پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 932 |
| تعداد مقالات | 7,652 |
| تعداد مشاهده مقاله | 12,494,356 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,885,749 |
افول در اوج شکوه: بررسی تحلیلی مناسبات سلطان محمد فاتح و طبقه علمیه عثمانی | ||
| تاریخ اسلام و ایران | ||
| مقاله 5، دوره 27، شماره 34 - شماره پیاپی 124، شهریور 1396، صفحه 117-138 اصل مقاله (647.9 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/hii.2017.14283.1303 | ||
| نویسنده | ||
| مهدی عبادی* | ||
| استادیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه پیام نور تهران | ||
| چکیده | ||
| در ادوار پیش از سلطنت محمد دوم(855-886/1451-1481)، سیر تاریخی مناسبات دولت عثمانی و طبقه علمیه، به گونه‌ای پیش رفته بود که فارغ‌التحصیلان مدارس به‌واسطۀ دانش مدرسی و جایگاه دینی‌ـ اجتماعی خود، در دولت عثمانی جایگاه مهمی پیدا کرده بودند و در تصمیم‌گیری‌های مهم تأثیر تعیین‌کننده‌ای داشتند. مرسوم‌شدن انتخاب و انتصاب وزیراعظم، به عنوان مقتدرترین فرد در ساختار دولت پس از شخص سلطان، از میان مدرسیان خود دلیل آشکاری برای این مهم بود. با وجود این، به‌رغم اینکه دوره زمامداری محمد فاتح، به واسطۀ تأسیس مدارس صحن ثمان و گسترش آموزش مدرسی، نقطۀ عطفی در تاریخ عثمانی محسوب می‌شود، اما مناسبات طبقه علمیه با دولت عثمانی در این دوره، از حیث تأثیرگذاری بر سیاست‌های سلطان عثمانی تفاوت‌های بارز و آشکاری با ادوار پیشین داشت. بر این اساس، در مطالعه حاضر با رویکردی تحلیلی، این مناسبات و عوامل دخیل در آن مورد بررسی قرار خواهد گرفت. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که فتح شهر استانبول در 857/1453، قدرت و اقتدار محمد دوم را به گونه‌ای افزایش داد که او دیگر نیازی برای مشارکت مدرسیان در قدرت و کسب مشروعیت از طریق جلب نظر آنها احساس نمی‌کرد. از این رو، محمد فاتح برخلاف رسم مألوف، انتخاب وزیراعظم از میان مدرسیان را کنار گذشت و فردی از طبقه غلامان(قول‌ها) را جایگزین ساخت تا برخلاف وزراء مدرسی پیشین، کاملاً تابع اوامر او باشد. بر این اساس جایگاه و نفوذ مدرسیان طبقه علمیه در دولت عثمانی را به شکل چشمگیری کاهش داد. این سلطان عثمانی بر آن بود جهت برقراری اقتدار مطلق سلطنت، تلاش‌های مدرسیان برای تحت تأثیر قرار دادن او و سیاست‌های دولت را به حداقل برساند. با توجه به اینکه این مهم، نمودار تلاش‌های اقتدارگرایانه این سلطان عثمانی بود، اظهار نارضایتی متعدد علمای برجسته و مخالفت‌های آشکار آنها نیز تغییر خاصی را در رویه او در قبال مدرسیان و طبقۀ علمیه ایجاد نکرد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| مدارس در دوره عثمانی؛ سلطان محمد فاتح؛ مدارس صحن ثمان؛ طبقه علمیّه | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Decline At The Peak Of Glory: An Analytical Survey On Relations Of Mehmet The Conqueror And The Ottoman Ilmiyye Class | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mehdi Ebadi Ebadi | ||
| department of the history and civilization of Islamic Nations, Payam Noor University, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| While the period of the reign of Mehmet II (855-886 / 1451-1481), due to establishing of Madaris-i Sahn-i Thiman and spreading of Madrasa education, is considered as an important turning point in the history of the Ottomans, but the relations of ‘Ilmiyye class and the Ottoman state during the period, because of the absolute authority of this sultan, spent the specific and different conditions. In prior periods, Madrasa educators and ‘Ilmiyye class by their scholastic knowledge and religious status always had great influence on the Ottoman state and its important decisions. As far as the appointment of Grand Vizier, as the most powerful person in the structure of the Ottoman state after the Sultan, among madrasa graduators, becomes a tradition and companionship of this class actually was one of the main components in the legitimacy of the Ottoman sultans. But conquest of Istanbul in the early years of Mehmet II reign in 1453/857, that was called him as the Conqueror, increased the power and authority of this Sultan in a way that he did not feel any need of the participation of Madrasa graduators in power and gain of legitimacy through obtaining their satisfaction. Hence, unusual to established manner, he abandoned the appointment of grand vizier from the Madrasa graduators and replaced that by appointment of someone from his slaves (|åls) to completely obey his orders. Accordingly, the position and influence of the Madrasa graduators and ‘Ilmiyye class in the Ottoman state decreased significantly in his during reign and despite the complaint of outstanding ‘Ulemas from this conditions Mehmet the Conqueror did not his change the procedures about the Madrasa graduators and ‘Ilmiyye. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Ottoman Madrasaes, Mehmed the Coqueror, Madaris-i Sahn-i Thiman, ‘Ilmiyye Class | ||
| مراجع | ||
|
ـ ابن‌حنبل، أحمد بن محمد (1416/1995). المسند. شرحه و صنع فهارسه حمزة أحمد الزین. القاهرة: دارالحدیث. الطبعة الأولی. ـ ابن‌کمال(کمال پاشازاده). احمد بن شمس‌الدین(1970-1983). تواریخ آل عثمان. 7. دفتر: önsoz, indexve içindekileri haz. Şerafettin Turan, Ankara, Türk Tarih Kurumu, 1970-1983. ـ التمیمی الداری، تقی‌الدین بن عبدالقادر(1390/1970). الطبقات السِنیّة فی التراجم الحنفیة. تحقیق عبدالفتاح محمد الحلو. قاهره: المجلس الاعلی للشئون الاسلامیة. ـ اوروج‌بک بن عادل القزّاز کاتب الادرنوی(1343/1925). تواریخ آل‌عثمان. فرانتس بابینغه‌ر اشبو طبعک تصحیحنه و تطبیقنه باقمشدر. هانوفر: شرق کتبخانه‌سی. ـ اولیاء چلبی، محمد ظلی ابن درویش(1314). سیاحتنامه. 1 ج. طابعی احمد جودت. در سعادت. اقدام مطبعه‌سی. ـ آیوانسرایی، حافظ حسین بن اسماعیل حسین(1281). حدیقة الجوامع. استانبول: مطبعۀ عامره. ـ بدلیسی، ادریس بن حسام‌الدین(سنه 1084). هشت بهشت. کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی. نسخۀ شمارۀ 8762. به کتابت محمد معصوم زنوزی. ـ بلیغ افندی بروسه‌وی، السید اسماعیل(1302). گلدستۀ ریاض عرفان و وفیات دانشوران(تاریخ بروسه). بروسه: خداوندکار ولایتی مطبعه‌سی. ـ تواریخ آل عثمان [مجهول‌المؤلف]( 1922):Die altosmanischen anonymen,in textund übersetzung herausgegeben von Friedrich Giese, Breslau, Im Selbstverlage Breslau XVI. ـ خواجه سعدالدین افندی(1279-1280). تاج‌التواریخ. استانبول: مطبعۀ عامره. ـ رفعت افندی(1978)، دوحة المشایخ مع ذیل:İstanbul, Çağrı Yayınları. ـ رفیق‌بک افندی، احمد(1334)، «عثمانلی شیخ‌الاسلاملری»، علمیه سالنامه‌سی، 322-643، دارالخلافة العلیه [استانبول]، مطبعۀ عامره،. ـ روحی (ادرنوی مولانا روحی) (1992) تواریخ آل‌عثمان(تاریخ روحی): “Ruhi Tarihi Oxford Ntjshast”, Belgeler, c. XlV, sa. 18 . ـ سامی، شمس‌الدین(1306)، قاموس الاعلام: تاریخ و جغرافیا لغاتی و تعبیر اصلحه کافۀ اسماء خاصه‌یی جامعدر، استانبول، مهران مطبعه‌سی. ـ «سلطان محمد فاتح وقفیه‌سی»(1938):Fatih Mehmet II vakfiyeleri, 14-198(1-360), Ankara, Vakıflar Umum Müdürlüğü,. ـ صولاق‌زاده، محمد همدمی چلبی(1297)، تاریخ صولاق‌زاده، استانبول، محمو‌دبک مطبعه‌سی. ـ طاشکُپری‌زاده، أحمد بن مصطفی(1395/1975)، الشقائق النعمانیة فی العلماء الدّولة العثمانیة، بیروت، دارالکتب العربی. ـ طورسون‌بک(1330- 1332)، تاریخ ابوالفتح، استانبول: تاریخ عثمانی انجمنی مجموعه‌سی. ـ عاشق‌پاشازاده، احمد(1332)، تواریخ آل‌عثمان، استانبول: مطبعۀ عامره. ـ عالی، کلیبولولو مصطفی(1277)، کنه الاخبار، استانبول: تقویم‌خانۀ عامره. ـ عبادی، مهدی (1395)، «برآمدن یک شهر اسلامی: مدارس و تبدیل استانبول به کلان‌شهری اسلامی»، فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام، سال هشتم، شماره سی‌ام،119-137. ـ فریدون‌بک، احمد(1274)، منشآت‌السلاطین، استانبول: مطبعۀ عامره. ـ قانون‌نامۀ آل عثمان(1330)، سلطان محمد خان ثانی طرفندن تنظیم اولنان برنجی قانوننامه اولوب ویانه کتبخانۀ امپراطوریسنده موجود نسخه‌سندن استنساخ ایدیلمشدیر، استانبول، احمد احسان و شرکاسی(مطبعه‌جیلیق عثمانلی شرکتی). ـ قانون‌نامۀ پادشاه(1990)، نسخه برگردان در: Akgündüz, Ahmed, Osmanlı kanunnamelerive hukuki tahlilleri : Osmanlı hukukuna giriş ve Fatih devri kanunnameleri, I. Kitab, s. 358-66,İstanbul, Osmanlı Araştırmaları Vakfı. ـ قریتووولوس(1328). تاریخ سلطان محمدخان ثانی. مترجمی قارولیدی. استانبول: احمد احسان و شرکاسی. ـ قوامی(1955). فتحنامۀ سلطان محمد فاتح. حاضرلایان فرانتس بابنکر. استانبول: معارف وکالتی‌ـ معارف باصیم أوی. ـ کاتب چلبی، حاجی خلیفه مصطفى بن عبدالله القسطنطینی(2010م)، سَلَّمُ الوُصُول اِلی طَبقاتِ الفُحُول، أشراف و تقدیم أکمل‌الدین احسان‌اوغلی، تحقیق محمود عبدالقادر الأرناووط، تدقیق صالح سعداوی صالح، اعداد الفهارس صلاح‌الدین أوُیغور، استانبول، مرکز الأبحاث للتاریخ و الفنون و الثقافة الأسلامیة. ـ همو، تقویم‌التواریخ. قسطنطنیه: ابراهیم متفرقه. 1146. ـ کتاب مستطاب(1996)، نسخه برگردان در: Akgündüz, Ahmed, Osmanlı kanunnâmelerive hukukı̂ tahlilleri: I. Ahmed, I. Mustafa ve II. Osman devirleri kanunnameleri (1012/1603-1031/1622), s. 646-685, İstanbul, Osmanlı Araştırmaları Vakfı. ـ الکفوی، محمد بن سلیمان (بی‌تا). کتائب أعلام الاخیار من فقهاء مذهب النعمان الاخیار. کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی. نسخۀ شمارۀ 14127. ـ مجدی، محمد مجدالدین ادرنوی(1269). ترجمۀ شقائق(حدائق الشقائق). استانبول: مطبعۀ عامره. ـ مستقیم‌زاده، سلیمان سعدالدین افندی(2005). دوحة المشایخ(Devhatü’l-Meşayih): einleitung und edition von Barbara Kellner-Heinkele, Wiesbaden, Franz Steiner Verlag. ـ مسلم بن الحجاج القشیری النیشابوری (1427/2006). صحیح مسلم(المسند الصحیح المختصر بنقل العدل عند العدل ألی رسول الله صلی‌الله علیه و سلم، تشرف بخدمتها و العنایة بها أبوقتیبة نظر محمّد الفاریابی. ریاض: دار طیبة للنشر و التوزیع. ـ نشانجی‌زاده، محی‌الدین محمد(1290). مرآت کائنات. استانبول. ـ نشری، محمد(1995). کتاب جهان‌نما:hazırlayanlar Faik Reşit Unat, Mehmed Altay Köymen, Ankara, Türk Tarih Kurumu. - Alderson, A. D. (1956), The structure of the Ottoman dynasty, Oxford, The Clarendon Press. - Âli, Gelibolulu Mustafa (1997), Kitabü’t-tarih-i künhü’l-ahbar (Kayseri Raşid Efendi Kütüphanesindeki 901 ve 920 No. lu nüshalara gore), haz. Ahmet Uğur ve öte., Kayseri, Erciyes Üniversitesi. - Ateş, Ahmed(1976), “Molla Gürani”, İslam Ansiklopedisi, c. Viii, Istanbul. M. E. B. - Babinger,Franz (1978),Mehmed the Conqueror and his Time, trans. Ralph Manheim, ed. William C. Hickman, Princeton, Princeton University. - Idem (1986), “Khosrew, Molla”, Encyclopeadia of Islam, New edition, vol. v, Leiden, Brill,. - Danişmend, İsmail Hami(1971), İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, İstanbul, Türkiye Yayınevi. - Emecen, Feridun (2001), “İstanbul: İsnbulun’un Fethi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 23ö , İstanbul: İSAM. - Fisher, Sydney Nettleton (1959),The Middle East: A History, New York, Alfred A. Knopf. - Gibb,John Wilkinson (1902), A History of Ottoman poetry, vol. 2, ed. Edward G. Brown, London, Uzak & co. - Gökbilgin, M. Tayyib (1952), XV-XVI. Asırlarda Edirne ve Paşa livası, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi. - Gökman, Muzaffer (1943), Fatih medreseleri,İstanbul, Ak-Ün Matbaası. - Hanak, Marios and Philippides, Walter (2011), the Siege and the fall of Constantinople in 1453:Historiography, Topography, and Military Studies, Farnham, Ashgate. - Hezarfen Hüseyin Efendi (1998), Telhisü’l-beyan fi kavanini Al-i Osman, haz. Sevim İlgürel, Ankara, Türk Tarih Kurumu. - Imber, Colin (2011), “The Ottoman empire (tenth/sixteenth century)”, The New Cambridge History of Islam, Vol. 2, pp. 332-65, Cambridge, Cambridge University. - İnalcık, Halil (1987), Fatih devri üzerinde tetkikler ve vesikalar, Ankara, Türk Tarih Kurumu. - Idem(1991), “MeÈemmed II”, Encyclopeadia of Islam, New edition, vol. vi, Leiden, Brill. - Idem(1997), “Istanbul”, Encyclopeadia of Islam, New edition, vol. iv, Leiden, Brill. - Idem (1958), “Osmanlı Hukukuna Giriş: Örfi-Sultani Hukuk ve Fatih’in Kanunları”, AÜSBFD, c.VIII (No.2), s. 102-26. - Idem(1947), “Bursa Şer’iye Sicillerinde Fatih Sultan Mehmed’in Fermanları”, Belleten, XI/44 , s. 693-703. - Idem(1997), “|§nånn§me”, Encyclopeadia of Islam, New edition, vol. iv, Leiden, Brill. - İpşirli, Mehmed(2005),“Molla Abdülkerim Efendi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c.30, İstanbul: İSAM. - Itzkowitz, Norman (1972), Ottoman Empire and Islamic Tradition, Chicago, The University of Chicago. - Koca, Ferhat (2005), “Molla Hüsrev”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 30, İstanbul: İSAM. - Kufralı, Kasım (1949), “Molla İlâhî ve Kendisinden Sonraki Nakşibendîye Muhiti”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Cilt 3, sa. 1-2, s. 129-151. - Lewis, Bernard (1972), Istanbul and the civilization of the Ottoman Empire, Norman and London, University of Oklahoma Press. - Malzıoğlu, Hasibe(1966), “Sinan Paşa. Hoca Sin§n al-DÊn Yåsuf”, İslam Ansiklopedisi, c. x, İstanbul, M. E. B. - Mumcu, Ahmet (1963), Osmanlı devletinde siyaseten katl, Ankara, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi. - Repp, R. C. (1986), The Müfti of Istanbul: a study in the development of the Ottoman learned hierarchy, London, Ithaca Press. - Idem (1997), “Sheykh al-Isl§m: in the Ottoman Empire”, Encyclopeadia of Islam, New edition, vol. ix, Leiden, Brill. - Savvides, A. (2002), “Zaghanos Pasha”, The Encyclopeadia of Islam, New edition, vol. xi, Leiden, Brill.. - Shaw, Stanford Jay (1988), History of the Ottoman Empire and Modern Turkey, Cambridge, Cambridge University. - Ünver, Ahmet Süheyl (1947), İlim ve Sanat bakımından Fatih devri notları, İstanbul, İstanbul Büyükşehir Belediyesi. - Uyar, Mesut, and Erickson, Edward J. (2009), A Military History of the Ottomans, California, ABC-CLIO,. - Uzunçarşılı, İsmailHakkı (1988),Osmanlı Tarihi İstanbul’un fethinden Kanuni Sultan Süleyman’ın ölümüne Kadar, Ankara, Türk Tarih Kurumu. - Woodhead, Chritine (1997), “Sin§n Pasha, Khodja”, Encyclopeadia of Islam, New edition, vol. ix, Leiden, Brill. - Yaşaroğlu, Kamil(2005), “Molla Gürani”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi,c. 30, İstanbul: İSAM.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 974 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 811 |
||