مقایسه انواع کمال‌گرایی با ویژگی‌های شخصیتی در فرزندان با بدون خانوادههای طلاق

این مطالعه با هدف مقایسه انواع کمال‌گرایی با ویژگی‌های شخصیتی در دانش‌آموزان خانواده‌های طلاق و سایر دانش‌آموزان انجام شد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد دو گروه فرزندان طلاق و سایر فرزندان در متغیر کمال‌گرایی، تفاوت معناداری داشتند؛ به این معنا که فرزندان طلاق در ابعاد کمال‌گرایی از جمله متغیرهای نگرانی درباره اشتباه‌ها؛ انتظارات والدینی، انتقادگری والدینی بیشتر از سایر فرزندان است . یافته‌های این پژوهش با نتایج مطالعات عبدالمحمدی و همکاران (1400)، ترکمن و مرادی (1399)، مرادی و آخانی (1398)، هی و همکاران (2020) هم­سو است  در تبیین این یافته‌ها می‌توان گفت که فرزندان طلاق تصور می‌کنند که اشتباهات کنترل‌شان را کاهش می‌دهد، بنابراین هر کاری که انجام می‌دهند باید کامل باشد. هنگامی که این کمال وجود نداشته باشد، نگرانی از خطاها شدیدتر می‌شود و افزایش اضطراب را به دنبال دارد که خود این اضطراب متقابلاً کارایی را کاهش و مجددا احتمال خطاهای جدید را افزایش می‌دهد. در خصوص افراد مضطرب، اگر هر چیزی در نظم کامل و طبق برنامه‌هایشان پیش نرود ممکن است احساس فقدان را برای آنها به دنبال داشته باشد. بدین ترتیب آنها نمرات بالایی در ابعاد کمال‌گرایی از قبیل حساسیت نسبت به اشتباهات می‌گیرند (بشارت و همکاران، 1399). با توجه به اینکه فرزندان طلاق با توجه به شرایطی که دارند تصور می‌کنند پذیرش از سوی والدین و دیگران، وابسته به رعایت معیارهای بالای آنها است، به خاطر جلب اعتماد، پذیرش و جلوگیری از انتقـادات والـدین خـود، سعی در برآورده کردن انتظارات آن­ها کنند (مرادی و ترکمن، 1399) و از آنجایی که یکی از مهمترین انتظـارات والـدین وضـعیت تحصیلی بهینه فرزندانشان است، این فرزندان با سعی و تلاش در زمینه تحصیل در پـی کـسب اعتماد و پذیرش والدین و همچنین فرار از انتقادات آن­ها باشند و به­واسطه ترس و نگرانی از شکست در امور و دیدگاه دیگران نسبت به خود، همواره رویکردهای سخت‌گیرانه و معیارهای ایده­آل عملکرد برای خود اتخاذمی‌کنند (میشیل و همکاران، 2019). درمقابل سایر دانش‌آموزان با تمرکز حداکثری بر انجام تکالیف صرف‌نظر از دیدگاه دیگران نسبت به خود، برای تحقق هدف‌های شخصی بیشتر تلاش می‌کنند و تقویت مثبت شخصی بیشتری دریافت می‌نمایند. براین اساس، از انگیزه درونی بالا برای انجام امور شخصی برخوردارند و در صورتی­که در دست­یابی به ایده­آل­های شخصی خود به موفقیت کامل نرسند نیز می‌توانند خواسته­ها و انتظارات خود را تعدیل کنند (بشارت و همکاران، 1395).

نتایج پژوهش همچنین حاکی از بالا بودن نمرات روان‌رنجورخویی در فرزندان طلاق بود. که با نتایج مطالعات بذول نژاد و همکاران (1397)، امینی و خرمایی (1396) و پرییرا و همکاران (2018) همخوان است . در تبیین یافته‌های این فرضیه می‌توان گفت که روان‌رنجور خویی به تمایل فرد برای تجربه اضطراب، تنش، ترحم‌جویی، خصومت، تکانشوری، افسردگی و عزت‌نفس پایین بر می‌گردد. فرزندان طلاقی که صفت روان‌رنجور خویی در آنها قوی‌تر از سایر صفات شخصیتی است، مکررا در وضعیت سلامت عمومی نمرات بالاتری کسب می‌کنند. این فرزندان روان‌رنجور خو به آنچه دارند، یا به اتفاقاتی که پیرامون آنان رخ می‌دهد، با یک ارزیابی و نگاه منفی به تفسیر، نتیجه‌گیری و عمل می‌پردازند؛ بنابراین، چنین ویژگی‌هایی می‌تواند روابط اجتماعی آنان را محدود و یا دچار آسیب کند؛ خودشکوفایی و زمینه‌های آن را سست و تضعیف نماید در چنین حالتی شرایط مساعد برای رشد و بالندگی را از فرد سلب نموده و در نتیجه سلامت عمومی را خدشه دار می‌سازد (دستجردی و همکاران، 1390). با وجدان بودن عاملی است که باعث ایجاد نظم در کار و احساس انجام وظیفه در افراد می‌شود و رعایت قوانین، مقررات و استانداردهای جامعه را در پی دارد. به عبارتی نیرویی است که فرد را متعهد می‌کند یک سری رفتارهای معطوف به هدف را انجام دهد و توانمندی‌ها، استعدادها و تخصص‌ها را نه تنها بدون کنترل بلکه به طور داوطلبانه در جهت تحقق اهداف قرار دهد (آیرانگن و همکاران، 2021). دانش‌آموزان مسئولیت‌پذیر باور دارند که اعمال و توانایی‌های آنها تعیین کننده موفقیت یا شکست آنها است و شکست‌ها و موفقیت‌های خود را به عوامل درونی مثل تلاش و انگیزه ربط می‌دهند. به جای اینکه خود را اسیر رخدادهای بیرونی بدانند، معتقدند که می‌توانند تا حد زیادی وقایع بیرونی را تحت کنترل داشته باشند و متعهدانه و با حس وظیفه‌شناسی بالا وظایف خود را انجام دهند (اسپیکی و همکاران، 2021). همچنین توافق‌پذیری که با همدلی، همکاری، اعتماد و حمایت‌گری در روابط بین‌فردی همراه است منجر گشته دانش آموزان به واسطه توانایی ایجاد الفت و توافق در کنار توجه به انتظارات و تشابهات در هنگام بروز تعارض به سازگاری بیشتر دانش‌آموزان بیانجامد (دهقانی و همکاران، 1395).

با توجه به محدودیت‌های پژوهش حاضر مانند انجام پژوهش فقط بر روی دختران، پیشنهاد می‌شود پژوهش‌های بعدی در جامعه پسران و با به کارگیری روش‌های مداخله‌ای انجام شود تا بدین وسیله در تبیین علی و چندعاملی متغیرها با اطمینان بیشتری عمل کرد. یافته‌های این پژوهش می‌تواند به مراکز مشاوره روانشناختی، مشاوران مدارس کمک کند تا در بازسازی ادراک صحیح و واقعی از حمایت‌های دریافتی از سوی خانواده و نهادهای اجتماعی؛ تقویت نگرش مثبت فرزندان به جدایی والدین و پذیرش خود و واقعیت زندگی مؤثرتر و کارآمدتر عمل کنند. به طور کلی بر اساس یافته‌های این مطالعه پیشنهاد می‌شود که آموزش مهارت‌های زندگی و افزایش احساس شایستگی در فرزندان طلاق، مورد توجه و تأکید قرار گیرد. این مطالعه با رعایت کدهای اخلاقی انجام پژوهش‌های انسانی مانند رعایت محرمانه ماندن اطلاعات شرکت‌کنندگان، اخذ رضایت آگاهانه از مدیران مدارس و دانش آموزان هر دو گروه شرکت‌کننده برای شرکت در مطالعه، و اختیار برای خروج از مطالعه در هر زمان از فرایند پژوهش برابر با اطلاعیه هلسینکی 1960 انجام شده است.