پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 967 |
| تعداد مقالات | 8,010 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,573,867 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 9,616,706 |
واکاوی خاستگاه نقش‌مایه عقاب دو سر در فرهنگ بصری دوره آل‌بویه با رویکرد ایکونولوژی پانوفسکی | ||
| جلوه هنر | ||
| دوره 16، شماره 4 - شماره پیاپی 45، دی 1403، صفحه 96-111 اصل مقاله (7.06 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/jjh.2024.43916.1989 | ||
| نویسندگان | ||
| افسانه قانی* 1؛ فاطمه مهرابی2 | ||
| 1دانشیار دانشکده هنر و علوم انسانی، دانشگاه شهرکرد، شهر کرد، ایران، نویسنده مسئول. | ||
| 2دانشجوی دکتری تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، دانشگاه هنر ایران. | ||
| چکیده | ||
| دوره آل‌بویه یکی ازدرخشان‌ترین دوره‌های تمدن اسلامی در فاصله زمانی 322 تا 447 ق بود که در بخش های بزرگی از ایران و عراق فرمانروایی می‌کردند و در شکل گیری هنر اسلامی نقش به‌سزایی داشتند. یکی از ویژگی‌های هنر این دوره وجود مفاهیم و عناصر مذهبی است که به اشکال مختلفی از جمله نقوش جانوران و بیشتر اسطوره‌ای متجلی شده است. نقش‌مایه عقاب دو سر از جمله این نقوش است که به شکل تکرارشونده روی فلزات، سفال، آثار معماری و به خصوص در منسوجات مشاهده شده که به سبب عدم وجود پژوهش کافی خاستگاه آن عموماً ناشناخته مانده است؛ لذا مقاله حاضر با هدف تبیین محتوایی این نقش‌مایه، سعی در پاسخ به این سؤال داشت که: خاستگاه معنایی نقش‌مایه عقاب دو سر در فرهنگ بصری دوره آل‌بویه نشآت گرفته از کدام مضامین مذهبی بوده است؟ یا استفاده از نقش‌مایه عقاب دو سر در فرهنگ بصری دوره آل‌بویه در صدد بازنمایی چه مفاهیمی بوده است؟ روش انجام این پژوهش کیفی به شیوه توصیفی-تحلیلی و با رویکرد آیکونولوژی پانوفسکی و داده‌های مورد نیاز از طریق منابع کتابخانه‌ای و قابل استناد جمع‌آوری شدند. نتایج حاکی از آن بود که استفاده از نقش‌مایه عقاب دو سر از سوئی نمادی از قدرت ایزدی و طبیعت (خورشید) بوده و از سوئی دیگر، معنای عروج انسان و شهادت در حالت عام از آن استنباط شد که توسط پرنده‌ای ماورائی با قدرت ایزدی انجام گرفته است. همچنین یافته جدید نشان داد که نقش‌مایه عقاب دو سر نه به کلیه شهیدان در حالت عام، که به طور خاص به زیدبن علی، امام مذهبی اشاره داشته که آل‌بویه بدان اعتقاد و به ترویج آن اهتمام داشتند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| آل‌بویه؛ آیکونولوژی؛ نقش‌مایه عقاب دو سر؛ عروج؛ شهادت | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Exploring the Origin of the Double-Headed Eagle Symbol in the Visual Culture of the Al-Buyeh Period with an Iconological Approach | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Afsaneh Ghani1؛ Fatemeh Mehrabi2 | ||
| 1Associate Professor, Faculty of Arts and Humanities, Shahrekord University, Shahrekord, Iran, Corresponding Author. | ||
| 2Ph.D. Student of Comparative and Analytical History of Islamic Art, Iran University of Art, Tehran, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| The symbolic and mythological content is a hallmark of Iranian art, reflecting the cultural meanings of society in each historical period. These concepts allow for the inference of the hidden content within the motifs used, revealing their intrinsic value and significance. Following the fall of the Sassanian Empire, the rise of Islam, and the subsequent decline of the Abbasid caliphs, significant shifts occurred in the legitimacy of Iranian rulers. This era saw the resurgence of the idea of a powerful state and the revival of Iran's ancient heritage, leading to the establishment of dynasties such as the Tahirids, Saffavids, Samanids, and Buyeh. Al-Buyeh period, recognized as a Shiite dynasty, is considered one of the most artistically, politically, socially, and scientifically prosperous periods in the history of Islamic and Iranian civilization. The religious and political autonomy of this era influenced the artistic works, which were content-wise shaped by Shiite beliefs and structurally by Sassanian art. A distinctive feature of this period's art is the presence of religious concepts and elements, often represented through various animal and predominantly mythological motifs. The double-headed eagle motif is one such pattern, recurrently found in metals, ceramics, architectural works, and particularly textiles, whose origins have remained elusive due to insufficient research. The motifs employed in the artistic works of the period, whether in metalwork, architecture, textiles, ceramics, etc., possess a symbolic dimension that extends beyond their decorative function, deeply rooted in the religious beliefs and convictions of the people of that time, and aligned with Islamic principles. As previously mentioned, the double-headed eagle motif, frequently observed in the visual culture of that era, especially in textiles, appears in a repetitive or widespread manner. Subsequent studies on this symbolic motif revealed that its semantic origins in Al-Buyeh period culture have not yet been explored; thus, this paper aims to conduct a content analysis of the motif to uncover the semantic origins of the double-headed eagle in the visual culture of the Al-Buyeh period, employing Panofsky's iconological approach. This endeavor marks the first attempt to unravel the meaning of this symbolic motif. The necessary data were collected through library research, and the methodology employed was descriptive-analytical. The interplay between art and religion during the Al-Buyeh period is a fundamental aspect of this research, encompassing the exploration of the meaning and symbolic facets of the motifs and the proliferation of Iranian-Islamic concepts. Research Questions: What are the religious themes that gave rise to the symbolic meaning of the double-headed eagle in the visual culture of the Al-Buyeh period? Or, what concepts were represented by the use of the double-headed eagle symbol in the visual culture of the Al-Buyeh period? Research Method: The methodology used in the present article is based on Panofsky's iconological approach, which involves three stages: Primary or Natural Subject Matter: This level of meaning arises from the combination of factual and expressional meanings, discerned through the identification of pure forms. The factual meaning is grasped by engaging with the various formal aspects of a work and interpreting their interrelations. The expressional meaning is accessed through reference to the reactions and judgments that have become ingrained in a person due to their experiences within a specific environment about a particular phenomenon or subject. Panofsky himself elucidates this level of meaning using the example of a human figure who greets others by removing his hat. In explaining the genesis of primary meaning in this instance, he states that the figure and its action comprise two facets: firstly, the human figure consisting of line, color, and volume; and secondly, the concept that forms in the mind of an observer familiar with the culture from which the action of hat removal originates. For an observer acquainted with this context, the meaning derived from these two aspects is that the individual is seeking interaction (greeting) with their audience. Panofsky posits that the interaction thus established elicits a response in the observer, who can then make judgments about the person's intentions, the emotions conveyed through the act of removing the hat, and similar considerations, based on their prior knowledge of the individual. He deems this judgment to require empathetic perception, which constitutes the expressional or representational meaning. The synthesis of these two meanings generates a primary or natural meaning in the mind of the observer when confronted with this scene (Panofsky, 1972: 3-4). Secondary or Conventional Subject Matter: The second level of meaning in Panofsky's framework is entirely subjective and acts as a cultural code that has been conventionally predetermined among a group of people. At this analytical stage, the link between the form of the artistic work and its concealed subject matter is scrutinized, and the secondary subject matter of the artwork is what becomes perceptible through this examination. Intrinsic Meaning or Content: The third level in Panofsky's theory, necessitates an understanding of the principles and beliefs of the cultural backdrop that gave rise to an artistic work. "At this level of meaning, our minds strive to forge a robust connection between the latent meaning in the observable and tangible characteristics of action, along with the embedded concept within it, and the mental, often invisible, and sometimes concealed conventional meaning. This level of meaning is synthesized and intuitively formed. In this phase, we encounter the ultimate objective of iconology, where, unlike the first and second levels, the artist has subconsciously assembled elements within their work, unaware of the interplay and connections among them" (Ghani and Mehrabi, 2018: 98). Research Findings: An iconological analysis of the double-headed eagle motif within the visual culture of the Al-Buyeh period, guided by Panofsky's approach, has revealed that both the motif itself and its depiction of a human abduction by the bird hold significant importance. The findings indicate that the historical origins of the double-headed eagle motif can be traced back to the Sumerian civilization, where it symbolized fire, summer, the sun, and divine power. This motif is not only present in Eastern art but also found in Western art. The double-headed eagle motif is less a representation of a natural bird and more akin to a supernatural one, similar to the Simurgh or Huma bird, with its roots likely in the Sassanian period. Additionally, the discovery of a textile piece featuring this motif near the hills close to the Shrine of Shahrbano, near the city of Rey, suggests a connection between Shia Iran and Zoroastrian Iran through such iconographies. In Greek culture, the motif's narrative of human abduction by a double-headed eagle stems from the story of Zeus, in the form of a double-headed eagle, capturing Ganymede to serve as a cupbearer in Olympus. In India, the motif relates to the tale of Krishna riding on the back of Garuda, a mythical bird, undergoing historical stages to unveil existential truths. During the Sassanian era, the eagle is depicted carrying a feminine figure to the skies, interpreted as an embodiment of the goddess Anahita, symbolizing a divine-assisted human ascension. However, in Al-Buyeh period culture, this motif represents the synthesis of Shia Iran and Zoroastrian Iran, suggesting a meaning that transcends its symbolic representation and martyrdom. Specifically, it appears to reference Zayd ibn Ali, the religious Imam revered by the Buyeh, whose legacy they endeavored to promote and preserve. This connection is the semantic origin of the double-headed eagle motif in the visual culture of the Al-Buyeh period. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Keywords: Al-Buyeh, Iconology, Double-Headed Eagle, Ascension, Martyrdom | ||
| مراجع | ||
|
منابع
افضل‌طوسی، عفت‌السادات (1393)، طبیعت در هنر باستان، تهران: دانشگاه الزهرا.
ابن خلدون، عبدالرحمان (1366)، العبر، جلد سوم، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
ابن طاووس، علی‌بن‌موسی (1363). فرج المهموم فی تاریخ العلما النجوم، قم: شریف رضوی.
ابن‌طقطقی (1367). تاریخ فخری، ترجمه محمد وحید گلپایگانی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
ایمانپور، محمدتقی، یحیایی، علی و جهان، زهرا (1391). بازتاب هنر و اندیشه ساسانیان در هنر عهد آل‌بویه: معماری و فلزکاری. تاریخ‌نامه ایران بعد از اسلام. دوره 3، شماره 5. 31-50.
افندی، عبدالله‌بن‌عیسی بیگ (1390). ریاض العلما و حیاض الفضلا، جلد 2، محمد باقر ساعدی خراسانی، مشهد، آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامی.
آقاجانی، آسیه (1392). مطالعه نمادشناختی مرغ دو سر در دستبافته‌های ایل عرب در فارس، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته پژوهش هنر، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشگاه هنر اصفهان.
دادور، ابوالقاسم. حدیدی، الناز(1385). بررسی نقوش منسوجات قرون اولیه اسلامی از قرن اول ه.ق تا اواخردوره سلجوقی،جلوه هنر، 15-22.
دادخواه، مهری (1395). مطالعه نمادشناسی نقوش هنرهای دوره آل‌بویه با تأکید بر منسوجات، پایان‌نامه دوره کارشناسی‌ارشد رشته صنایع دستی گرایش پژوهش، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشگاه هنر اصفهان.
ذکرگو، امیرحسین (1377). اسرار اساطیر هند (خدایان ودایی)، تهران: انتشارات فکر روز.
شفرد، راونا، شفرد، راپرت (1393). 1000 نماد(در هنر و اسطوره شکل به چه معناست)، ترجمه آزاده بیداربخت و نسترن لواسانی، تهران: نی.
شهبازی شیران، حبیب، معروفی اقدم، اسماعیل، ستارنژاد، سعید، و طهماسبی، فریبرز (1397). مظاهر و کارکردهای آناهیتا, الهه زن در ایران باستان (مطالعه نقش‌مایه های ظروف زرین و سیمین ساسانی حاوی نقش این الهه). زن در فرهنگ و هنر ،10(2 )، 237-262.
فردوسی، ابوالقاسم (71-1960). ویراست سنجشگرانه، زیرِ نگرِ یوگنی ا. برتلس، عبدالحسین نوشین و… . مسکو: اکادمی علوم اتحاد شوروی.
شهرستانی، ابوالفتح محمد‌بن عبدالکریم (1362). الملل و النحل، جلد 1، ترجمه سید محمدرضا جلالی نائینی، تهران: نشر اقبال.
عبدالهی‌فرد، ابوالفضل، نامورمطلق، بهمن، خزائی، محمد و شمس، الهام (1401). بررسی رابطه بیش‌متنی نقش عقاب دو سر در دوران آل‌بویه و ساسانی، نشریه علمی نگارینه هنر اسلامی، 10(25)، 5-19.
عمری، علی بن محمد (1380). المجدی فی أنساب الطالبیین، محقق: احمد مهدوی دامغانی، قم: کتابخانه عمومی حضرت آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی (ره).
طالب‌پور، فریده. خطائی، سوسن (1390). بررسی تصویر انسان در ابریشمینه های آل‌بویه و سلجوقی، هنرهای تجسمی، تابستان، 47-54.
فریه، ر. دبلیو (1374). هنرهای ایران، ترجمه پرویز مرزبان، چاپ اول، تهران: فروزان.
فلاح مهترلو، زهرا. ملک‌زاده باروق، پری (1398). تحلیل مضمونی نقش‌مایه درخت زندگی و تزئینات وابسته به آن در مدرسه یاقوتیه، جلوه هنر، دوره جدید، سال 12، شماره 1، بهار، 41-33.
قانی، افسانه. مهرابی، فاطمه (1397). تحلیل معنای قالیچه تصویری بختیاری با روش آیکونولوژی پانوفسکی، نشریه هنرهای صناعی کاشان، سال اول، شماره 2، بهار و تابستان، 95-111.
کربن، هانری (1394). اسلام ایرانی: چشم اندازهای معنوی و فلسفی، ترجمه انشاالله رحمتی، تهران: سوفیا.
کربن، هانری (1395). ارض ملکوت، ترجمه انشاالله رحمتی، تهران: سوفیا.
کرمر، جوئل (1375). احیای فرهنگی در عهد آل‌بویه، ترجمه محمد سعید حنایی کاشانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
کوپر، جی‌سی (1379). فرهنگ مصور نمادهای سنتی، ترجمه ملیحه کرباسیان، تهران: فرشاد.
گرانت، مایکل، هیزل، جان (1390). فرهنگ اساطیر کلاسیک (یونان و روم)، تهران: ماهی.
گرنی، الیور (1371). هیتی‌ها، ترجمه رقیه بهزادی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مادلونگ، ویلفرد (1384). زیدیه، ترجمه سید محمد منافیان، طلوع، پاییز، شماره ۱۵، 177-186.
محلی، حمید بن احمد، بی تا، الحدائق الوردیة فی مناقب الائمة الزیدیه، جلد 1، محقق مرتضی بن زید محطوری، صنعاء: مکتبة بدر.
مفتخری، حسین (1389). و بازهم آل‌بویه، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شماره 151، 2-8.
مفید، محمد بن محمد (1413 ق). الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، جلد 2، محقق/ مصحح: مؤسسة آل البیت علیهم السلام، قم: کنگره شیخ مفید.
هال، جیمز (1380). فرهنگ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب، ترجمه رقیه بهزادی، تهران: انتشارات فرهنگ معاصر.
References
Abdolahifard, A.; Namvarmotlagh, B.; Khazaei, M.; Shams, E., (2022), Investigating the hypertextual Relationship of the Double-headed Eagle in the Al-Buyeh and Sassanid Periods, Negarineh Islamic art, 10(25), 5-19, (Text in Persian).
Aghajani, A. (2013). A Symbolistic Study of the Image of the Double Headed Bird on Handwoven Carpets of Arab Tribe in Fars, MA thesis in Art Research, submitted to Faculty of Visual Arts, Isfahan University of Art, (Text in Persian).
Afzaltoosi, A.(2014). Nature in Ancient Art, Tehran: AL Zahra University Publication, (Text in Persian).
Afandi, Abdolah-ibn-issabeig.(2011), Riazol-olama and Hiyazol-fozala, translated by: Mohammad Bagher Saeidi Khorasani, Mashhad: Astan Qods Razavi, Islamic Research Foundation Publication, (Text in Persian).
Azarpay, G. (1995). A Jataka Tale on a Sasanian Silver Plate, Bulletin of the Asia Institute, New Series, Vol. 9, pp. 99-125.
Busse, H. (1973). Islamic Civilization 950-1150: a Colloquium published under the Auspices of the Near Eastern History Group, Chapter: The Revival of Persian Kingship under the Buids, London, Oxford: Cassirer, Distributed by Faber, 47-69.
civilization
Corbin, H. (2014), En Islam Iranien: Spiritual and Philosophical Perspectives, translated by: Insha - Allah Rahmati, Tehran: Sophia Publication, (Text in Persian).
_____. (2015), Corps Spirituel et Terre Céleste : de l'Iran Mazdéen à l'Iran Shî'ite, translated by: Insha - Allah Rahmati, Tehran: Sophia Publication, (Text in Persian).
Cooper, J.C.(2000), An Illustrated Encyclopedia of Traditional Symbols, translated by: Malihe Karbasiyoon, Tehran: Farshad Publication, (Text in Persian).
Dadvar, A.; Hadidi, E. (2006). Investigation of Textile Motifs of the Early Islamic Centuries from the First Century A.H. to the End of the Seljuk Period. Glory of Art (Jelve-y Honar), 3(2),15-22, (Text in Persian).
Dadkhah, M.(2016). Study of Motifs Symbology of Al-Buyeh Arts with Emphasis on Textile, MA Thesis, Handicrafts, Faculty of Visual Arts, Isfahan University of Arts, (Text in Persian).
Ferdowsi's A.(1960-71). Evaluative editor, under the supervision of Yoghni A. Bertels, Abdul Hossein Noushin and... Moscow: Academy of Sciences of the USSR, (Text in Persian).
Ferrier Ronald, W. (1995), Arts of Iran, translated by Parviz Marzban, (1st ed), Tehran: Foroozan Publication, (Text in Persian).
Fallah Mehtarlo, Z.; Malekzadeh Barouq, P. (2018). Thematic Analysis of the Motif of the Tree of Life and Decorations related to it in the Yaqutiyeh School, Glory of Art (Jelve-y Honar), 12, (1) 33-41, (Text in Persian).
Ghani, A.; Mehrabi, F.(2017). Analyzing the Meaning of Bakhtiari Pictorial Carpet with Panofsky's Iconology Method, Journal of Iranian Handicrafts Studies (Honar-haye Sana'ee-ye Iran), 1(2), 95-111, (Text in Persian).
Grant, M.; Hazel, J.(2011). Who's who in classical Mythology, Tehran: Mahi Publication, (Text in Persian).
Gurney, O. R.(1992), The Hittites, translated by: Roghayeh Behzadi, Tehran: Research Institute of Humanities and Cultural Studies, Publication, (Text in Persian).
Hall, J.(2001), Illustrated Dictionary of Symbols in Eastern and Western Art, translated by: Roghayeh Behzadi, Tehran: Contemporary Culture Publications, (Text in Persian).
Ibn-kholdon, Abdolrahman, (1987), al-Ibar, translated by: Abd al -Muhammad Ayati, (3nd ed), Tehran: Institute of Cultural Studies and Research Publication, (Text in Persian).
Ibn-Tavoos,A., (1984).Faraj-ol-Mahmoom fe-Tarikh-ol-olama-ol-Nojoom, Qom: Sharif-razavi Publication, (Text in Persian).
Ibn Taktaki., (1988). Tarikh -l Fakhri, Tehran:Elmi-farhangi Publication, (Text in Persian).
Imanpoor, M.; Yahyaei, A.; Jahan, Z., (2012). The reflection of Sasanian Art and Thought in the Art of Al-Buyeh Period: the Art of Architecture and Metalwork, Iranian Islamic Period History, 3(5),31-50, (Text in Persian).
Kraemer, J.(1996). The Cultural Revival During the Buyid Age, translated by: Mohammad Saeed Hanani Kashani, Tehran: Academic Center Publication, (Text in Persian).
Madelung, W.(2004). Zaidiyeh, translated by: Seyyed Mohammad Manafiyan, Tolooa, No. 15, 177-186, (Text in Persian).
Mahali, H.(bt).Al-Hadaiq al-Wardiyeh fi Manaqib al-Imath al-Zaydiyyah, Researcher Morteza son Zayd Mahtouri, Sana'a: School of Badr, (Text in Persian).
Muftakhari, H.(2008). And again, Al-Boye, Book of the Month of History and Geography, 2-8, (Text in Persian).
Mofid, M.(1992). Al -Irshad: the Book of Guidance into the Lives of the Twelve Imams, scholar/corrector: Al-Bayt Foundation, peace be upon them, Qom: Shaykh Mofid Congress,(Text in Persian).
Omri, A. (2001). Al-Majdi in Ansab al-Talbeyin, researcher: Ahmad Mahdavi Damghani, Qom: Public Library of Hazrat Ayatollah Ozma Marashi Najafi (RA), (Text in Persian).
Ozgan. R.(2020). Double-Headed Eagle from Antiquity to Present: Its Meaning, Interpretation and Propaganda, Arkhaia Anatolika 3, 98-125.
Panofsky, E.(1955). Meaning in the Visual Arts, New York: Anchor Books.
_______.(1972).Studies in Iconology: Humanistic Themes in the Art of the Renaissance, New York: Icon Edition.
Shepherd, R.; Shepherd, R.(2014),1000 Symbols, translated by: Azadeh Bidarbakht & Nastaran Lavasani, Tehran: Ney Publication, (Text in Persian).
Shahbazi Shiran, H.; Maroofi Aghdam, E.; Satarnejad,S.; Tahmasebi, F., (2018). Manifestations and Functions of Anahita, the Female Goddess in Ancient Iran (study of motifs on Sassanid gold and ceramic vessels containing the image of this goddess), Woman in culture and art, 10(2), 237-262, (Text in Persian).
Shahrestani, Abolfath Mohamad ibn Abdol Karim,(1983), Al-Melal and Al-Nahl, translated by: Seyyed Mohammad Reza Jalali Naini, Tehran: Iqbal Publication, (Text in Persian).
Talebpour, F.; Khataei, S., (2013). Investigation of the human image in Albuyeh and Seljuqi silk carpets, Visual arts, Summer, 47-54, (Text in Persian).
Zekrgoo, A,(1998). Secrecy of Indian Myths Vedic Gods, Tehran: fekr-e-Rooz Publication, (Text in Persian).
URLs
URL1:Https://eurasiansilver.com/portfolio/plate-decorated-with-an-eagle-carrying-a-woman-from-bolshaia-anikovskaia/
URL2: Https://ru-archaeology.livejournal.com/682409.html
URL4: Https://wellcomecollection.org
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 310 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 85 |
||