پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 967 |
| تعداد مقالات | 8,010 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,573,861 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 9,616,705 |
تحلیل صوری نقش انسان در رشتی‌دوزی‌های پیکرنگار عصر قاجار | ||
| مبانی نظری هنرهای تجسمی | ||
| مقاله 10، دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 19، خرداد 1404، صفحه 139-153 اصل مقاله (1.2 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/jtpva.2023.44323.1518 | ||
| نویسنده | ||
| آمنه مافی تبار* | ||
| استادیار، دانشکده هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر، شهر تهران، استان تهران | ||
| چکیده | ||
| قلابدوزی رشت(رشتیدوزی)، به‌عنوان یکی از شیوه‌های تکمیل و تزیین پارچه، صاحب نمونه‌های متعددی است که بسیاری از آنها از عصر قاجار به میراث رسیده است. از کاربردهای رشتیدوزی بایست به دوخت پوش سلطنتی، زین‌پوش و اشیاء مصرفی ازجمله دیوارکوب اشاره داشت. هدف این مقاله، تحلیل صور انسانی در منسوجات قاجاری است که به شیوة قلابدوزی رشت به انجام رسیده‌اند. جهت حصول این مقصود، پرسش آن است: تحلیل نقوش انسانی در منسوجات رشتیدوزی، به لحاظ صورت و ساختار بر چه نتایجی دلالت دارد؟ مطالعة تاریخی حاضر به شیوة توصیفی – تحلیلی و با نمونه‌گیری ده پردة دیوارکوب رشتی-دوزی با محوریت پیکرة آدمی نشان داد: درمیان منسوجات قاجار، دیوارکوب‌های رشتی‌دوزی‌شده، نمونه‌هایی هستند که نقش انسان را به‌عنوان عنصر غالب و به صورت تک‌پیکره به‌نمایش درآورده‌اند. پیکره‌ها به‌صورت تمام‌قد و تکی در قاب‌بندی به قاعدة قرینة یک دوم به ویژه محرابی قرار گرفته‌اند. آنها در اکثر موارد ایستاده‌اند و با لباس‌هایی به سبک زمانه، تزیینات فاخر و بهره-گیری از رنگ‌های گرم روی بستر سرخ‌رنگ پارچه خودنمایی می‌کنند و معمولاً فتحعلی‌شاه یا شاهزادگان قاجار و در برخی موارد، تمثالی از زنان وابسته به دربار را نشان می‌دهند. به غیر از یک مورد که متعلق به عصر ناصری است اما آن نیز به اسلوب پیکرنگاری درباری نیمة نخست عصر قاجار تأسی دارد، تمامی نمونه‌های مطالعاتی متعلق به دورة فتحعلی‌شاه هستند؛ به‌عبارت دقیق‌تر، فراوانی کاربرد نقوش انسانی در این هنر نه با کلیت فرمانروایی قاجاریان که با دورة سلطنت فتحعلی‌شاه تعریف می‌شود و خصایل هنری آن عهد را جهت تأکید بر قدرت پادشاهی او بازتاب می‌دهد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| عصر قاجار؛ فتحعلی‌شاه؛ رشتیدوزی؛ منسوجات دیوارکوب؛ نقش انسان | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A Formal Analysis of the Human Motif in Iconographic Rasht Embroideries of the Qajar Period | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Ameneh Mafitabar | ||
| Assistant Professor. Faculty Member of Applied Arts, University of Art, Tehran | ||
| چکیده [English] | ||
| In Qajar fabrics, the diversity in motif design is not significantly evident. Following the initial years of the reign, the representation of human motifs disappeared from textiles, and floral forms emerged as the dominant themes. In the Qajar era, compared to the Safavid period and previous eras, human motifs were woven to a significantly lesser extent, sometimes appearing only as minor elements. This constitutes one of the defining features of fabric weaving in the Qajar period.Fabric production with human motifs in the Qajar era relied on supplementary techniques such as various needleworks or block printing, which were not part of the initial fabric weaving process. When examining surviving artifacts with floral motifs, the appearance of a human figure is rare and can be interpreted as part of a narrative design.. Similar to illustrating a book, these fabrics tell stories. Some fabrics created using block printing depict religious themes or narratives from the Shahnameh. However, finding human motifs in the diverse needleworks of that time is of little use, as the needlework artists prioritized floral motifs according to the prevailing taste of the era. Despite sparse distribution, narrative human motifs accompanied by animal and floral forms are significant and have been studied in previous studies. One of the few fabric decoration methods where the human motif was employed as a design principle is Rasht crochet. The design styles of Rasht crochet align with the prevalent visual style of royal portraiture during the reign of Fath Ali Shah Qajar. Rasht embroidery, as a method for enhancing and embellishing fabrics, encompasses numerous samples that have survived from the Qajar era. Its applications include sewing royal robes, horse blankets, and utilitarian items like wall hangings. This article aims to analyze the utilization of human forms in Qajar textiles created using the Rasht crochet technique.To address this question, the study focuses on analyzing the human motifs in Rasht Embroidery textiles and their indications. This qualitative research is conducted within a historical context and employs a descriptive-analytical approach along with documentary research. The study utilizes note-taking and image analysis as its primary methods. The study uses targeted sampling to examine various male and female forms in the textiles. The fixed variable is the human motif and manifestation in Qajar Rasht Embroideries, where the human body takes on a dominant and definitive form. The dependent variable explores how this representation relates to the visual characteristics of Qajar-era art, enabling discussions and theorizing. The historical study reveals that among the various methods of fabric production and enhancement during the Qajar period, block printing and Rasht crochet are among the few decorative techniques that incorporate human motifs. Block printing primarily employs this kind of depiction in religious or literary narrative stories. In contrast, Rasht Embroidery, despite having a few surviving artifacts with narrative stories, predominantly features single figures. It is important to note that crochet existed in various forms in Rasht, Isfahan, Mashhad, and Mahabad, but a specific type associated with Rasht was known as Rasht Embroidery, even if executed by artists from other regions. This complementary fabric technique, recognized in Qajar artifacts by its prominent red color, had diverse applications and was typically adorned with floral motifs. However, there were special examples of Rasht Embroidery that depicted the human body as a single figure, serving as wall hangings or interior decorations. The curtains in the first half of the Qajar era pay homage to the court portraiture style in meticulous detail. They embody the stillness of the figures and their symmetrical composition, employing warm colors such as red, navy blue, green, and gold. The affected manner, and hand gestures, including one hand resting on the waist and the other hand curved more or less to maintain the image's symmetry, are characteristic features. Additionally, precious objects like gold daggers and swords, pearl rosaries, flowers, and goblets are present, each contributing to the overall manifestation in their way. The analysis of ten samples of Qajar-era Rasht Embroidery wall hangings reveals a preference for depicting men's faces over court ladies. It is likely that in the creation of such artifacts, similar to paintings, the frequent depiction of the Shah and princes aimed to reinforce the power of the monarchy. In the targeted sampling conducted for this study, seven samples depict Fath Ali Shah and Qajar princes, while only two depict court ladies. The embroidered images of Qajar ladies appear to be entirely allegorical, and unlike the princes and kings, no specific individuals can be identified as their subjects. Furthermore, these images often emphasize characters from literary stories and reflect the aesthetic principles of the Qajar period observed in other art forms. One of these artifacts complements the embroidered image of a Qajar prince in a paired combination. Although the main focus of this study is on the "Qajar era" in general, it is evident that representing human forms in this art form was a common method of fabric decoration during the reign of Fath Ali Shah Qajar. Nine of the study samples belong to that period and only one was made in the era of Nasser al-Din Shah - in the artistic style of Fath Ali Shah's reign - to be presented to the representative of the Russian government. Details of this type of wall hanging reveal a special proximity between the mihrab design and iconographic Rasht embroideries. This feature can be traced to the nature of the human body and its directionality, as well as being influenced by the framings of Qajar figural paintings. Examples are figures in usually red or navy blue clothes with gold and pearl ornaments, as well as crowns or Qajar aigrette hats in the male type, and pearl tiaras adorned with various jewels in female forms. These artifacts display power which in male representation is often further emphasized by the perpendicularity of the framing being highlighted by the upright sword along the human body. The figure's having a gold dagger or sword, pearl rosaries, or goblet or flower in hand, signifies prosperity and self-sufficiency, adding to the association with Qajar iconographic paintings. Indeed, two late examples of Rasht embroidered fabrics that were examined, featuring a court lady and prince as a pair of wall hangings, can be compared to the theme of two lovers commonly found in Qajar period paintings. Rasht crochet stands out as one of the few supplementary textile techniques capable of representing human motifs on a large scale. This type of representation, due to its application as wall hangings and the orientation of the image focusing on human figures, aligns with the visual conventions of the time, particularly vertical framing and a mihrab composition. The iconographic Rasht embroidered wall hangings were created during the reign of Fath Ali Shah, corresponding to the artistic characteristics of his period, especially court portraiture. They adhere to the structure, style, color scheme, and decorative details prevalent during that era. Male figures, such as the Shah and princes, are easily identifiable in these artworks. However, when it comes to female representations, they are depicted in allegorical forms rather than specific individuals. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Qajar Period, Fath Ali Shah, Rasht Embroidery, Wall Hanging Textiles, Human Motif | ||
| مراجع | ||
|
کتاب نامه
اسفندیاری، منتخب صبا (1370). نگرشی بر روند سوزندوزی های ایران. تهران: صبا.
اورسل، ارنست (1382). سفرنامه قفقاز و ایران. ترجمه علی اصغر سعیدی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
بیکر، پاتریشیا (1385). منسوجات اسلامی. ترجمه مهناز شایستهفر. تهران: مؤسسه مطالعات هنر اسلامی.
پاکباز، رویین (1385). نقاشی ایران. چاپ پنجم. تهران: زرین و سیمین.
پورمند، حسنعلی و داوری، روشنک (1391). «تصویر شاهانه و بازنمایی قدرت در قاجاریه». مطالعات تطبیقی هنر. 2 (4): 105- 93.
تانکوانی، ژی. ام (1383). نامه هایی دربارة ایران و ترکیة آسیا. ترجمه علی اصغر سعیدی. تهران: چشمه.
جعفری طشی، خدیجه (1399). کلیات رشتیدوزی. تهران: دهسرا.
حسینزاده قشلاقی، سارا و مونسی سرخه، مریم (1398). «تحلیل کیفی بصری دو پرده روایی عصر قاجار». جلوه هنر. 11 (22): 108- 97.
خلیلی، ناصر و ورنویت، استیون (1383). گرایش به غرب در هنر قاجار عثمانی و هند. ترجمه پیام بهتاش. تهران: کارنگ.
دالمانی، هانری رنه (1378). از خراسان تا بختیاری. ترجمه غلامرضا سمیعی. جلد اول. تهران: طاووس.
آرتور، دوگوبینو (1341). نامه های ایرانی کنت دوگوبینو. ترجمه عذرا غفاری. تهران: دهخدا.
دیبا، لیلا (1378). «تصویر قدرت و قدرت تصویر». ایران نامه. 18 (67): 452- 423.
رابی، جولیان (1384). «چهره های قاجاری». ترجمه مریم خلیلی». هنرهای تجسمی. 8 (23): 55- 48.
رابینسون، ب. و (1379). «نقاشی ایران در دوره قاجار». اوج های درخشان هنر ایران. گردآوری ریچارد اتینگهاوزن و احسان یارشاطر. ترجمه هرمز عبداللهی و رویین پاکباز. تهران: آگه: 371- 341.
روحفر، زهره (1391). هنر پارچه بافی در دوره قاجار. تهران: آرمانشهر.
سیاح روس (1363). گزارش ایران از یک سیاح روس به سال 1305 ق/ 1887 م. ترجمه سیدعبدالله. به کوشش محمدرضا نصیری. تهران: طهوری.
شاد قزوینی، پریسا و فلاح کاظمی (1394). «بررسی نقوش نمادین هنر رشتیدوزی در دوره قاجار». کنفرانس بین المللی معماری، شهرسازی، عمران، هنر و محیط زیست؛ افق های آینده، نگاه به گذشته: 9- 1.
علی محمدی اردکانی. جواد (1392). همگامی ادبیات و نقاشی قاجار. تهران: یساولی.
فالک، اس.جی (1393). شمایل نگاران قاجار. ترجمه علیرضا بهارلو. تهران: پیکره.
مافی تبار، آمنه (1400). «نشانه های تصویری تنعم در تک پیکرنگاری های درباری زنانه عصر زند و قاجار در قیاس با نگارگری مکتب اصفهان». پیکره. 10 (25): 49- 34.
مافی تبار، آمنه (1402). «بررسی طرح، نقش و شیوة تولید منسوجات آویز در فضاهای زیستی عصر قاجار». مبانی نظری هنرهای تجسمی. 8 (16): 97- 83.
محمدباقری، معصومه (1395). گونه شناسی نقوش قلابدوزی رشت (رشتیدوزی). به راهنمایی دکتر مصطفی رستمی. کارشناسی ارشد پژوهش هنر. دانشگاه مازندران: دانشکده هنر و معماری. مک گرگور، سی. ام (1368). شرح سفری به ایالت خراسان و شمالغربی افغانستان در 1875. ترجمه اسدالله توکلی طبسی. جلد دوم. مشهد: آستان قدس رضوی.
نوایی لواسانی، زهرا (1392). نگاهی به نقاشی دوره قاجار. تهران: نیک خرد.
وردن، جنیفر و بیکر، پاتریشیا (1396). منسوجات ایرانی. ترجمه مهران محبوبی. تهران: نظر.
URLs:
URL1https://collections.vam.ac.uk/item/O1242937/cr-smith-archive-photograph-antoin-sevruguin/ (Accessed Date: 6. 6. 2023) URL2: https://collections.vam.ac.uk/item/O146128/cover-unknown/ (Accessed Date: 6. 6. 2023) URL3: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?search=qajar+rasht&title=Special:MediaSearch&go=Go&type=image (Accessed Date: 6. 6. 2023) URL4: (https://www.sothebys.com/en/auctions/ecatalogue/2018/arts-of-the-islamic-world-l18220/lot.204.html c (Accessed Date: 6. 6. 2023) URL5: http://textileasart.com/persian-rashtiduzi-2938.htm (Accessed Date: 6. 6. 2023) URL6: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Fath_%E2%80%98Ali_Shah_on_his_throne.jpg (Accessed Date: 6. 6. 2023) URL7: https://www.hermitagemuseum.org/wps/portal/hermitage/digital-collection/11.+textiles%2c+tapestry/279464 (Accessed Date: 6. 6. 2023) URL8: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Fath_%E2%80%98Ali_Shah_on_his_throne.jpg (Accessed Date: 6. 6. 2023) URL 9: https://collections.vam.ac.uk/item/O147181/hanging-unknown/ (Accessed Date: 6. 6. 2023) URL10: https://collections.vam.ac.uk/item/O144178/panel-unknown/ (Accessed Date: 6. 6. 2023) URL 11: https://collections.vam.ac.uk/item/O155320/panel-unknown (Accessed Date: 6. 6. 2023) | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 252 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 7 |
||