پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 932 |
| تعداد مقالات | 7,653 |
| تعداد مشاهده مقاله | 12,496,638 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,887,261 |
پژوهشی در اصول و تکنیک‌های جراحی دهان و دندان در دورۀ اسلامی (از قرن سوم تا دوازدهم هجری) | ||
| تاریخ اسلام و ایران | ||
| مقاله 4، دوره 25، شماره 28، اسفند 1394، صفحه 99-142 اصل مقاله (1018.2 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/hii.2016.2216 | ||
| نویسنده | ||
| سید ماهیار شریعت پناهی* | ||
| استادیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، واحد مشهد دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد | ||
| چکیده | ||
| دانش جرّاحی یکی از فرازهای مهمّ تاریخ طبّ اسلامی است. در میان اندامهای مختلف، بخش جراحیهای دهان نیز به دلیل ظرافت و حساسیت زیاد اندامهایش، نیاز به شناخت، تخصص و تجربه بالینی زیادی دارد. با بررسی تالیفات در حوزه جراحیهای دهانی، برخی اصول ثابت و رایج قابل ترسیم است که به صورت قوانین ثابت مورد پذیرش و استفاده اکثر جراحان مسلمان بوده است. استخراج این اصول، اولین موضوع و بررسی تکنیک‌های جرّاحی دهان نیز موضوع دوّم این تحقیق است. نتایج این تحقیق، مؤیّد این فرضیه است که جرّاحان مسلمان شناختی واضح و متمایز از انواع بیماری‌های دهانی داشته که طبقه‌بندی دقیق بیماریها بر اساس اندامهای لب، لثه، دندان، زبان و فک اولین نشانۀ آن است. اصول آنها نیز تشخیص متمایز و صحیح مکان بیماریها، توصیف ابزارهای تخصّصی، رعایت اصول احتیاطی، جلوگیری از خونریزی، بخیه زدن، ضدعفونی و مرهم گزاری است. تکنیک‌های جرّاحان نیز شامل شکاف زدن عرضی بدون کشط یا با کشط کردن، قطع کردن به روش سلخ کردن، داغ کردن غیر مستقیم با آتش (کی بالنار) یا روغن (کی بالسمن) یا داغ کردن مستقیم، تراشیدن، سوهان کردن، جرم گیری، کشیدن دندان (قلع) با تکنیک شکافتن و کشط کردن یا با تکنیک نشر کردن، شکسته بندی موضع بدون زخم یا همراه زخم و ارتودونسی بوده است. استفاده گسترده جراحان از داروهای گیاهی (مفرد یا مرکب) در مراحل مختلف فرایند جراحیهای دهانی، گویای آشنایی کامل آنها با دانش گیاه شناسی، لذا الگویی آموزشی برای طب امروزی است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| جراحی دهان؛ شکافتن؛ داغ کردن؛ قطع کردن؛ کشیدن دندان؛ جرم گیری؛ ارتودونسی؛ شکسته بندی؛ ابزار جراحی؛ گیاهان دارویی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Research on the principles and techniques of Oral surgery in the Islamic period (from third to twelfth century A.H) | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Seyyed Mahyar Shariatpanahi | ||
| Assistant Professor, Department of History and Civilization of Islamic Nations, Mashhad Branch of Islamic Azad University, Mashhad | ||
| چکیده [English] | ||
| Surgical knowledge is an important part of traditional medicine in the Islamic period. Among the various organs, The oral surgery Because of the sensitivity and Elegance of organs, needs recognition, expertise and a lot of clinical experience. By study the writings in field of oral surgery, Some permanent and common principles Can be plotted permanent rules And has been accepted and use by most surgeons. Extraction of these principles is the first objective of this study, and The second issue is the study of techniques of oral surgery. The results, corroborant this hypothesis that Surgeons in the Islamic period have a Clear and distinct understanding of oral diseases and the first sign of it is The precise classification of disease, based on the organs of the lips, gums, teeth, tongue and jaw. The first principle has been identify the exact location of the disease, then precaution, stop bleeding, suturing, antiseptic and Dressing up. Described the specialized surgical tools has been one of the other common principles in the works of this period. Surgical techniques also has been included: The transverse incision, without lifting or with lifting out, cut off with skin off method, indirect Cauterize with fire or oil or direct Cauterize, Scraping, rasping, Getting dental plaque, Split tooth extraction technique, drag tooth with Split or spread techniques, Orthopedics position without scars or with scars Orthodontic. Widespread use of herbal medicines (Singular or composite) at various stages of the process of oral surgery, is a perfect familiar them with botanical knowledge and therefore is considered educational model for today's medicine. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| surgery, islamic period, split, cauterize, cut, pull tooth, Orthopedics, surgical instrument | ||
| مراجع | ||
|
منابع - ابن‌ازرق، ابراهیم‌بن عبدالرحمن (۱۴۲۷ق). تسهیل المنافع فی الطب و الحکمة. مسقط:عاصمة الثقافة العربیة. - ابن‌الیاس شیرازی (۱۳۸۲). کفایۀ منصوری و رسالۀ چوب چینی. تهران: دانشگاه علوم‌پزشکی ایران. - ابن‌بیطار، عبدالله‌بن احمد (۱۴۱۲ق). الجامع لمفردات الأدویة و الأغذیة. بیروت: دارالکتب العلمیة. - --------------- (۱۴۲۷ق). الدرة البهیة فی منافع أبدان الإنسانیة (تحفة ابن‌بیطار). تصحیح حمدی دمرداش. مکه مکرمه: مکتبة نزار مصطفی الباز. - ابن‌جزار قیروانی، احمدبن ابراهیم (۱۳۷۵). طب الفقراء و المساکین. تصحیح وجیهه کاظم آل‌طعمه. تهران: مؤسسۀ بین‌المللی اندیشه و تمدن اسلامی (ایستاک). - ابن‌جزله، یحیی‌بن عیسی، (۱۴۳۱ق). منهاج البیان فی ما یستعمله الإنسان. تصحیح محمود مهدی بدوی. قاهره: جامعةالدول العربیة. - ابن‌سلوم حلبی، صالح‌بن نصرالله (۱۳۸۸). غایة الإتقان فی تدبیر بدن الإنسان. تهران: دانشگاه علوم‌پزشکی ایران. - ابن‌سینا، حسین‌بن عبدالله (۱۴۲۶ق). القانون فی الطب. بیروت: دار إحیاء التراث العربی. - ----------------- (۱۳۸۶). کلیات قانون ابن‌سینا. ترجمۀ ملافتح‌الله شیرازی. تحقیق و تصحیح محمدحسین. دانشگاه علوم‌پزشکی ایران. - ----------------- (۱۳۸۹). قانون. ترجمۀ عبدالرحمن شرفکندی. تهران: سروش. - ابن‌قف، امین‌الدوله‌بن یعقوب (۱۳۵۶). العمدة فی الجراحة. حیدرآباد: فی مجلس دائره‌المعارف العثمانیة الکائنة. - ابن‌قیم جوزیه، محمدبن ابی‌بکر (۱۹۸۳). الطب‌النبوی. تصحیح محمدکریم راجح. بیروت: دار و مکتبة الهلال. - ابن‌منظور، محمدبن مکرم (۱۴۱۴ق). لسان‌العرب. بیروت: دارالفکر- دارصادر. - ابن‌نفیس، علی‌بن ابی‌الحزم (۱۳۸۷). الشامل فی الصناعة الطبیة. تهران: دانشگاه علوم‌پزشکی ایران. - ------------------ (۱۴۱۴ق). المهذب فی الکحل المجرب. چاپ محمدظافر وفایی و محمد رواس قلعه‌جی. رباط. ایسیسکو: المنظمه الاسلامیه للتربیه و العلوم و الثقافه. - ------------------ (۱۴۲۳ق). الصیدلیه‌المجربه (الموجز فی الطب). تصحیح محسن عقیل. بیروت: دارالمحجة البیضاء. - ------------------ (۲۰۰۸). شرح الفصول البقراط. تصحیح یوسف زیدان. مصر: نهضة مصر. - ابن‌هبل، علی‌بن احمد (۱۳۶۲ق). المختارات فی الطب. حیدرآباد: دائره‌المعارف العثمانیة. - ابن‌هندو، علی‌بن حسین (۱۳۶۸). مفتاح الطب و منهاج الطلاب. تصحیح مهدی محقق و محمدتقی دانش‌پژوه. تهران: مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌گیل. - ابوالمنصور قمری، حسن‌بن نوح (۱۳۸۷). کتاب التنویر. تهران: دانشگاه علوم‌پزشکی ایران. - ابوریحان بیرونی، محمدبن احمد (۱۳۸۳). الصیدنه فی الطب (داروشناسی در پزشکی). ترجمۀ باقر مظفرزاده. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. - اخوینی، ربیع‌بن احمد (۱۳۷۱). هدایه المتعلمین فی الطب. تصحیح جلال متینی. مشهد: دانشگاه مشهد. - ازدی، عبدالله‌بن محمد (۱۳۸۷). کتاب الماء. تهران: دانشگاه علوم‌پزشکی ایران. مؤسسۀ مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل. - اسرائیلی، اسحاق‌بن سلیمان (۱۴۱۲ق). الاغذیة و الادویة.تصحیح محمد صباح. بیروت: مؤسسۀ عزالدین. - اقسرایی، جمال‌الدین (۱۳۷۸). شرح اقسرایی. تصحیح محمدمهدی اصفهانی. تهران: دانشگاه علوم‌پزشکی ایران. - انطاکی، داودبن عمر [بی‌تا]. تذکرۀ اولی‌‌الالباب و الجامع للعجب العجاب. بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات. - ------------- (۱۴۱۵ق). بغیة المحتاج فی المجرب من العلاج. بیروت: دارالفکر. - ------------- (۱۴۲۰ق). النزهة المبهجة فی تشحیذ الأذهان و تعدیل الأمزجة. تحقیقِ المنتفکی الرفاعی و أحمد عبدالله عدنان. قم: موسسة البلاغ. - بدیعات اختیاری (۱۳۸۶). تهران: کتابخانۀ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی. - بهاء‌الدوله، بهاء‌الدین‌بن میرقوام‌الدین (بی‌تا). خلاصه‌التجارب (طبع جدید). تحقیقِ محمدرضا شمس اردکانی، عبدالعلی محقق‌زاده، پویا فریدی و زهره ابوالحسن‌زاده. تهران: دانشگاه علوم‌پزشکی. - بیطار، ابوبکربن بدر (۱۴۱۳ق). کامل‌الصناعتین. تصحیح عبدالرحمن ابریق. حلب: منشورات جامعة حلب معهد التراث العلمی العربی. - تهانوی، محمد‌اعلی‌بن علی (۱۹۹۶). کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم. ترجمۀ جورج زیناتی. تحقیق و تصحیح علی دحروج و عبدالله خالدی. بیروت: مکتبة لبنان ناشرون. - ثابت‌بن قره (۱۴۱۹ق). الذخیرة فی علم الطب (معالجة الأمراض بالأعشاب). تحقیقِ احمدفرید مزیدی. بیروت: دارالکتب العلمیة. - جرجانی، اسماعیل‌بن حسن (۱۳۴۵). الأغراض الطبیة و المباحث العلائیة. تهران: بنیاد فرهنگ ایران. - ------------------ (۱۳۵۵). ذخیرة خوارزمشاهی. چاپ عکسی از نسخه‌ای خطی. تهران: چاپ علی‌اکبر سعیدی سیرجانی. - ------------------ (۱۳۸۱). یادگار در دانش پزشکی و داروسازی. تصحیح مهدی محقق. تهران: دانشگاه تهران، مؤسسه مطالعات اسلامی. - حاجی‌شریف، احمد (۱۳۸۶). اسرار گیاهان دارویی. تهران: حافظ نوین. - حریری، عبدالله‌بن قاسم (۱۹۷۹). نهایة الأفکار و نزهة الأبصار. تصحیح حازم عانی بکری و مصطفی شریف دارالرشید. بغداد: دارالرشید للنشر. - حسین، محمد کامل (۱۳۸۷). الموجز فی تاریخ الطب و الصیدلة عند العرب. تهران: دانشگاه علوم‌پزشکی ایران. - حکیم مؤمن، محمد مؤمن‌بن محمدزمان (۱۳۸۷). تذکرة‌العلاج. تهران: دانشگاه علوم‌پزشکی ایران. - -------------------------- (۱۳۹۰). تحفة‌المؤمنین. قم: نور وحی. - حموی، صلاح‌الدین‌بن یوسف کحال (۱۴۰۷ق). نور العیون و جامع الفنون. ریاض: مرکز الملک فیصل للبحوث و دراسات الإسلامیة. - حنین‌بن اسحاق (۱۴۱۷ق). فی حفظ الأسنان و اللثة و استصلاحها. تصحیح محمدفؤاد الذاکری. حلب: دارالقلم. - دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامه. زی‍ر ن‍ظر محمد م‍ع‍ی‍ن و ج‍ع‍ف‍ر ش‍ه‍ی‍دی. [با نظارت] مؤسسۀ لغت‌نامه دهخدا. ج۱-۱۵. تهران: دانشگاه تهران. - رازی، محمدبن زکریا (۱۴۱۲ق). تقاسیم العلل (کتاب التقسیم و التشجیر). تصحیح صبحی محمود حمامی. حلب: منشورات جامعة حلب معهد التراث العلمی العربی. - -------------- (۱۴۱۹ق). من لایحضره الطبیب. تحقیق محمدامین الضناوی. قاهره: دار رکابی للنشر. - -------------- (۱۴۲۲ق). الحاوی فی الطب. تحقیق هیثم خلیفة طعیمی.بیروت: دار احیاء التراث العربی. - -------------- (۱۳۳۳). برء‌الساعه (بهبود آنی). ترجمۀ احمد شریف تنکابنی. اصفهان: چاپخانۀ جاوید. - ------------- (۱۳۸۷). المنصوری فی الطب. ترجمۀ محمدابراهیم ذاکر. تهران: دانشگاه علوم‌پزشکی تهران. - راشدبن عمیربن هاشم (۱۴۰۵ق). فاکهة ابن السبیل. عمان: وزارة التراث القومی و الثقافة. - رسالة فی علاج الاطفال (۱۳۸۹). تحقیق و تصحیح حسین‌علی حاجی. قم: نور وحی. - زهراوی، خلف‌بن عباس (۱۴۰۶ق). التصریف لمن عجز عن التألیف. چاپ عکسی از نسخۀ خطی کتابخانۀ سلیمانیه استانبول. مجموعۀ بشیرآغا. ش502. فرانکفورت: چاپ فؤاد سزگین. - ---------------- (۱۴۲۲ق). المقالة الثلاثون من التصریف لمن عجز عن التألیف. تحقیق عبدالعزیز ناصر الناص و علی‌بن سلیمان التویجری. ریاض: مطابع الفرزدق التجاریة. - ---------------- (۱۳۷۴). جراحی و ابزارهای آن. ترجمۀ فارسی بخش سی‌ام از کتاب التصریف لمن عجز عن التألیف. ترجمۀ احمد آرام و مهدی محقق. تهران: انجمن آثار و ماخر فرهنگی. - سجزی، مسعودبن محمد (۱۳۸۷). حقائق أسرار الطب. تحقیق مؤسسۀ احیای طب طبیعی. قم: جلال‌الدین. - سروری، محمدقاسم‌بن حاجی‌محمد (۱۳۳۸). فرهنگ مجمع الفرس. تهران: علمی. - سعیدبن هبه‌الله (۱۴۱۹ق). المغنی فی الطب. بیروت: دارالنفائس. - سیوطی، عبدالرحمن‌بن ابی‌بکر (۱۴۲۷ق). المتراس فی علاج أوجاع الرأس. تصحیح موفق فوزی الجبر. بیروت: الحکمه. - -------------------- (۱۴۲۸ق). الرحمة فی الطب و الحکمة. بیروت: المکتبة العصریة. - شاه‌ارزانی، محمداکبر‌بن محمد (۱۳۸۰) میزان‌الطب. تحقیق هادی نصیری. قم: مؤسسۀ فرهنگی سما. - --------------------- (۱۳۸۷). طب أکبری. تحقیقِ مؤسسۀ احیای طب طبیعی. قم: جلال‌الدین. - شطشاط، علی‌بن حسین (۱۹۹۹). تاریخ الجراحة فی الطب العربی. بنغازی: جامعه قازیونس. - شعرانی، عبد‌الوهاب‌بن احمد (۱۴۱۹ق). مختصر تذکره الإمام السویدی فی الطب. تصحیح احمدفرید مزیدی. بیروت: دارالکتب العلمیة. - شمس‌الدین احمد (۱۳۸۷). خزائن‌الملوک. تهران: دانشگاه علوم‌پزشکی ایران. - شمس‌منشی، محمدبن هندوشاه (۱۳۵۵). صحاح‌الفرس. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. - عبدالغنی، مصطفی لبیب (۲۰۰۰). دور الزهراوی فی تأسیس علم الجراحة. قاهره: دارالثقافه للنشر و التوزیع. - عطار اسرائیلی، داودبن ابی‌نصر (۱۳۸۳). منهاج الدکان و دستور الأعیان فی أعمال و تراکیب الأدویة النافعة للأبدان. تهران: دانشگاه علوم‌پزشکی ایران. - عقیلی علوی شیرازی، محمدحسین‌بن محمدهادی (۱۳۸۵). خلاصة‌الحکمة. قم: اسماعیلیان. - -------------------------------- (۱۳۹۰). مخزن‌الادویه (طبع جدید). تحقیقِ محمدرضا شمس اردکانی، روجا رحیمی و فاطمه فرجادمند. تهران: دانشگاه علوم‌پزشکی تهران- سبزآرنگ. - --------------------------------- (۱۳۹۲). قرابادین کبیر. تهران: دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی. مؤسسۀ مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل. - علی‌خان، محمدصادق (۱۳۲۳ق). مخازن‌التعلیم. دهلی:مطبع فاروقی. - غسانی ترکمانی، ملک مظفر (۱۴۲۱ق). المعتمد فی الأدویة المفردة. تصحیح محمود عمرالدمیاطی. بیروت: دارالکتب العلمیة. - قطب‌الدین شیرازی، محمودبن مسعود (۱۳۸۷الف). فی بیان الحاجة إلی الطب و الأطباء و وصایاهم. تهران: دانشگاه علوم‌پزشکی ایران. - ------------------------- (۱۳۸۷ب). مفردات و معالجة الأمراض. تهران: دانشگاه علوم‌پزشکی ایران. - قلانسی سمرقندی، محمدبن بهرام (۱۴۰۳ق). أقرباذین القلانسی. تصحیح محمد زهیر البابا. حلب: معهد التراث العلمی العربی. - کاشانی، عبدالله‌بن علی (۱۳۸۶). عرائس الجواهر و نفائس الأطائب. تصحیح ایرج افشار. تهران: المعی. - کرمانی، محمدکریم‌بن ابراهیم (۱۳۶۲). دقائق‌العلاج. ترجمۀ عیسی ضیاءابراهیمی. کرمان: چاپخانۀ سعادت. - کرمانی، نفیس‌بن عوض (۱۳۸۷). شرح الأسباب و العلامات. تحقیق مؤسسۀ احیای طب طبیعی. قم: جلال‌الدین. - کشکری، یعقوب (۱۴۰۵ق) (۱۹۸۵). کناش فی الطب. چاپ عکسی از نسخة خطی کتابخانة سلیمانیة استانبول. مجموعة ایاصوفیه. ش3716. فرانکفورت. - کعدان، عبدالناصر (۱۴۲ق). الجراحة عند الزهراوی. تهران: دانشگاه علوم‌پزشکی ایران. - مجوسی، علی‌بن عباس (۱۲۹۴ق). کامل الصناعة الطبیة. قاهره: بولاق. - محمدبن محمدعبدالله (۱۳۸۳). تحفۀ خانی. تهران: دانشگاه علوم‌پزشکی ایران. - موسوی، محمد (۱۳۸۸). مجموعۀ پیک شفا. اصفهانک کانون پژوهش. - میرحیدر، حسین (۱۳۸۵). معارف گیاهی. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی. - ناظم جهان، محمداعظم (۱۳۸۷). اکسیر اعظم. تهران: دانشگاه علوم‌پزشکی ایران. مؤسسۀ مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل. - نصیرالدین طوسی، محمدبن محمد (۱۳۶۳). تنسوخ‌نامۀ ایلخانی. تهران: اطلاعات. - نفیسی، میرزاعلی‌اکبر (۱۳۷۹). فرهنگ نفیسی. تهران: خیام. - نورانی، مصطفی (۱۳۸۴). دایره‌المعارف بزرگ طب اسلامی. قم: ارمغان یوسف. - هدایت، رضاقلی‌بن محمدهادی (بی‌تا). فرهنگ انجمن‌آرای ناصری. تهران: کتاب‌فروشی اسلامیه. - هروی، محمدبن یوسف (۱۳۸۷). بحر‌الجواهر (معجم الطب الطبیعی). تحقیقِ مؤسسۀ احیای طب طبیعی. قم: جلال‌الدین. - هروی، موفق‌بن علی (۱۳۴۶). الأبنیة عن حقائق الأدویة (روضة الأنس و منفعة النفس). تصحیح احمد بهمنیار. تهران: دانشگاه تهران. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,540 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,471 |
||