پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 967 |
| تعداد مقالات | 8,010 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,573,676 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 9,616,338 |
جستاری در زندگی و آثار فتح‌الله شیرازی، قلمدان‌نگار روزگار ناصری | ||
| مبانی نظری هنرهای تجسمی | ||
| مقاله 2، دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 19، خرداد 1404، صفحه 18-39 اصل مقاله (1.5 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/jtpva.2024.48622.1619 | ||
| نویسنده | ||
| مریم کشمیری* | ||
| استادیار گروه نقاشی دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| فتح‌الله شیرازی، نقاش زیرلاکی دورة ناصری با همة ارزشمندی، گوناگونی و گستردگی آثار، هنرمندی کم‌وبیش ناشناخته است. موضوع و گسترة پژوهش کنونی، رخدادهای زندگی و تاریخِ درگذشت، مسیر بالندگی، روش کار، زمینه‌های نوآوری و سبک‌شناسی آثار او را در برمی‌گیرد. پژوهش در پی آن است که با گردآوری گزارش‌های پراکنده، بازیابی و دسته‌بندی آثار، به بازشناسی جامع و ژرف‌تری از آثار این هنرمند و جایگاه او در هنر عصر قاجار دست یابد. بررسی در بخش گزارشِ رخدادهای زندگی به روش مطالعه تاریخی و سندپژوهی پای‌بند است؛ و بخش دسته‌بندی و سبک آثار مبتنی بر جستجوی آرشیوی‌ـ‌موزه‌ای، توصیفِ کارها، نقد و بررسی نمونه‌ها و تحلیل سبک‌شناسی پیگیری شده است. قلمدان‌نگاری، قاب آینه، انفیه‌دان، جعبه، نقاشیِ جلد و چهره‌نگاره‌ها، زمینة اصلی آثار؛ و سبک شناختة او فرنگی‌سازی است. از دید سبک‌شناسی، کارهای فتح‌الله در چهار گروه جای می‌گیرد: 1) سیاه‌قلم‌ها به‌ویژه بر بوم‌های روشن‌تاب نخودی و بیش تر با طرح گل‌وپرنده است؛ 2) آثار تمام‌رنگی که در بیشتر نمونه‌های برجای‌مانده، چهره‌نگار و قاب‌بندی‌شده است؛ 3) قلمدان‌هایی به‌شیوۀ سنتی، بیشتر بر بوم مرقش که یادآور سنت نقاشی زیرلاکی بزرگان شیراز مانند لطفعلی‌شیرازی است؛ 4) قلمدان‌های ساده که شاید برای افراد غیردرباری با بهای کمتری پرداخت می‌شده است. این گروه با نقش‌های خلوت و ساده، به‌آسانی شناسایی می‌شود. کارهای او در زمینة قلمدان‌نگاری، جلد کتاب، قاب آینه و جعبه، نمونه‌های فاخر نقاشی عصر قاجار به شمار می‌رود و در بازار فروش آثار هنری، از دید ارزش مادی و خواهندگان نگهداری، جایگاه ویژه‌ای دارد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| فتح‌الله شیرازی؛ قلمدان‌نگاری؛ نقاشی زیرلاکی؛ هنر عصر ناصری؛ هنر قاجار | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Life and Artistic Styles of Fathollah Shirazi, Lacquer Painter during the Reign of Naser al-Din Shah Qajar | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Maryam Keshmiri | ||
| Assistant Professor, Department of Painting, Faculty of Art, Alzahra University, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Fath-Allāh Šīrāzī, a painter of lacquer works during the reign of Nāsir al-Dīn Shāh Qājār (the fourth king of the dynasty; ruled 1848–1896), though a distinguished artist whose works hold significant artistic and economic value, remains relatively obscure. Little is known about his birth year or even the precise date of his death. Likewise, the details of his life events are unknown. Although newspapers were widely circulated during his lifetime in Iran (such as Ruz - Nāma ye Dawlat-e Aliya - ye Irān), and many nobles and prominent figures kept daily memoirs, Fath-Allāh’s name does not appear in any credible records of the period. Foreign diplomats and travelers to Iran also fail to mention him. It is likely that if he had not signed his works and added brief inscriptions (for example, parts of his own poems, or names of customers, etc.), his very existence might have remained unknown. Based on part of his name, he is likely to have been born in Šīrāz (the capital of Fars Province in Iran). Inscriptions from him found inside the cover of a manuscript of Nasikh al-Tawarikh (by Mohammad Taqi Sepehr Kāšāni, esān al-Molk; 1801 - 1880) in the Royal Library of Golestan Palace, Tehran, suggest that he likely arrived in Tehran after the devastating earthquake of May 4, 1853 (25th of Rajab, 1269 AH). It remains uncertain how long he stayed in Tehran or if he returned to Šīrāz or moved elsewhere. There is also scant information about Fath-Allāh’s family. One book cover signed by Faraj Allah, son of Fath-Allāh Šīrāzī (Farajollah Ibn-e Fath–Allah), reveals the name of one of his sons. Additionally, a Qājār-era document (Al-Maʿāṯer wa’l-Āṯār by Mohammad-Hasan Khan Etemād al-Salṭana; 1843-1896) mentions another son, Mirza Ali, who worked in the court of Nāsir al-Dīn Shāh. However, there is no information available about other family members (wife, other children). Based on the signed works attributed to him, Fath-Allāh’s artistic career appears to have spanned roughly six decades. Since no works are found after around 1886 (1304 AH), it is presumed that he passed away sometime around then. His burial place remains unknown. In addition to the lack of biographical details on Fath-Allāh, his stylistic categorization has also been largely unexplored. Some consider him a follower of the style of Lotf Ali Šīrāzi, a pioneering artist from Šīrāz, while others recognize his innovations. However, the existing classification of his works does not allow for these conclusions to be definitively drawn. This study, following an examination of parts of Fath-Allāh’s life, attempts to provide a more precise understanding of his artistic styles than previous research. Through the collection and classification of his signed and annotated works, the author aims to achieve a more comprehensive and profound recognition of Fath-Allāh’s stylistic execution and his place within the evolution of Iranian art. This categorization and analysis rely on archival research and investigation of international museum collections. Pen cases, mirror frames, boxes, book covers, and portraits are among the most prominent examples of his work, predominantly executed in a Europeanized style. Stylistically, Fath-Allāh’s works fall into four major categories: Monochromatic Works: The first group comprises monochromatic works, typically identifiable by cream or ivory backgrounds. Most of these feature floral and avian motifs rendered in black and grey. This group demonstrates the artist’s skill with fine brushes and precise, thin lines. Some of these pieces, particularly those dedicated to the nobility, include gilded designs. Birds in these pen cases are highly diverse, and on some later pieces, rabbits appear. Fath-Allāh followed this same technique for book covers. For example, two Qur’an covers in the Malek Museum feature a consistent floral and bird motif within an oval frame, executed in black on a cream background and bordered by a wide band containing Qur’anic verses. The artist’s signature appears among the flowers, near the lower part of the work. Fath-Allāh applied this same approach to a pocket mirror frame, where the golden branches and black design on the cream background are executed with such mastery that it stands as one of the finest Qājār lacquer pieces. Polychromatic Works: The second group consists of fully colored works, often portraying women and children; a few examples include European-style angels. The compositions on the pen cases in this group are segmented into multiple sections through circular framing, dividing the surface into individual scenes, each containing a separate motif. In addition to human and animal figures, these include urban and rural landscapes. Western influences are apparent in these works. The depictions of women and angels reflect 17th-century European styles, and some landscapes portray non-Iranian cities. Some pieces even depict semi-nude women, which contrasts with traditional Iranian imagery, indicating a marked European influence. A notable pen case in this group, made by Fath-Allāh for Nāsir al-Dīn Shāh, blends European artistic elements with traditional Iranian floral and bird designs and is currently housed in the Harvard Art Museums. Traditional Iranian Lacquer Works: The third group reflects traditional Iranian lacquer painting styles more closely than the previous categories, bearing strong resemblance to pre-Qājār lacquer works, such as those from the Zand period. Some scholars believe these pieces echo the art of early masters like Lotf Ali Šīrāzi. The backgrounds are usually dark, mostly black, and feature special stones for a shimmering effect. The primary motifs consist of flowers and birds in the typical Šīrāzi style. This group displays less innovation and creativity compared to the previous categories. The flowers, such as roses, wild roses, and unopened buds, and the birds are depicted in standard poses, either in flight, perched on slender branches, or at rest. Simple Works with Minimal Ornamentation: The fourth group includes simpler, minimally decorated works, often produced at a lower cost for non-royal patrons. The sparse motifs and limited use of inexpensive materials contribute to their affordability. Although fewer in number compared to the more elaborate and luxurious pen cases, these pieces are easily recognizable by their plain motifs and undecorated backgrounds. Bird and flower motifs are usually scattered, while the backgrounds lack traditional gilded branches and are covered in simple colors. Fath-Allāh Šīrāzī’s artistic productions, including pen cases, book covers, mirror frames, and boxes, represent exquisite examples of Qājār-era painting. Not only were these works highly sought after during his lifetime and in the years following his death, but they also attract attention today. Analyzing the sale of Qājār artworks at major art auctions such as Sotheby’s and Christie’s, as well as the presence of his works in esteemed museums and collections such as the Metropolitan Museum, the British Museum, and private collections like the Nasser D. Khalili Collection, highlights the enduring significance of Fath-Allāh Šīrāzī’s art. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Fath - Allāh Šīrāzī, Lacquer Painting, Nāsir al-Dīn Shāh Era Art, Pen Case Painting, Qājār Art | ||
| مراجع | ||
کتابنامهآژند، یعقوب (1389). نگارگری ایران، ج. 2، تهران: سمت.
احسانی، محمدتقی (1368). جلدها و قلمدان‌های ایرانی، تهران: امیرکبیر.
احسانی، محمدتقی (1378). «هنر قلمدان‌سازی در ایران»، ایران‌نامه (67)، 561ـ568.
اعتمادالسلطنه (1306ق.). المآثروالآثار، چاپ سنگی (کتابخانۀ آستان قدس، شمارۀ 3819).
اعتمادالسلطنه (1362). المآثروالآثار، ج. 1، تهران: اساطیر.
بروگش، هانریش (1367). سفری به دربار سلطان صاحبقران، ج. 2، برگردان مهندس کردبچه، تهران: مؤسسۀ اطلاعات.
برومند، عبدالعلی (1366). هنر قلمدان، به‌کوششِ ابوالفضل ذابح، تهران: انتشارات وحید.
چرچیل، پ. جورج (1369). فرهنگ رجال قاجار، برگردان و تألیف غلامحسین میرزاصالح، تهران: زرین.
ایرنا (24/07/1381). «بهای نفت اوپک، وست‌تکزاس و برنت در بازار جهان»، کد خبر: 5569274؛ در: URL30.
ایرنا (04/04/1401). «پایان حراج ملی ایران با فروش بیش از 42 میلیارد تومان...». کد خبر: 84800845؛ در: URL37
خلیلی، ناصر؛ رابینسون، بزیل‌ویلیام و استنلی، تیم (1386). کارهای لاکی، برگردان سودابه رفیعی‌سخایی، تهران: کارنگ.
درایتی، مصطفی (1390). فهرستگان نسخه‌های خطی ایران (فخنا)، ج. 3، تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران.
درایتی، مصطفی (1391). فهرستگان نسخه‌های خطی ایران (فخنا)، ج. 6، تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران.
درایتی، مصطفی (1392الف). فهرستگان نسخه‌های خطی ایران (فخنا)، ج. 22، تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران.
درایتی، مصطفی (1392ب). فهرستگان نسخه‌های خطی ایران (فخنا)، ج. 25، تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران.
درایتی، مصطفی (1392ج). فهرستگان نسخه‌های خطی ایران (فخنا)، ج. 30، تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران.
دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامه، دورۀ 15جلدی، تهران: دانشگاه تهران.
ذابح، ابوالفضل (1363). «نگاهی به موزه هنرهای تزئینی ایران»، نشریۀ هنر (5)، 132ـ151.
رابینسون، ب.و. (1390). نقاشی ایران در دو سده اخیر، در: تاریخ ایران دورۀ پهلوی، دفتر2، ج.7، پیتر اوری، برگردان مرتضی ثاقب‌فر، تهران: انتشارات جامی.
روزنامه دنیای اقتصاد (25/02/1395)، شماره روزنامه: 3764، شماره خبر: 1052262؛ در: URL28.
سپهر، محمدتقی (1353). ناسخ‌التواریخ، ج. 4، تصحیح محمدباقر بهبودی، تهران: اسلامیه.
سپهرم، امیرمسعود (1344). «آقانجف اصفهانی، قلمدان‌ساز»، هنر و مردم (31)، 25ـ31.
سعدوندیان، سیروس؛ اتحادیه، منصوره (1368). آمار دارالخلافۀ تهران، تهران: نشر تاریخ ایران.
شهیدی مازندرانی، حسین (1383). سرگذشت تهران، تهران: راه مانا.
عطارزاده، عبدالکریم؛ سیف، نرجس (1397). «تحلیل در نقاشی لاکی دورۀ قاجار»، رهپویۀ هنرهای تجسمی، 1(1)، 69ـ79.
فراستی، رضا (1390). «سرگذشت و سرنوشت نسخه‌ها و مجموعه‌ها: فهرست کتاب‌های خطی، قطعات، خط و قلمدان‌های مجموعۀ مهندس جعفر شریف‌امامی»، نامۀ بهارستان، 12(18و19)، 283ـ319.
فلور، ویلم (1381). نقاشی و نقاشان عصر قاجار»؛ در: نقاشی و نقاشان دورل قاجاریه، ویلم فلور، پیتر چلکووسکی و مریم اختیار، برگردان یعقوب آژند، تهران: ایل شاهسون بغدادی.
کریم‌زاده‌تبریزی، محمدعلی (1369). احوال و آثار نقاشان قدیم ایران، ج.3، لندن: انتشارات مستوفی.
کریم‌زاده‌تبریزی، محمدعلی (1379). قلمدان و سایر صنایع روغنی ایران، لندن: ساتراپ.
Anaraki, A & Rajabi, M.A. (2016). Analysis of the Biography and Works of Fathollah Shirazi, Journal of History Culture and Art Research, 5(4), 416-430. Robinson, B.W. (1989). Qajar Lacquer, Muqarnas, (6), 131-146. Robinson, B.W. (1991). Persian Painting under the Zand and Qajar Dynasties, in: The Cambridge History of Iran, Vol.7, Peter Avery, Cambridge: University Press. Sotheby's Catalogue (1999). Persian Art from the Aryeh Family Collection, London. URLs:URL1:https://utdlib.ut.ac.ir/Search/DocumentDetails/74022?HighlightWords=اعثم%20%20[Access Date:2024/10/15] URL2:https://www.metmuseum.org/art/collection/search/788362[Access Date:2024/10/15] URL3:http://malekmuseum.org/artifact/1393.05.00065/[ Access Date:2024/10/15] URL4:http://malekmuseum.org/artifact/1393.05.00014/[ Access Date:2024/10/15] URL5:https://www.britishmuseum.org/collection/object/W_1964-1218-6[Access Date:2024/10/15] URL6:http://malekmuseum.org/artifact/1393.04.00047%2F000/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86+%D9%85%D8%AC%DB%8C%D8%AF#[ Access Date:2024/10/15] URL7:http://malekmuseum.org/artifact/1393.05.00045/[ Access Date:2024/10/15] URL8:http://malekmuseum.org/artifact/1393.05.00083/[2024/10/15] URL9:https://asia.si.edu/explore-art-culture/collections/search/edanmdm:fsg_S2014.17.61a-b/[Access Date:2024/10/15] URL10:http://malekmuseum.org/artifact/1393.05.00001/[ Access Date:2024/10/15] URL11:https://collections.vam.ac.uk/item/O305320/pen-box-qalamdan-unknown[Access Date:2024/10/15] URL12:http://malekmuseum.org/artifact/1393.04.05969%252F000/شعر+فارسی-دیوان+حافظ+شیرازی#[ Access Date:2024/10/15] URL13:https://archivesetmanuscrits.bnf.fr/ark:/12148/cc33992r[Access Date:2024/10/15] URL14:http://malekmuseum.org/artifact/1393.04.04076%252F036/شعر+فارسی-قصیده+از+سعدی[Access Date:2024/10/15] URL15:https://viewer.cbl.ie/viewer/image/Per_212_32/2/[ Access Date:2024/10/15] URL16:https://archivesetmanuscrits.bnf.fr/ark:/12148/cc58801c[Access Date:2024/10/15] URL17:https://www.metmuseum.org/art/collection/search/900456[Access Date:2024/10/15] URL18:https://harvardartmuseums.org/collections/object/351874?position=351874[Access Date:2024/10/15] URL19:https://harvardartmuseums.org/collections/object/351846?position=351846[Access Date:2024/10/15] URL20:https://harvardartmuseums.org/collections/object/351874?position=351874[Access Date:2024/10/15] URL21:https://collection.sdmart.org/objects-1/info/27916[Access Date:2024/10/15] URL22:https://harvardartmuseums.org/collections/object/351831?position=351831[Access Date:2024/10/15] URL23:http://malekmuseum.org/artifact/1393.04.00047%2F000/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86+%D9%85%D8%AC%DB%8C%D8%AF#[ Access Date:2024/10/15] URL24:http://malekmuseum.org/artifact/1393.05.00121/[ Access Date:2024/10/15] URL25:https://www.orientalartauctions.com/object/artisla68713-an-exceptional-illuminated-safavid-quran-possibly-shiraz-second-half-16th-century-with-an-addition-section-in-the-q[Access Date:2024/10/15] URL26:https://www.metmuseum.org/art/collection/search/452948[Access Date:2024/10/15] URL27:https://www.metmuseum.org/art/collection/search/769223[Access Date:2024/10/15] URL28:https://donya-e-eqtesad.comنرخ-طلا-ارز-در-بهار-36/1052262-بخش-اقتصاد[Access Date:2024/10/15] URL29: https://www.christies.com/en/lot/lot-3987220[Access Date:2024/10/15] URL30: https://www.irna.ir/news/5569274/[ Access Date:2024/10/15] URL31:https://www.christies.com/en/lot/lot-4483513[Access Date:2024/10/15] URL32:https://www.easyliveauction.com/catalogue/lot/6a47dcbfc2fcc69f28c6869f4b27fa9f/0af8d24542e81eb9357e7ef448a6646f/islamic-art-antiques-lot-8/[ Access Date:2024/10/15] URL33:https://www.sothebys.com/en/auctions/ecatalogue/2012/arts-of-the-islamic-world/lot.491.html[Access Date:2024/10/15] URL34:https://www.chiswickauctions.co.uk/auction/lot/328-a-qajar-lacquered-papier-mch-pen-case-qalamdan-with-gol-o-bolbol-motif/?lot=231762&sd=1[Access Date:2024/10/15] URL35:https://artchart.net/fa/artists/hasan-khansari/artworks/V5dg3[Access Date:2024/10/15] URL36:https://artchart.net/fa/artists/unknown-artist/artworks/GO0qQ?highlight=VvJyJ[Access Date:2024/10/15] URL37:https://www.irna.ir/news/84800845/[ Access Date:2024/10/15] URL38:https://artchart.net/fa/artists/mohammad-bagher-semiromi/artworks/GbALP?highlight=GRN5Q[Access Date:2024/10/15] | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 229 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 11 |
||