پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 941 |
| تعداد مقالات | 7,773 |
| تعداد مشاهده مقاله | 12,854,622 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 9,152,821 |
پرتوی نو بر فعل ربطی «اید» در طبقاتالصوفیه | ||
| ادبیات عرفانی | ||
| مقاله 1، دوره 15، شماره 35، بهمن 1402، صفحه 9-33 اصل مقاله (480.59 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/jml.2023.45395.2528 | ||
| نویسنده | ||
| محسن صادقی* | ||
| استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| «اید» یکی از کلمات دشوار و ناشناخته در «طبقاتالصوفیه» است. این فعل حدود 300 بار در این کتاب به‌کار رفته و تاکنون تحقیقی جامع پیرامونِ آن انجام نشده است. در نوشتار حاضر، با بررسی دقیقِ کتاب مذکور و جستوجوی اجمالی در برخی متون دیگر، تدقیق در قصه‌های شفاهی ضبط شده از استان‌های خراسان جنوبی و رضوی، و همین‌طور مراجعه به منابع مکتوب گویشی، زوایای مختلف این فعل به‌شیوة توصیفی ـ تحلیلی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. براین اساس، «اید» ـ‌که در برخی منابع موثق به‌صورت «آید» هم دیده می‌شودـ در طبقاتالصوفیه سوم شخص مفرد مضارع است؛ دوم شخص مفرد و اول شخص جمع این فعل نیز در آثار خواجه عبدالله انصاری به‌کار رفته است. برخی صورت‌های صرفی این فعل، با معانی مختلف، در برخی متون دیگر، نظیرِ «هدایة‌المتعلمین‌فی‌الطب»، «شیرزاد و گلشاد»، «کشف‌المحجوب»، «شاهنامه»، «دیوان ناصرخسرو»، «ویس و رامین»، «مثنوی معنوی» و «دیوان جمال اصفهانی» نیز دیده می‌شود. بن مضارع این فعل ربطی، در برخی گویش‌های ایرانی نیز با صورت‌های آواییِ ’āy- ، ’ay-، ’ây-، hāy-، hay- و ’ey- کاربرد دارد و در هر شش شخص صرف می‌شود. افزون‌بر این‌ها، فعل مورد بررسی با تلفظ ay در برخی جملات برجای‌مانده از زبان پارتی (پهلوی اشکانی) هم دیده می‌شود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| طبقاتالصوفیه؛ فعل ربطی اید/ آید؛ گویش؛ گویش‌های ایرانی؛ قصة شفاهی؛ خراسان؛ زبان پارتی (پهلوی اشکانی) | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A new light on the copula (verb) “ayad/ āyad” in Tabaqat Al- Soufiye | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohsen Sadeghi | ||
| Assistant Professor of Department of Persian Language and Literature, Payame- Noor University, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| The word “ayad/ āyad” is one of the difficult and unknown vocabulary words in the book Tabaqat Al- Soufiye. This verb is used about 300 times in this book and has not been researched before. In this paper, various aspects of this verb have been discussed and analyzed in a descriptive-analytical way through a detailed review of the mentioned book and an overview of some other texts, a careful study of oral stories from South Khorasan and Razavi provinces and with reference to written dialect sources. Accordingly, “ayad/ āyad”- which is also referred to as “âyad”(was) in some reliable sources, is in the third person singular participle in the book Tabaqat Al- Soufiye; the second person singular and the first person plural of this verb are also used in the works of Khwaja Abdullah Ansari. Some morphological forms of this verb, with different meanings, in some other textbooks, such as: Hidayat al-Mutaʽallemin fi al-Ṭibb, Shirzad va Golshad , Kashf al-Mahjub Ali Hujwiri , Shahnameh by Ferdowsi , Diwan by Naser Khosrow Ghobadi , Vis and Rāmin ,Masnavi-ye-Ma'navi, Diwan by Jamal al-Din Abd al-Razzaq Esfahani. The present subjunctive of this copula (verb) is also used in some Iranian dialects with the phonetic forms “ayad/ âyad ” and is used in all six persons. In addition, the verb under study is pronounced ay in some other sentences from the Parthian language (Arsakid Pahlavi) with the same usage. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Tabaqat Al- Soufiye, copula (verb) “ayad/ āyad”, dialect, Iranian dialects, oral story, Khorasan, Parthian language (Arsacid Pahlavi) | ||
| مراجع | ||
|
اخوینی بخاری، ربیع‌بن احمد. (1371). هدایة‌‌المتعلمین فی‌الطب. به تصحیح جلال متینی. چ دوم. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
اسعدگرگانی، فخرالدین. (1389). ویس و رامین. به تصحیح مجتبی مینوی. تهران: هیرمند.
انصاری، عبدالله‌بن‌محمد. (1386). طبقاتالصوفیه. با مقدمه، مقابله، تصحیح و فهارس محمدسرور مولایی. چ دوم. تهران: توس.
انصاری، عبدالله‌بن‌محمد. (1389). مجموعه رسائل فارسی خواجه عبدالله انصاری. به تصحیح و مقابلة 3 نسخه و مقدمه و فهارس محمدسرور مولایی. ج 1. تهران: توس.
بخشی از تفسیر کهن به پارسی. (1375). از مؤلفی ناشناخته. با تحقیق و سیدمرتضی آیة‌‌‌الله‌زاده شیرازی. تهران: میراث مکتوب و نشر قبله.
عبدالرزاق اصفهانی. (1362). دیوان کامل. با تصحیح وحید دستگردی. تهران: سنایی. راشدمحصّل، محمدتقی و صادقی، محسن. (1392). «گویش روستای اردکول و متون فارسی»، زبان‌ها و گویش‌های ایرانی (ویژه‌نامة نامة فرهنگستان)، ش 2: ص 91- 105.
رجایی بخارایی، احمدعلی. (1375). لهجة بخارایی. چ دوم. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
رضایی باغ‌بیدی. (1394). راهنمای زبان پارتی (پهلوی اشکانی). چ دوم. تهران: ققنوس.
رضایی، جمال. (1355). «ساختمان و صرف فعل ماضی در گویش کهن هرات و مقایسة آن با صرف فعل ماضی در گویش کنونی بیرجند»، مجلة دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، ش 4: صص 100- 110.
رضایی، جمال. (1377). بررسی گویش بیرجند. تهران، هیرمند.
رواقی، علی. (1395). «گونة فارسی هروی: با نگاهی به کلمات شیخ‌الاسلام در کتاب «هرگز و همیشة انسان»، گزارش میراث. د دوم، ضمیمة ش 4.
زنگویی، حسین. (1385). شاعران قهستان. تهران: روزگار.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1394). در هرگز و همیشة انسان (از میراث عرفانی خواجه عبدالله انصاری). تهران: سخن.
شمشیرگرها، محبوبه. (1394). طبقاتالصوفیه و ویژگی‌های زبانی آن. تهران: امیرکبیر.
شیرزاد وگلشاد و چهل و هفت داستان دیگر. (1400). از مؤلفی ناشناس. با تصحیح و تحقیق محمد جعفری قنواتی. ج 2، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار با همکاری انتشارات سخن.
صادقی، محسن. (1393). «کور در معنایی تازه». دانش و آزادگی: ارج‌نامة دکتر محمدرضا راشدمحصل. به درخواست و اشراف محمدجعفر یاحقی، سلمان ساکت، آرش اکبری مفاخر. تهران: سخن با همکاری فرهنگسرای فردوسی.
صادقی، محسن. (1394). «دربارة چند واژه از ارشادالزراعه اثر ابونصری هروی». فرهنگ‌نویسی (ویژه‌نامة نامة فرهنگستان). ش 9: ص 185- 191.
صادقی، محسن. (1395). «پاهنگ فرت: ترکیبی نادر در اثری نویافته از خواجه عبدالله انصاری». فرهنگ‌نویسی (ویژه‌نامة نامة فرهنگستان). ش 11: ص182- 185.
صادقی، محسن. (1399). گنجینة گویش‌های ایرانی (استان خراسان 1). با همکاریِ صفورا صحراگرد، علی اسدالهی دشت بیاض، حسین پریوش، فضل‌اله برزگر، حبیب آقایی بجستان، علی محمّدیان گاش و مجتبی نهاردانی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
اخوینی بخاری، ربیع‌بن احمد. (1371). هدایة‌‌المتعلمین فی‌الطب. به تصحیح جلال متینی. چ دوم. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
اسعدگرگانی، فخرالدین. (1389). ویس و رامین. به تصحیح مجتبی مینوی. تهران: هیرمند.
انصاری، عبدالله‌بن‌محمد. (1386). طبقاتالصوفیه. با مقدمه، مقابله، تصحیح و فهارس محمدسرور مولایی. چ دوم. تهران: توس.
انصاری، عبدالله‌بن‌محمد. (1389). مجموعه رسائل فارسی خواجه عبدالله انصاری. به تصحیح و مقابلة 3 نسخه و مقدمه و فهارس محمدسرور مولایی. ج 1. تهران: توس.
بخشی از تفسیر کهن به پارسی. (1375). از مؤلفی ناشناخته. با تحقیق و سیدمرتضی آیة‌‌‌الله‌زاده شیرازی. تهران: میراث مکتوب و نشر قبله.
عبدالرزاق اصفهانی. (1362). دیوان کامل. با تصحیح وحید دستگردی. تهران: سنایی. راشدمحصّل، محمدتقی و صادقی، محسن. (1392). «گویش روستای اردکول و متون فارسی»، زبان‌ها و گویش‌های ایرانی (ویژه‌نامة نامة فرهنگستان)، ش 2: ص 91- 105.
رجایی بخارایی، احمدعلی. (1375). لهجة بخارایی. چ دوم. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
رضایی باغ‌بیدی. (1394). راهنمای زبان پارتی (پهلوی اشکانی). چ دوم. تهران: ققنوس.
رضایی، جمال. (1355). «ساختمان و صرف فعل ماضی در گویش کهن هرات و مقایسة آن با صرف فعل ماضی در گویش کنونی بیرجند»، مجلة دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، ش 4: صص 100- 110.
رضایی، جمال. (1377). بررسی گویش بیرجند. تهران، هیرمند.
رواقی، علی. (1395). «گونة فارسی هروی: با نگاهی به کلمات شیخ‌الاسلام در کتاب «هرگز و همیشة انسان»، گزارش میراث. د دوم، ضمیمة ش 4.
زنگویی، حسین. (1385). شاعران قهستان. تهران: روزگار.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1394). در هرگز و همیشة انسان (از میراث عرفانی خواجه عبدالله انصاری). تهران: سخن.
شمشیرگرها، محبوبه. (1394). طبقاتالصوفیه و ویژگی‌های زبانی آن. تهران: امیرکبیر.
شیرزاد وگلشاد و چهل و هفت داستان دیگر. (1400). از مؤلفی ناشناس. با تصحیح و تحقیق محمد جعفری قنواتی. ج 2، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار با همکاری انتشارات سخن.
صادقی، محسن. (1393). «کور در معنایی تازه». دانش و آزادگی: ارج‌نامة دکتر محمدرضا راشدمحصل. به درخواست و اشراف محمدجعفر یاحقی، سلمان ساکت، آرش اکبری مفاخر. تهران: سخن با همکاری فرهنگسرای فردوسی.
صادقی، محسن. (1394). «دربارة چند واژه از ارشادالزراعه اثر ابونصری هروی». فرهنگ‌نویسی (ویژه‌نامة نامة فرهنگستان). ش 9: ص 185- 191.
صادقی، محسن. (1395). «پاهنگ فرت: ترکیبی نادر در اثری نویافته از خواجه عبدالله انصاری». فرهنگ‌نویسی (ویژه‌نامة نامة فرهنگستان). ش 11: ص182- 185.
صادقی، محسن. (1399). گنجینة گویش‌های ایرانی (استان خراسان 1). با همکاریِ صفورا صحراگرد، علی اسدالهی دشت بیاض، حسین پریوش، فضل‌اله برزگر، حبیب آقایی بجستان، علی محمّدیان گاش و مجتبی نهاردانی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
عبدالرزاق اصفهانی، جمال‌الدین محمدبن. (1362). دیوان کامل. به تصحیح و حواشی حسن وحیددستگردی. تهران: کتابخانة سنایی.
عبدالمجید، محمدسعید. (1386). شیخ‌الاسلام خواجه عبدالله انصاری هروی: زندگی، آراء، عقاید فلسفی و کلامی. ترجمة عزیزالله علیزاده مالستانی. تهران: عرفان.
فردوسی، ابوالقاسم. (1389). شاهنامه. دفتر 2. به تصحیح جلال خالقی‌مطلق. چ سوم، تهران: مرکز دائرۃالمعارف بزرگ اسلامی.
فکرت، محمّدآصف. (1376). فارسی هروی: زبان گفتاری هرات، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
کریمی‌نیا، مرتضی. (1400). «نسخه‌هایی تازه‌یاب از تفسیر قرآن خواجه عبداللّه انصاری در ترکیه و نجف: بخش نخست: دستور و واژگان فارسی در گویش هِرَوی». آینة پژوهش. ش 1: صص 6- 62.
گشتاسب، فرزانه و میثم محمدی. (1397). «پیشنهادی دربارة خوانش فعل ناشناختة ahēd در درخت آسوریگ»، زبان‌شناخت، ش 2: صص 39- 47.
لازار، ژیلبر. (1384). شکلگیری زبان فارسی. ترجمة مهستی بحرینی، تهران: هرمس.
محیط طباطبایی، محمد. (1321). «شعری از سرّی قاینی». محیط: صص 51- 53.
مقداری، صدیقه‌سادات و دیگران. (1391). زعفرو به مثقال: ضرب‌المثل‌های قاینی، قاین: انتشارات اکبرزاده.
مولوی، جلال‌الدین محمد. (1398). مثنوی معنوی، ج2. به تصحیح و مقدمة محمدعلی موحد. چ چهارم. تهران: هرمس
ناصر خسرو قبادیانی. (1389). دیوان اشعار. به اهتمام عزیزالله علیزاده. تهران: فردوس
هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان. (1384). کشف‌المحجوب. مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمود عابدی. چ دوم. تهران: سروش.
یاحقی، محمّدجعفر. (1364). فرهنگنامة قرآنی: فرهنگ برابرهای فارسی قرآن بر اساس 142 نسخة خطی کهن محفوظ در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی. مشهد: آستان قدس رضوی.
Benzing, j. (1983), Chwaresmischer Wörtindex. Otto Harrasowitz, Wiesbaden. Morgenstierne. G (2003). A New Etymological Vocabulary of Pashto. Wiesbaden. Akhwini al-Bukhari , Rabi bin Ahmad. (1992),Hidayat al-Mutaʽallemin fi al-Ṭibb Edited by Jalal Matini. 2nd edition. Mashhad: Ferdowsi University of Mashhad. Fakhreddin Asadgorghani. (2010). Vis and Rāmin, edited by Mojtaba Minawi. Tehran: Hirmand. Ansari, Abdullah bin Mohammad(2007), Tabaqat al-Sufiyah ,with the introduction, confrontation, correction and indexes by Mohammad Sorour Molaei,2nd edition. Tehran: Toos. Ansari, Abdullah bin Mohammad. (2010). Khwaja Abdullah Ansari's Collection of Persian Rasāel,To the correction of 3 editions and the introduction and indexes of Mohammad Sorour Molaei vol. 1. Tehran: Toos. A part of the ancient commentary in Persian (1996). From an unknown author. With research and Seyed Morteza Ayatullahzadeh Shirazi. 1st Edition. Tehran:Cultural Center; Written Heritage and Qibla Publishing . Jamal al-Din Abd al-Razzaq Esfahani (1983). Perfect Diwan With the correction of Vahid dastgardi. Tehran: Sanaei. Rashid Mohsal, Mohammad Taqi and Sadeghi, Mohsen. (2013). “Ardakul Village Dialect and Persian Texts”, Iranian Languages and Dialects (Special Issue of Farhangistan), Vol. 2, pp. 105-91. Ahmad Ali Rajai Bokharai(1986). Bukhara dialect. 2nd edition. Mashhad: Ferdowsi University of Mashhad. Rezaei Baghbidi (2015), Guide to the Parthian language (Arsacid Pahlavi Pahlavi). 2nd edition. Tehran: Ghoghnous. Rezaei, Jamal. (1976), “Past verb Grammar and conjugation in the old Herat dialect and its comparison with the past tense conjugation in the current Birjand dialect”, Journal of the Faculty of Literature and Human Sciences, University of Tehran, No. 4, pp. 110-100. Rezaei, Jamal. (1998). Analysis of Birjand dialect. Hirmand, Tehran. Ravaghi, Ali. (2016). “Persian type of Harvi: looking at the words of Sheikh Al-Islam in the book "Always and always human”, Heritage report. 2nd period, appendix number 4. Zangoui, Hossein (2006). Poets of Qahestan. Tehran: Rozegar. Mohammad-Reza Shafiei Kadkani(2015). Always and always human (from the mystical heritage of Khwaja Abdullah Ansari). Tehran: Sokhan. Shamshigarha Mahbobeh(2015),Tabaqat al-Sufiyya and its linguistic features. Tehran: Amir Kabir. Shirzad va Golshad and 47 other stories (2021),From an unknown author,with correcting and research by Mohammad Jafari Qanawati. Volume 2, Tehran: Dr. Mahmoud Afshar Publications in collaboration with Sokhan Publications. Sadeghi, Mohsen (2014). “Blind in a new sense”. Knowledge and freedom: Honorable mention of Dr. Mohammad Reza Rashid Mohsal. At the request of Mohammad Jaafar Yahaghi, Salman Saket, Arash Akbari Mofakher. Tehran: Sokhon in collaboration with Ferdowsi Cultural Center. Sadeghi, Mohsen(2015) “About a few words from Irshad al-Zarrah by Abu Nasri Heravi”. Dictionary writing (special issue of Farhangistan). Vol. 9, pp. 185-191. Sadeghi, Mohsen (2016), “Pahang Fart: a rare combination in a new work by Khwaja Abdullah Ansari”. Dictionary writing (special issue of Farhangistan). No. 11, pp. 182-185. Sadeghi, Mohsen (2020). Treasure of Iranian Dialects (Khorasan Province 1). With the cooperation of Safura Sahragerd, Ali Asdalahi Dasht Beyaz, Hossein Parivash, Fazallah Barzegar, Habib Aghaei Bajestan, Ali Mohammadian Gash and Mojtabi Nahardani. Tehran: Academy of Persian Language and Literature (APLL) . Abd al-Razzaq Esfahani , Jamaluddin Mohammad bin. (1983). Perfect Diwan, Edited by Hasan Vahid Dastgardi. Tehran: Sanaei Library. Abdul Majeed, Mohammad Saeed. (2007). Sheikh-ul-Islam Khwaja Abdullah Ansari Heravi: life, opinions, philosophical and theological opinions. Translated by Azizullah Alizadeh Malestani. Tehran:Erfan Ferdowsi, Abulqasem(2010). Shahnameh. Book 2. Corrected by Jalal Khaleghi Mutlaq. 3rd edition, Tehran: Center for Islamic Encyclopaedia. Fekrat, Mohammad Asif(1997). Heravi Farsi: the spoken language of Herat, Mashhad: Ferdowsi University of Mashhad. Kariminia, Morteza(2021),“Recent copies of Khwaja Abdullah Ansari's Qur'an commentary in Turkey and Najaf: Part One: Persian grammar and vocabulary in Heravi dialect”. Ayeneye Pazhohesh. No 1. pp. 62-6. Goshtasb.F and Mohamadi. M (2019). “A new suggestion for transcribing of the unknown verb"ahēd" in deraxt-I Asurig”. Zabanshenakht. No.18. pp 39-47. Gilbert Lazard (2005). The formation of the Persian language. Translated by Mehsti Bahraini, Tehran: Hermes Mohit Tabataba'i, Mohammad. (1942). “A poem by Seri Qaeni”. Mohit, 51-53. Sedighesadat Meghdari et al(2012). Zaafro Be Mishqal: Proverbs of Qaen , Qaen : Akbarzadeh Publications. Molavi, Jalaluddin Mohammad. (2019). Masnavi-ye-Ma'navi, Volume 2. Edited and introduced by Mohammad Ali Movahhed. 4th edition. Tehran: Hermes Nāser Khosrow Qabādiāni (2010). Diwan of poems. To the attempt of Azizullah Alizadeh. Tehran: Ferdous Hojwiri, Hojwiri, Abul Hasan Ali bin Othman (2005), Kashf al-Mahjub , Introduction, correction and notes by Mahmoud Abedi.2nd edition. Tehran: Soroush. Yahaghi, Mohammad Jaafar. (1985). Qur'anic dictionary: the dictionary of Persian equivalents of the Qur'an based on 142 old manuscripts preserved in the central library of Astan Quds Razavi. Mashhad: Astan Quds Razavi. Benzing, j. (1983), Chwaresmischer Wörtindex. Otto Harrasowitz, Wiesbaden. Morgenstierne. G (2003). A New Etymological Vocabulary of Pashto. Wiesbaden. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 346 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 135 |
||