محمدجعفری, رسول, اوحدی, مرتضی. (1396). بررسی و نقد شبهات وارده بر وثاقت و مرویات شیخ صدوق. جلوه هنر, 14(4), 141-168. doi: 10.22051/tqh.2017.15009.1607
رسول محمدجعفری; مرتضی اوحدی. "بررسی و نقد شبهات وارده بر وثاقت و مرویات شیخ صدوق". جلوه هنر, 14, 4, 1396, 141-168. doi: 10.22051/tqh.2017.15009.1607
محمدجعفری, رسول, اوحدی, مرتضی. (1396). 'بررسی و نقد شبهات وارده بر وثاقت و مرویات شیخ صدوق', جلوه هنر, 14(4), pp. 141-168. doi: 10.22051/tqh.2017.15009.1607
محمدجعفری, رسول, اوحدی, مرتضی. بررسی و نقد شبهات وارده بر وثاقت و مرویات شیخ صدوق. جلوه هنر, 1396; 14(4): 141-168. doi: 10.22051/tqh.2017.15009.1607
بررسی و نقد شبهات وارده بر وثاقت و مرویات شیخ صدوق
1استادیار گروه علوم قرآن و حدیث/دانشگاه شاهد تهران
2دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث/دانشگاه مازندران
چکیده
مقولۀ نسخ از دیرباز تاکنون مورد توجه اندیشمندان بوده است. نسخ دو رکن دارد؛ یکی ناسخ است و دیگری منسوخ. بر اساس دیدگاهِ مشهور، تشریع احکام در انحصار خداوند، و نسخ آیات مختصّ عصر نزول بوده و ناسخیت نیز در انحصار آیات قرار دارد. علاوه بر دیدگاه رایج، نظریۀ متفاوتی به نام استمرار نسخ وجود دارد که معقتد است آیات الاحکام بر مبنای سیرۀ عقلاء تشریع شده و عقل با تشخیص مصالح و مفاسدِ زمانی- مکانی، قدرت نسخ این آیات را دارد. مقالهی فرارو با روشی توصیفی- تحلیلی نظریهی استمرار نسخ را مورد بررسی قرار داده و با استناد به ادلهای این نظریه را نقد نموده است. نتیجه آنکه: نظریۀ استمرار نسخ با اشکالات عدیدهای روبروست که عبارتند از: تصریح ادلۀ نقلی فراوان بر عدم قدرت عقل در درک جزئیات احکام، تعریف سطحی مفاهیم کلیدی بحث نسخ، عدم اتفاق نظر و وحدت رویّه در سیرهی عقلای اعصار و امصار، که سبب عدم امکان ترسیم سیرۀ واحدی بنام سیره عقلاء میگردد و تشریع احکام بر این مبنا را زیر سوال میبرد؛ تعارض میان مسئلۀ ارسال رُسُل و استمرار تشریع احکام بر مبنای سیرۀ عقلاء؛ تناقض میان مسئلۀ ختم نبوت و نسخ آیات بوسیلۀ عقل؛ مبهم بودن تعریف عقل و عدم قدرت ناسخیت آن با توجه به اختلاف عقول بشر؛ عدم ثبات، و بروز آشفتگی در شریعت و در نتیجه مخدوش شدن فایدۀ تشریع قوانین است.
Study and Critique of Misconceptions against Sheikh Saduq’s Authenticity and Reports
نویسندگان [English]
Rasul Mohammadjafari1؛ morteza ohadi2
1Associate professor
2دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث/دانشگاه مازندران
چکیده [English]
Among the most important and hard-working Shi'a traditionists (muḥaddiths), it should be mentioned of Sheikh Ṣadūq in the fourth hijrī century, whose works are extended to tree hundreds. Although he has a great position in Shia', some Shi'a simple-minded scholars, regarding the lack of assertion of authenticity of Ṣadūq by Ṭūsī and Najāshī, have faced with him silently and even some charged him with change, summary and removing words and phrases of traditions (hadiths) relying his own opinion. Their words are applied by some temporary Sunnis scholars to propose some misconceptions against him and call him “the liar Sheikh”! The present paper through a descriptive-analytical method aims to reply two questions: 1- what are the invalidation of the misconception of being silent about Sheikh Ṣadūq? 2- what are the invalidation of the misconception of the quality of Sheikh Ṣadūq’s reports? Findings say that making doubt and being silent on the authenticity of Sheikh Ṣadūq have two contradictive and remedial responses: A) The contradictive answer: the lack of authenticity by the others is not confined merely to Sheikh Ṣadūq, B) The remedial answer: according to some evidences, he is regarded by the early Shi'a scholars and biographers like Ṭūsī and Najāshī as authentic. The misconception of change and removing traditions is also invalid because of the followings: 1- The diversity of the chain (of reporting), 2- issuing fatwa (ijtihad) to solve the contents of traditions, 3- cutting traditions, 4- relying on the Sheikh Ṣadūq’s traditions because of their stricter chain (of transmitters) and content.
کلیدواژه‌ها [English]
Sheikh Saduq, Authenticity of Reports, Critique of Misconceptions
مراجع
ابن ادریس، محمد بن احمد، (1410ق)، السرائر، قم: دفتر انتشارات اسلامى
ابن بابویه، على بن حسین، (1404ق)، الإمامة و التبصرة من الحیرة، قم: مدرسة الإمام المهدى(عج)
ابن حجر، أحمد بن علی، (1415ق)، تقریب التهذیب، بیروت: دار الکتب العلمیة
ابن داود، حسن بن علی، (1383ق)، الرجال، تهران: انتشارات دانشگاه تهران
ابن شعبه حرانى، حسن بن على، (1404ق)، تحف العقول، قم: جامعه مدرسین
ابن طاووس، على بن موسى، (1406ق)، فلاح السائل و نجاح المسائل، قم: بوستان کتاب
ابن طاووس، على بن موسى، (1368ق)، فرج المهموم فی تاریخ علماء النجوم، قم: دار الذخائر
ابن مشهدى، محمد بن جعفر، (1419ق)، المزار الکبیر، قم: دفتر انتشارات اسلامى
ابوریه، محمود، (بی تا)، أضواء على السنة المحمدیة، بی جا: نشر البطحاء
بحرانى، سلیمان بن عبدالله، (1412ق)، معراج أهل الکمال إلى معرفة الرجال، بی جا: بی نا
بحرانی، یوسف بن احمد، (1429ق)، لؤلؤه البحرین فی الاجازات و تراجم رجال الحدیث، منامه: بی نا
بحرالعلوم، محمدمهدى بن مرتضى، (1363ش)، الفوائد الرجالیة، تهران: مکتبة الصادق(ع)
بن شررر، سینا، (بی تا)، شیخ صدوق یا شیخ کذوب، بی جا، بی نا
جلالی، مهدی، (1393ش)، روش إبن بابویه در نقد حدیث، مجله علوم قرآن و حدیث، شماره ۹۳، صص 65-90
جلالی، مهدی، (1390ش)، نگرشی به فراز و فرود کارنامه حدیث نگاری شیخ صدوق، مجله کتاب قیم، شماره 2، 171-196
مزی، یوسف بن عبدالرحمن، (1413ق)، تهذیب الکمال، بیروت: مؤسسة الرسالة
حر عاملی، محمد بن حسن، (1403ق)، الفوائد الطوسیة، قم: بی نا
حر عاملی، محمد بن حسن (بی تا)، أمل الآمل، بغداد: مکتبة الأندلس
حر عاملی، محمد بن حسن (1413ق)، مختلف الشیعة، قم: مؤسسة النشر الإسلامی
حر عاملی، محمد بن حسن (1409ق)، وسائل الشیعة، قم: مؤسسة آل البیت(ع)
خطیب بغدادی، احمد بن علی، (1417ق)، تاریخ بغداد، بیروت: دار الکتب العلمیة
خطیب بغدادی، احمد بن علی (1405ق)، الکفایة فی علم الروایة، بیروت: دار الکتاب العربی
خویى، سید ابوالقاسم، (1410ق)، معجم رجال الحدیث، قم: مرکز نشر آثار شیعه
ذهبی، شمس الدین، (1413ق)، سیر أعلام النبلاء، بیروت: مؤسسة الرسالة
زرسازان، عاطفه، (1392ش)، روش شیخ صدوق در کمال الدین و تمام النعمه، مجله حدیث پژوهشی، شماره 9، صص 7-39
سبحانى، جعفر، (1410ق)، کلیات فی علم الرجال، قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه
شوشترى، محمد تقى، (بی تا)، الأخبار الدخیلة، تهران: مکتبة الصدوق
شوشترى، محمد تقى،(1366ش)، مستدرکالاخبار الدخیلة، تهران: نشر صدوق
شهید ثانی، زین‌الدین بن علی عاملی، (1408ق)، الرعایة فی علم الدرایة، قم: مکتبة المرعشی
صدوق، ابو جعفر محمد بن علی بن بابویه، (1362ش)، الخصال، قم: جامعه مدرسین
صدوق، ابو جعفر محمد بن علی بن بابویه (1385ش)، علل الشرائع، قم: کتاب فروشى داورى
صدوق، ابو جعفر محمد بن علی بن بابویه (1378ق)، عیون أخبار الرضا(ع)، تهران: نشر جهان
صدوق، ابو جعفر محمد بن علی بن بابویه (1395ق)، کمال الدین و تمام النعمة، تهران، اسلامیه
صدوق، ابو جعفر محمد بن علی بن بابویه (1403ق)، معانی الأخبار، قم: انتشارات اسلامى
صدوق، ابو جعفر محمد بن علی بن بابویه (1413ق)، من لا یحضره الفقیه، قم: انتشارات اسلامى
طبرى آملى، محمد بن جریر، (1413ق)، دلائل الإمامة، قم: بعثت
طوسى، محمد بن حسن، (1390ق)، الإستبصار فیما اختلف من الأخبار، تهران: دار الکتب الإسلامیه
طوسى، محمد بن حسن (1414ق)، الأمالی، قم: دار الثقافة
طوسى، محمد بن حسن (1407ق)، تهذیب الأحکام، تهران: دار الکتب الإسلامیه
طوسى، محمد بن حسن (1381ق) الرجال، نجف: انتشارات حیدریه
طوسى، محمد بن حسن (1411ق)، الغیبة، قم: دار المعارف الإسلامیة
طوسى، محمد بن حسن (بی تا)، الفهرست، نجف: المکتبة المرتضویة
عاملی، حسین بن عبدالصمد(1401ق)، وصول الأخیار إلى أصول الأخبار، بی‌جا: مجمع الذخائر الإسلامیة.
عسقلانی، ابن حجر، (بی تا)، فتح الباری، بیروت: دار المعرفه.
علامه حلى، حسن بن یوسف، (1411ق)، الرجال، قم: دار الذخائر
غفاری، علی أکبر، (1369ش)، دراسات فی علم الدرایة، تهران: جامعة الإمام الصادق(ع)
فضلی، عبدالهادی، (1421ق)، أصول الحدیث، لبنان: مؤسسة أم القرى
فیض کاشانى، محمد محسن، (1406ق)، الوافی، اصفهان: کتابخانه امام على(ع)
