پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 941 |
| تعداد مقالات | 7,773 |
| تعداد مشاهده مقاله | 12,854,034 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 9,152,446 |
واکاوی مفهوم شناسی کراهت در طلاق خلع از نگاه فقه و حقوق | ||
| مطالعات زن و خانواده | ||
| مقاله 3، دوره 12، شماره 3 - شماره پیاپی 34، مهر 1403، صفحه 74-92 اصل مقاله (735.08 K) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی اصیل | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/jwfs.2024.44387.2999 | ||
| نویسنده | ||
| محمد حسن زاده* | ||
| طلبه سطح چهار حوزه علمیه قم و دانشجو دکتری فقه و حقوق اسلامی دانشگاه تهران | ||
| چکیده | ||
| زن و خانواده؛ اصلی مهم در نظام فقهی حقوقی اسلامی که آثار موثر وی بر اجتماع، آن را از دیگر موضوعات متناظر جدا ساخته است. در این میان فرآیند سلب علقه ی نکاح و یا همان طلاق با تمامی انحاء آن بیشتر از دیگر موضوعات این نحله مورد توجه است. طلاق خلع که امروز مراجاعات قضایی بسیاری را در محاکم خانواده به خود اختصاص داده است به دلیل ابتلاء فروان جامعه بدان مورد واکاوی ماهوی قرار دارد. در میان آنچه که قابل تأمل است معنای کراهت معتبر در آن از سمت زوجه می باشد. برخلاف تصور مشهور و نص کتب فقهی متأخر و نیز قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، آنچه که مروی روایات و ادله ی استنباط احکام فقهی است، کراهت به معنای لغوی آن که مجرد تنفر زوجه از زوج است، نبوده و تنفر ناشی از عدم رعایت وظایف زناشویی و نیز عدم اقامه حدود الهی از جانب زوجه، مورد رأی و نظر است. از آنجا که واکاوی پیش رو بدون پژوهشی مرتبط با موضوع خود می باشد، جلوه هایی از پویایی و نوآوری فقه جعفری را به نظاره گذاشته و مسیر جدیدی را در رابطه با وضع و اصلاح قوانین مدنی پیرامون طلاق خلع رهگشایی نموده است. | ||
تازه های تحقیق | ||
آنچه گذشت، نمایان این موضوع است که بر خلاف تصور رایج و مشهور در فقه و حقوق؛ معنای لغوی واژه کراهت در هیچ کدام از ادله استنباطی کتاب و حدیث بهعنوان شرطیت در طلاق خلع ذکر نشده و این اشتباه تنها برداشت شخصی و ناصواب شیخ حرعاملی در ذیل بیان روایات حول محور طلاق خلع است. در حقیقت نگاه کلی ادله استنباط احکام شریعت، بر اعتبار کراهت زوجه از زوج بر اساس عدم اقامه حدود الهی و نیز عدم رعایت حقوق زناشویی بهواسطه زوجه در تحقق طلاق خلع است. حال در این میان، رأی آن دسته از فقیهان که مجرد کراهت بر أساس معنای لغوی را از اسباب تحقق طلاق خلع عنوان کردهاند، به مفهوم عدم رعایت حقوق زناشویی بهواسطه زوجه نقلداده شده و منصرف میشود تا بدین وسیله با جملگی ادله استنباط احکام شریعت همخوانی داشتهباشد. نیز از تفسیر حقوق‌دانان نمایان است که برداشت معنای لغوی و مجرد تنفر و انزجار زوجه از زوج از لفظ کراهت در طلاق خلع، خلاف صریح ادله استنباط احکام شریعت بهشمار میآید، و با قبول چنین معنایی دچار خطا شده‌اند. زیرا آنچه که از کتاب و سنت مورد اعتبار واقع شدهاست؛ کراهت به معنای عدم اقامه حدود الهی و عدم رعایت حقوق زناشویی بهواسطه زوجه است. درنتیجه، به مجرد نظر حقوق‌دانان، چنین طلاقی از نظر شرع تحقق نیافته و جاری نیست. درنهایت، با عنایت به ادله متقن فقه محقه امامیه، پیشنهاد میشود که بایستی در ماهیت کراهت در طلاق خلع، تغییر نگاه انجام شده و در این امتداد، قانون مدنی جمهوری اسلامی نیز مورد اصلاح واقع قرارگیرد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| کراهت؛ طلاق خلع؛ طلاق؛ کراهت زوجین | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Analyzing the concept of abhorrence in divorce from the point of view of jurisprudence and law | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohamad Hasanzadeh | ||
| PhD in jurisprudence and Islamic law, University of Tehran | ||
| چکیده [English] | ||
| wife and family; An important principle in the Islamic jurisprudence system, whose effective effects on the society have separated it from other related issues. In the meantime, the process of annulment of marriage or divorce with all its aspects is more important than other issues of this law. Talaq Khula, which today has received many legal appeals in family courts, is subject to substantive analysis due to the widespread prevalence of it in the society. Among the things that can be considered is the meaning of valid disgust in it from the side of the wife. Contrary to the popular opinion and text of the later jurisprudence books as well as the civil law of the Islamic Republic of Iran, what is stated in the narrations and the evidences for the derivation of jurisprudence is not hatred in the literal sense of the unmarried wife's hatred of her husband, and the hatred is not due to the non-observance of marital duties. Also, the non-establishment of divine limits on the part of the wife is a matter of opinion. Since the following analysis is without any research related to its topic, it has shown manifestations of the dynamism and innovation of Jafari's jurisprudence and has opened a new path in relation to the establishment and amendment of civil laws regarding divorce. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Hatred, divorce, hating spouses | ||
| مراجع | ||
|
ابن ادریس، محمد بن احمد (1387ش). موسوعه ابن ادریس الحلی. جلد یازدهم، قم: انتشارات دلیل ما.
ابن بابویه، محمد بن علی (1415ق). المقنع. قم: نشر پیام امام هادی علیه السلام.
ابن فارس، ابوالحسین احمد بن فارس (1404ق). معجم مقائیس اللغة. جلد دوم، قم: نشر مکتب الاعلام الاسلامی. [لینک]
ابن درید، محمد بن حسن (1988م). جمهرة اللغة. جلد دوم، بیروت: نشر دار العلم للملایین. [لینک]
ابوالصلاح حلبی، تقی بن نجم (1416ق). الکافی فی الفقه. جلد پنجم، اصفهان: نشر مکتبة الإمام أمیرالمؤمنین علی علیه السلام.
قانع، احمدعلی، موسوی، احمدرضا (۱۴۰۰). بررسی فقهی حقوقی نقش کراهت در طلاق خلع. مجله علمی پژوهشی مطالعات زن و خانواده دانشگاه ادیان و مذاهب اسلامی، ۵ (۱۳)،121-105 [لینک]
امامی، سیدحسن (1391ش). حقوق مدنی. جلد پنجم، تهران: انتشارات اسلامیه.
جوهرى، اسماعیل بن حماد (1376ق). الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة. جلد ششم، بیروت: نشر دارالعلم للملایین.
خمینی، روح الله (1392ش). تحریر الوسیلة. جلد دوم، تهران: انتشارات مؤسسة تنظیم و نشر آثار الإمام الخمینی قدس سره.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن. جلد سوم، بیروت: نشر دار القلم. [لینک]
سالار دیلمی، حمزه بن عبدالعزیز (1404ق). المراسم فی فقه الامامی. تحقیق محمود بستانی. جلد یکم، قم: منشورات الحرمین. [لینک]
شهید اول، محمدابن مکی(1421ق). القواعد و الفوائد. جلد یکم، قم: ،نشرکتاب فروشی مفید.
شهید اول، محمد بن مکی(1417). غایه المراد فی شرح نکت الارشاد. جلد یازدهم، قم: انتشارات دفترتبلیغات اسلامی حوزه علمیه‌قم.
شهید ثانی،زین الدین بن علی(1411ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الإسلام. جلد نهم، بیروت: موسسه معارف الاسلامیه. [لینک]
شهید ثانی، زین‌‌الدین بن علی (1412ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة. جلد دوم، قم: نشر ناب ماندگار. [لینک]
شیخ حر عاملى، محمد بن حسن (1409ق). وسائل الشیعة. جلد بیست و دوم، قم: نشر موسسه آل البیت. [لینک]
صاحب جواهر، محمدحسن بن باقر (1421ق). جواهر الکلام. جلد هفدهم، قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی.
صفایی، سید حسین، امامی، اسدالله،(1387). مختصر حقوق خانواده. جلد یکم، ایران،تهران: انتشارات حقوقی میزان.
طباطبایى، محمدحسین (1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن. جلد دوم، لبنان: نشر مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
طبرسى، فضل بن حسن (1372ش). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. جلد دوم، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
طریحى، فخر الدین بن محمد (1375ش). مجمع البحرین. جلد ششم، تهران: انتشارات مرتضوی.
طوسی، محمد بن حسن (1407ق). الخلاف. جلد دوم، قم: انتشارات موسسه النشر الاسلامی. [لینک]
طوسی، محمد بن حسن (1400ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی. بیروت: نشر دار الکتاب العربی. [لینک]
طوسی، محمد بن حسن (1390ق). الإستبصار. جلد سوم، تهران: نشر دارالکتب الإسلامیة. [لینک]
طوسی، محمد بن حسن (1390ق). تهذیب الأحکام. جلد هشتم، تهران: نشر دارالکتب الإسلامیة. [لینک]
فتوحی، کیخا، عبدالله، محمدرضا (۱۴۰۱). معیار تحقق کراهت زوجه از زوج در طلاق خلع. مجله جامعه المصطفی، ۹(۲۰): ۴۵ـ۲۹ ]لینک[
فیّومی، احمد بن محمد (1414ق). المصباح المنیر فی غریب شرح الکبیر. ج2، قم: نشر مؤسسه دار الهجره.
کاتوزیان، ناصر (1394ش). دوره حقوق مدنی خانواده. جلد یکم، تهران: نشر شرکت سهامی انتشار.
مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى (1403ق). بحارالأنوار. جلد صدم، بیروت: نشر دار إحیاء التراث العربی. [لینک]
محقق حلی، جعفر بن حسن (1408ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: انتشارات اسماعیلیان. [لینک]
محقق داماد، مصطفی (1384ش). بررسی فقهی حقوق خانواده. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
مفید، محمد بن محمد (1410ق). المقنعة. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
References
Ameli Hor, M.(1988). Wasael al-Shiite. Volume 22, Qom: Publication of Al El Bayt Institute. [Text in Arabic][link]
Emami, S.H. (2013). Civil Rights. The fifth volume, Tehran: Islamiya Publications.[Text in persian]
Fayyumi, Ahmad bin Muhammad (1993). Al-Mesbah al-Munir fi Gharib Sharh al-Kabir. Vol. 2, Qom: Dar Al-Hijrah Publishing House.
Fotuhi, K., Abdullah, M.R.(1980). The criteria for fulfilling the wife's hatred of the husband in divorce divorce. Al-Mustafa Society Journal, 9(20), 29-45.[Text in persian][link]
Ghane, A. Mousavi, A. R.A(1989). Jurisprudential analysis of the role of disgust in divorce divorce. Scientific Research Journal of Women and Family Studies, University of Islamic Religions and Religions, 5 (13), 105-121. [link]
Ibn Babuyeh, M. (1986). Al-Muqnaq. Qom: Publication of the message of Imam Hadi, peace be upon him. [Text in Arabic]
Ibn Darid, M.(1988). Jamrah al-Loghat. The second volume, Beirut: Dar El Alam Lalmalayin Publishing House[Text in Arabic]. [link]
Ibn Faris, A. (1983). Majmae maghais alloghat. The second volume, Qom: Maktab al-Alam al-Islami publication.[ link]
Ibn Idris, M. (2008). Mousooe Ibn Idris al-Halli. Volume 11, Qom: Dalil Ma Publications.
Johari, I. (1996). Sahah Taj al-Lagha va Sahah al-Arabiya. The sixth volume, Beirut: Dar al-Alam Lalmalayin publishing house. [Text in Arabic]
Katouzian, N. (2014). Family civil rights course. Volume 1, Tehran: Publishing Company.
Khomeini, R. (2004). Tahrir al-Wasileh. The second volume, Tehran: Publications of Imam Al-Khomeini Qods Sareh Publishing House. [Text in Arabic]
Majlesi, M. (1982). Bihar al-Anwar, 100th volume, Beirut: Ihya al-Trath al-Arabi publishing house. [Text in Arabic] [link]
Mofid, M. (1999). Al-Moghne’e, Qom: Al-Nashar al-Islami Publishing House[Text in Arabic].
Mohagheq Damad, M. (2005). Jurisprudential review of family law. Tehran: Islamic Sciences Publishing Center.
Mohagheq Hali, J. (1998). Sharae’ al-Islam fi Masael al-Halal va al-Haram. Qom: Ismailian Publications[Text in Arabic].[link]
Muhammad, H.(2000). Jawahar al-Kalam. Volume 17, Qom: Islamic Jurisprudence Encyclopedia Institute. [Text in Arabic]
Ragheb Esfahani, H.(1991). Mofradate alfaze quran. The third volume, Beirut: Dar al-Qalam publishing house[Text in Arabic]. [link]
Safai, S. H., Emami A. (2008). Summary of family law. Volume 1, Iran, Tehran: Mizan Legal Publications.
Salar Dilmi, H.(1983). Almarasem fi feqhe alemami. Mahmoud Bustani's research. Volume 1, Qom: Charters of Al-Haramain. [link]
Shahid Awal, M. (1996). Qayatol morad. Volume 11, Qom: Publications of the Islamic Propaganda Office of Qom Seminary. [Text in Arabic]
Shahid Awal, M. (2000). Alqavaed va alfavaed. Volume 1, Qom: Mufid Publishing House. [Text in Arabic]
Shahid sani, Z. (1990). Masalak al-Afham to revision of the laws of Islam. Volume 9, Beirut: Islamic Education Institute. [Text in Arabic] [link]
Shahid sani, Z.(1991). Al-Rawda al-Bahiya fi Sharh al-Lama' al-Damashkiyyah. Volume II, Qom: Nab Mandagh Publishing[Text in Arabic].[link]
Tabarsi, F.(1993). Majma’ al-Bayan fi Tafsir al-Qur'an. The second volume, Tehran: Nasser Khosrow Publications. [Text in Arabic]
Tabatabayi, M.(2011). Al-Mizan fi Tafsir al-Qur'an. The second volume, Lebanon: Publishing House of Al-Alami Publishing House. [Text in Arabic]
Toreaihi, F. (1996). Mo’jam al-Bahrain. Volume 6, Tehran: Mortazavi Publications. [Text in Arabic]
Tusi, M. (1987). Al-Khalaf .Volume II, Qom: Al-Nashar al-Islami Publishing House[Text in Arabic][link].
Tusi, M. (2011). Al-Estebsar. Third volume, Tehran: Darul-e-Kitab al-Islamiyya publishing house. [Text in Arabic][link]
Tusi, M. (2011). Tahzib al-Ahkam. Volume 8, Tehran: Darul-e-Kitab al-Islamiyya Publishing House. [Text in Arabic][ link]
Tusi, M.(1979). Al-Nahiya fi majart al-fiqh va al-fatawi. Beirut: Al-Kitab Al-Arabi Publishing House[Text in Arabic][ link] | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 214 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 6 |
||