017.13328.1456
نویسندگان
سیده وحیده رحیمی1؛ سحر یوسفی* 2
1استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم
2دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن وحدیث دانشگاه قم
چکیده
کعب الاحبار در ورود روایات اسرائیلی به منابع دینی نقش بسزایی داشته است؛ عده ای از مفسران شیعه در تفاسیر خود از اقوال کعب الاحبار استفاده کرده اند، لذا بازشناسی گونه های روایات کعب در تفاسیر شیعه و موضع مفسر در برخورد با این مرویات بسیار حائز اهمیت است. با توجه به گستردگی تفاسیر، این پژوهش از قرون نخست تا اواخر قرن ششم تفاسیر شیعه را موردبررسی قرار داده است، درمجموع 16 تفسیر موردمطالعه قرار گرفت. که از این مجموعه حدود 8 تفسیر حاوی روایاتی از کعب الاحبار بودند؛ این تفاسیر عبارتند از: تفسیر قمی، فرات کوفی، التبیان، مجمع‌البیان و جوامع الجامع، روض الجنان، مفاتیح الاسرار و المنتخب فی تفسیر القرآن. مجموع اقوال مروی از کعب در تفاسیر شیعه تا اواخر قرن ششم حدود 97 قول است. این روایات در8 محورقابل‌تقسیم بندی است، مهم ترین این محورها عبارتنداز: تبیین واژه های قرآنی، شرح و توضیح آیات، تبیین آیات قرآن در قالب بیان مصادیق، نقل جزئیات داستان. باتوجه به وسعت روایات تفسیری در تفاسیر موردبحث، آمار اقوال کعب در بین مجموعه بسیار اندک است و سبک و گرایش تفسیری مفسران ارتباط مستقیمی در ورود مرویات کعب دارد. مفسران مورد بحث در برخورد با روایات کعب به سه صورت موضع خود را بیان کرده اند: 1. نقل بدون داوری 2. پذیرش روایات کعب 3. رد روایات کعب؛ قرائن موجود در تفاسیر، حاکی از آن است که مرویات کعب نقش موثری در آراء تفسیری مفسران ندارد و جایگاه خاص و قابل توجهی را به خود اختصاص نداده است.
کلیدواژه‌ها
"تفاسیر شیعه"؛ " مرویات کعب الاحبار"؛ "اسرائیلیات"
عنوان مقاله [English]
Position of narrations of Ka’b in Shia interpretations to the end of 6th century
نویسندگان [English]
Seyyedeh Vahideh Rahimi1؛ Sahar Usefi2
1Assistant Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, Qom University, Iran
2M.A. Student, Quran and Hadith Sciences, Qom University, Iran
چکیده [English]
Ka'ab al-'Aḥbār played an important role in incorporation of Israeli narrations in religious sources. Since some Shi'a interpreters have used his narrations in their exegeses, it seems essential to identify types of his narrations and recognize the attitude of an interpreter in applying them. According to the great number of exegeses, the present paper aims to investigate the Shiite exegeses until to the 6th century, totally 16 books are studied here, from which eight ones consist of his narrations, as follow: the commentaries of al-Qumī, Furāt-i Kūfī, Majma' al-Bayān, Jawām-i' al-Jāmi', Rawḍ al-Janān, Mafātīh al-'Asrār, and Al-Muntakhab fī Tafsīr al-Qur’ān. The narrations mentioned by Ka'b al-Aḥbār in Shiite exegeses to the late of the 6th century are 97 ones. These may be classified into 8 categories, the most considerable are: clarifying Quranic terms, explaining verses, clarifying verses in form of presenting examples, and mentioning the details of a story. In spite of the great amount of exegetical narrations in above mentioned exegeses, the number of his narrations is rare there and it seems the exegetical method and tendency of interpreters affected at the way of applying his narrations. In facing with his narrations, interpreters pointed three attitudes: 1. Mentioning without judgment, 2. Accepting his narrations 3. Rejecting his narrations. Present evidences in exegeses prove that his narrations have not played important role in exegetical opinions of interpreters and so are not notable.
کلیدواژه‌ها [English]
"Shia interpretations ", "narrations of Ka'ab al-Ahbar", " Israelites"
مراجع
  • *قرآن کریم (ترجمه: عبدالمحمد آیتی).
  • آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن(بی­تا)، الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت: دارالاضواء.
  • ابن ادریس، محمدبن­احمد(1409ق)، المنتخب من تفسیر القرآن، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
  • ابن بابویه، محمدبن علی(1404ق)، من لایحضره الفقیه، قم: جامعه مدرسین.
  • ابن کثیر، اسماعیل بن عمر(1408ق)، البدایه و النهایه، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  • ابوالفتوح رازی، حسین بن علی(1408ق)، روض الجنان و روح الجنان فی التفسیر القرآن، مشهد: آستان قدس رضوی.
  • ابوذؤیب، اسرائیل(2013م)،کعب الاحبار مسلمة الیهود فی الاسلام، بیروت: المرکز الاکادیمی للابحاث.
  • ابوریه، محمود(1428ق)، الاضواء علی السنه المحمدیه، قم: دارالکتب الاسلامی.
  • ابوشهبه، محمدبن‌محمد(1408ق)، الاسرائیلیات و الموضوعات فی کتب التفسیر، قاهره: مکتبة السنه، چاپ چهارم.
  • الیاس، خلیل اسماعیل(1428ق)،کعب الاحبار و اثره فی التفسیر، بیروت: دارالکتب العلمیة.
  • امین، احمد(1975م)، فجر الاسلام، بیروت: دارالکتب العربی.
  • بخاری جعفی، محمدبن اسماعیل(1407ق)، صحیح بخاری، بیروت: دارابن کثیر.
  • پاکتچی، احمد(1389ش)، تاریخ تفسیر قرآن کریم، تهران: انجمن علمی دانشگاه امام صادق(ع).
  • خویی، ابوالقاسم(1413ق)، معجم رجال الحدیث، بی­جا: بی­نا.
  • ذهبی، محمدبن‌احمدبن‌عثمان(1427ق)،سیر اعلام النبلاء، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
  • ذهبی، محمدحسین(1411ق)،الاسرائیلیات فی التفسیر و الحدیث، قاهره: مکتبة وهبه، چاپ چهارم.
  • سیوطی، عبدالرحمن‌بن ابی بکر(1404ق)،الدر المنثور فی التفسیر بالماثور، قم: کتابخانه  آیت الله مرعشی نجفی(ره).
  • شریف الرضی، محمدبن حسین(1406ق)، حقائق التاویل فی متشابه التنزیل، بیروت: دارالاضواء.
  • شریفی، محمد(1394ش)، «معرفی و سیر تطور تفاسیر واعظانه شیعه»، شیعه پژوهی، سال دوم، شماره پنجم، ص 135-109.
  • شعرانی، ابوالحسن(1384ش)، تفسیر نور علی نور(تعلیقات علامه شعرانی بر روض الجنان و روح الجنان)، قم: موسسه علمی و فرهنگی دارالحدیث.
  • شهرستانی، محمدبن­عبدالکریم(1387ش)، مفاتیح الاسرار و مصابیح الابرار، تهران: مرکز البحوث و الدراسات للتراث المخطوط.
  • طباطبایی، محمدحسین(1402ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات، چاپ دوم.
  • طبرسی، فضل بن حسن(1412ق)، جوامع الجامع، قم: حوزه علمیه.
  • طبرسی، فضل بن حسن (1372ش)، مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو.
  • طوسی، محمدبن‌حسن(بی‌تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
  • العامری، یوسف محمد(1412ق)،کعب الاحبار مرویاته و اقواله فی التفسیر بالماثور، عربستان: جامعه‌ام القری.
  • عسقلانی، احمدبن‌علی‌بن‌حجر(1415ق)، تهذیب التهذیب، بیروت: دارالفکر، چاپ اول.
  • عسقلانی، احمدبن‌علی‌بن‌حجر (1358ق)، الاصابه فی تمییز الصحابه، مصر: مصطفی محمد.
  • عسکری، سید مرتضی(1388ش)، نقش ائمه در احیای دین، قم: دانشکده اصول دین.
  • عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم(1372ش)، طبقات مفسران شیعه، قم: نوید اسلام.
  • قمی، علی­بن ابراهیم(1363ش)،تفسیر قمی، قم: دارالکتاب.
  • کوفی، فرات­بن ابراهیم(1410ق)، تفسیر فرات کوفی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  • مرکز فرهنگ و معارف قرآن(1382ش)، دایرة المعارف قرآن کریم، قم: بوستان کتاب.
  • مزی، ابن ابی الحجاج یوسف بن عبدالرحمن(بی‌تا)،تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، بیروت: دارالمامون للتراث.
  • معرفت، محمدهادی(1377ش)، التفسیر و المفسرون، مشهد: الجامعه الرضویه للعلوم الاسلامیه.
  •  معرفت، محمدهادی (1391ش)، تفسیر و مفسران،  قم: انتشارات التمهید.
  • مکارم شیرازی، ناصر(1371ش)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  • موحدی محب، عبدالله(1378ش)، «نگاهی به تفسیر فرات کوفی»، آیینه پژوهش، شماره60، ص 45-33.
  • نووی، ابی زکریا یحیی بن‌شرف(بی‌تا)،تهذیب الاسماء و اللغات، بیروت: اداره الطباعة المنیریه.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 1,290
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,040


سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب