پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 967 |
| تعداد مقالات | 8,010 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,573,763 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 9,616,381 |
معرفی نسخۀ خطی دیوان حسینی به رقم سلطانعلی مشهدی 890 هجری و تحلیل آرایه‌‌های تذهیب آن | ||
| جلوه هنر | ||
| مقاله 2، دوره 14، شماره 3 - شماره پیاپی 36، آذر 1401، صفحه 21-34 اصل مقاله (4.97 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/jjh.2022.40557.1801 | ||
| نویسندگان | ||
| مرضیه جعفرپور* 1؛ صمد نجارپورجباری2 | ||
| 1کارشناسی ارشد هنر اسلامی، دانشکده صنایع دستی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران. نویسنده مسئول | ||
| 2استادیار گروه هنر اسلامی، دانشکده صنایع دستی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران , | ||
| چکیده | ||
| دیوان اشعار سلطان حسین بایقرا، مشهور به دیوان حسینی، از جمله آثار ادبی است که در دربار تیموریان و ادوار پس از آن، به کرات به رشتۀ تحریر درآمده است. یکی از رونوشت‌‌های آن، سند 12148، موجود در دپارتمان نسخ خطی موزۀ ملی پاریس، مورخ 890 قمری است. این نسخۀ سلطنتی (استنساخ در دارالسلطنۀ هرات) به جهت برخورداری از عناصر کتاب‌‌آرایی از قبیل نگارگری، خوشنویسی (به قلم سلطانعلی مشهدی)، تجلید، تذهیب، تشعیر، جدول‌‌کشی و در دسترس‌بودن تمامی صفحات، نمونه‌‌ای شاخص و درخور مطالعۀ ساختاری به‌‌ویژه از حیث تزیینات تذهیب به نظر می‌‌رسد؛ بنابراین تحلیل فنی-هنری عناصر تذهیب این دیوان، هدف اصلی پژوهش حاضر است. بر همین مبنا، مقالۀ پیشِ رو، با رویکردی سبک‌‌شناختی و روشی توصیفی‌تحلیلی، ضمن رجوع به منابع کتابخانه‌‌ای، آرایه‌‌های تذهیب نسخۀ مذکور را بررسی و تحلیل خواهد کرد. در این روند پس از معرفی نسخۀ خطی دیوان حسینی (890ق)، به توصیف ساختاری مؤلفه‌‌های تذهیب آن پرداخته، سپس این عناصر به تفکیک رنگ، نقش و ترکیب‌‌بندی تحلیل خواهند شد. ضمناً این پژوهش مترصد پاسخ به این پرسش است که ویژگی‌‌های بصری تذهیب نسخۀ دیوان حسینی چه بوده و در چه سبکی گردآوری شده‌‌است. در نهایت یافته‌‌های پژوهش، نشان می‌‌دهند که ویژگی‌‌های سبکی تذهیب این نسخه با ویژگی‌‌های تذهیب سایر نسخه‌‌های دورۀ تیموری مطابقت دارد. تنوع و غنای تزیینات در کتیبه‌‌ها، استفاده از رنگ طلایی و طلایی در کنار لاجوردی، کاربست نوعی رویکرد طبیعت‌‌گرایانه در استفاده از نقوش ختایی، گرایش به تزیینات چینی و ترکیب‌‌بندی پیچیده و هماهنگ، از جملۀ این موارد است. | ||
| کلیدواژهها | ||
| کلیدواژهها: کتاب‌‌آرایی؛ تذهیب؛ دورۀ تیموری؛ هرات؛ دیوان حسینی؛ سلطانعلی مشهدی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Introducing the Manuscript of Divan-i Husaini Signed by Sultan 'Ali Mashhadi | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Marzieh Jafarpour1؛ Samad Najarpour Jabari2 | ||
| 1MA., Department of Islamic Art, Faculyt of Handicrafts, Art University of Isfahan, Isfahan, Iran, Corresponding Author. | ||
| 2Assistant professor, Department of Islamic Art, Faculty of Handicrafts, Art University of Isfahan, Isfahan, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| Divan-i Hussaini is a collection of poems by Sultan Hussain Bayqara (842-911 AH) in Chagatai Turkish (Chagatay Turkic or Eastern Turkish), which in addition to their literary and content value, are also remarkable in terms of richness of their book-decoration in handwritten versions of this literary masterpiece. One of its manuscripts is Document No. 12148, which is currently kept in the Department of manuscripts of the national museum of Paris- France. This transcript has been scribed in 890 AH (1485 AD) in 95 pages in the royal palace of Herat (or Dar-al-Saltane of Herat) in Nastaliq script by Sultan [=king] of calligraphers, Sultan 'Ali Mashhadi. And it has been decorated by unknown artists with various book-layout elements, including miniature, gilding, calligraphy, traditional margin-painting, illuminating, etc. Among the decorative features of this Divan, rich and magnificent elements of illumination can be seen in most of the pages, which can certainly be considered as the product of Timurid era artists. Therefore, the technical- artistic analysis of this Divan's illumination motifs is the current study's main purpose. To do so, this paper employed a stylistic approach and a descriptive-analytical method by referring to library resources and internet websites, which contribute to the conclusion of this research concerning: “What are the visual features of illumination motifs of Divan-i Husaini, and what are the stylistic attributions of this manuscript?” The process will, first introduce the mentioned version of Divan-i Husaini (890 AH), then, the illuminatio motifs will be structurally described, and lastly these depictions will be analyzed separately for the three elements of color, motifs, and composition. Like many other valuable artworks, after leaving the Timurids realms, this piece has traveled through various - either Iranian or foreign - courts; from Afshari and Safavid, to the royal courts of India and Europe. This can be deduced from the study of various royal stamps, annotations, and decorative appendants on different pages of this manuscript. The travels of this manuscript have led to changes and transformations that the most basic intrusion should be the onlaying on the texts and margins of the paper for restoration or beautification. Examining the appendants and adapting them to the book-decoration elements in later periods reinforces the suspicion that this onlaying took place in the Safavid period. So, it is worthwhile to consider calligraphy, illumination, miniatures and the page layout of this manuscript as attributes of the Timurid period and gilding and illumination of Toranjs in the margins as attributes of the Safavid period. Elements of illumination (Timurid period) can be seen in the Sun illustration (Shamse) in the dedication page, inscriptions and margins of the opening pages, the margins of the painted pages, the inscriptions and panels of the middle pages (poetry pages), the tablets and inscriptions of the colophon and Toranj-Lachak of the last page. The Shamse of the dedication page consists of eight tablet inscriptions around a circular axis, that like arms, (Bazubandi) stretch to the wide margins with azure niches (Sharafe) on the outside, and on the inside, have frames decorated with various Eslīmī [=Arabesque] and Khātāī [=Floral] motifs. Opening pages, two opposite pages with symmetrical composition, include two pairs of upper inscriptions, two pairs of lower inscriptions, two side panels, a three-sided ruling and Shafare. The margins of the illustrated pages (miniatures) are exactly the same as the margins of the two opening pages in terms of composition, motifs and color, and they are composed of twisted Arabesque frames and Khātāī flowers. Illumination elements in the middle pages are usually embossed in the margins of the Bazubandi frames of the inscriptions. These inscriptions can be found in all pages of poetry in the same shape and size but with different compositions. (Among the 148 inscriptions, there are 9 unique combinations.) In addition to the inscriptions, panels are drawn between or around the lines of the poem, which are seen in the chalipā (cruciform) arrangement of the page in a Lachaki (triangular) form, and in the columnar arrangement in the form of two symmetrical pairs. In the colophon, only two illuminated Lachaki are located on either side of the text and two illuminated panels, one at the bottom of the scribe and the other on both sides of the inscription. On the final page, a combination of Toranj and Lachak can be seen, which the composition is based on the symmetrical repetition of Arabesque frames and Khātāī stems. All these decorations are separated from each other and from the whole page, by various border lines and ruling. The grids in this Divan include: Muthanna rule (in the margins of the inscriptions), the three-side line rule (in Kamands [=the three-side grids] and the margins of the pages (annexed)), the Murassaˈ rule (in the margins of the poems (annexed) and the innermost margins of the opening pages) and the Muharrar rule (between lines of poems). In an overview of this Divan, it can be said that Arabesque motifs have played a greater role in the decoration of the pages, which in a way shows the influence and the style of the Timurid artists to far eastern decorations (Chinese decorations). Arabesque Vagīreh (repeating a fundamental and borrowed regional pattern) provide a space for the circulation of Khātāīs, and this space is completed with floral spirals. In fact, arabesque types such as simple two-branch arabesque [=Eslīmī-ye do-shakhe-ye sāde], snake arabesque [=Eslīmī-ye māri] and Dragon-mouthed arabesque [=Eslīmī-ye dahān-aždarī] have been used in the structure of frames, borders and Nishans (marks) on the Lachaki tablets and Bazubandi inscriptions. And Khātāīs, including buds [=qoncheh], multi-feathered flowers [=gol-e chand-par], cotton flowers [=gol-e panbe-i], and Shah Abbasi, have been used to decorate them. To dye these motifs, in the first rank, two colors of gold and azure, and in the second station, white, red, pink, orange, green, blue, and black colors have been used. (The features of the illuminated pages of this Divan can be seen in the tables below.) in conclusion, it must be acknowledged that the stylistic features of the illumination motifs of Divan-i Husaini manuscript correspond to the illumination features of other exquisite manuscripts of the Timurid period. Some of these features include: the predominance of golden and azure colors in the whole work, the variety and richness of the decorations, especially in the inscriptions, the application of a naturalistic approach in the use of Khātāī motifs (tendency to use floral patterns with the arabesques), the tendency to apply Chinese motifs in presentation of arabesques, and complex and harmonious compositions. | ||
| کلیدواژهها [English] | ||
| Keywords: Book decoration, Illumination, Timurid period, Herat, Divan-i Husaini, Sultan 'Ali Mashhadi | ||
| مراجع | ||
|
منابع
اتینگهاوزن، ریچارد (1387) «تذهیب نسخ خطی» در سیری در هنر ایران، جلد5، ترجمۀ زهرا باستی، تهران: علمی و فرهنگی.
افشار، ایرج (1390) کاغذ در زندگی و فرهنگ ایرانی، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
امیرراشد، سولماز؛ پنجی‌‌پور، سکینه (1398) «بررسی تطبیقی تذهیب آثار ادبی دورۀ تیموری و صفوی (شاهنامۀ بایسنقری و شاهنامۀ شاه تهماسبی)»، جلوۀ هنر، 11(1)، 41-54.
اوحدی بلیانی، تقی‌‌الدین محمد (1388) تذکره عرفات العاشقین و عرصات العارفین، تهران: اساطیر.
بروغنی، محمدیوسف (بی‌‌تا) قواعد المرام، قم: کتابخانۀ آیت‌‌الله مرعشی نجفی.
پاکباز، رویین (1379) دائرةالمعارف هنر؛ نقاشی پیکره‌سازی گرافیک، تهران: فرهنگ معاصر.
خواندمیر، غیاث‌‌الدین (1379) رجال کتاب حبیب‌‌السیر، گردآورنده: عبدالحسین نوایی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
خویی، حسام‌‌الدین (بی‌‌تا) قواعد الرسائل و فراید الفضائل، تهران: موزۀ ملی ملک.
اسفزاری، معین‌‌الدین محمد (1338) روضات الجنات فی اوصاف مدینه هرات، تهران: دانشگاه تهران.
سامانیان، صمد؛ پورافضل، الهام (1396) «تحلیل تطبیقی آرایه‌‌های تذهیب صفحات افتتاحیه در نسخ مکتب شیراز آل‌اینجو و تیموری»، مطالعات تطبیقی هنر، 7(13)، 113-132.
عظیمی، حبیبب‌الله (1389) «ادوار تذهیب در کتاب‌‌آرایی مذهبی ایرانی»، هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، 2(41)، 32-23. فرهانی منفرد، مهدی (1382) پیوند سیاست و فرهنگ در عصر زوال تیموریان ظهور صفویان (1468-1505 /873-911)، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
کشمیری، احسان‌بن‌جعفر (1044ق) شرح اصول کافی، تهران: کتابخانۀ ملی ایران.
لینگز، مارتین (1377) هنر خط و تذهیب قرآنی، ترجمۀ مهرداد قیومی بیدهندی، تهران: گروس.
مایل هروی، نجیب (1372) کتاب‌‌آرایی در تمدن اسلامی؛ مجموعه رسائل در زمینۀ خوشنویسی، مرکب‌سازی، جلد1، مشهد: آستان قدس رضوی.
مجرد تاکستانی، اردشیر (1395) بررسی تحول و تکامل نقوش هنر تذهیب در ایران، تهران: یساولی.
مشکور، محمدجواد (1375) نظری به تاریخ آذربایجان، تهران: انجمن آثار ملی.
منشی قمی، قاضی میراحمد (1352) گلستان هنر، به تصحیح و اهتمام احمد سهیلی خوانساری، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
نظامی باخزری، عبدالواسع (1371) مقامات جامی؛ گوشه‌هایی از تاریخ فرهنگی و اجتماعی خراسان در عصر تیموریان، تهران: نشر نی.
نوایی، امیر نظام‌الدین علی‌شیر (1323) مجالس النفایس، تهران: منوچهری.
نوروزی، فائزه (1397) «گونه‌‌شناسی تطبیقی تشعیر نگاره‌‌های خمسۀ نظامی تهماسبی»، هنرهای صناعی اسلامی، 3(1)، 71- 84.
واحدی جوزجانی، محمد یعقوب (1346) دیوان سلطان میرزا حسین بایقرا به انضمام رسالۀ او، کابل: مؤسسۀ طبع کتب.
واصفی هروی، زین‌‌الدین محمود (1349) بدایع الوقایع، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
References Afshar, I.(2011). Paper in Iranian life and culture, Tehran: Markaz-e Pazhuheshi-ye Miras-e Maktub. (Text in Persian). Allen, T.(1983). Timurid Herat, Michigan: Reichert. Amirrashed, S., Panjipour, S.(2019). A comparative study of literary works’ illumination of the Timurid & Safavid era (Shahnameh Baysonqori & the Shahnameh of Shah Tahmasb), Glory of art (Jelve-y-Honar), 11(1), 41-54. (Text in Persian) Aẓīmī, Ḥ. (2010). Periods of gilding in Iranian religious books. Fine arts, 4(41), 23-32. (Text in Persian). Babur, Z, (1989). The Baburnama: Memoirs of Babur, prince and emperor, Translated by M.Thackston, New York: Modern library classics edition. Boroughani, M.( n.d.). Qawaid al-maram, Qom: Ayatollah Marashi Najafi Library. (Text in Persian). Déroche, F.(2005). Islamic codicology, London: Al-Furqan Islamic heritage foundation. Esfezari, M.(1959). Rozat al-Jannat fi osaf madinat al-Harat, Tehran: Tehran university publication. (Text in Persian). Ettinghausen, R.(2008). Illumination of manuscripts; in A survey of Persian art, translated by Z. Basti, vol. V, Tehran: Elmi-Farhangi. (Text in Persian). Farhani Monfared, M.(2003). Politics and culture at the end of the Timurid and early Safavid period, Tehran: Society for the appreciation of cultural works and dignitaries. (Text in Persian). Keshmiri, I.(1635). Sharh 'Usul al-Kafi. Tehran: National library of Iran. (Text in Persian). Khoei, H.(n.d.). Qawaid al-rasael va faraed al-fazael, Tehran: Malek museum. (Text in Persian). Khwandamir, Gh.(2000). Rijal-i kitab-i habib al-siyar, Edited by A. Nava'i, Tehran: Society for the appreciation of cultural works and dignitaries. (Text in Persian). Lings, M.(1998). The Quranic art of calligraphy and illumination, Translated by M. Qayyoomi Bidhendi, Tehran: Garous. (Text in Persian).Mashkour, M.(1996). A Look at the History of Azerbaijan, Tehran: Anjoman Asar Melli. (Text in Persian). Mayel Heravi, N.(1993). Book decoration in Islamic civilization, Mashhad: Astan Quds Razavi. (Text in Persian). Mojarrad Takestani, A.(2016). Study of the evolution and improvement in the Iranian art of illumination. Tehran: Yassavoli. (Text in Persian). Monshi Ghomi, M.(1973). Golestan-e honar, Tehran: Iran Culture Foundation. (Text in Persian). Nava'i, A.(1944). Majalis al-nafais, Tehran: Manuchehri. (Text in Persian) Nizami Bakharzi, A.(1992). Maqamat-i jami, Tehran: Ney publication. (Text in Persian). Norouzi, F.et.al.(2019). Tashir in the illuminations of Khamsah Nizami Tahmaspi (OR 2265): A Comparative typology, Journal of Islamic crafts, 3 (1), 71-84. (Text in Persian) Owhadi Belyani, T.(2009). Tazkira arafat al-ashiqin va arasat al-arifin, Tehran: Asatir. (Text in Persian). Pakbaz, R.(2000). Encyclopedia of Art, Tehran: Farhang-e moaser. (Text in Persian). Samanian,s., Pourafzal, E. (2017). Comparative analysis of the illumination components of the frontispieces in Shiraz school manuscripts from Injuid period to Timurid period. Motaleat-e tatbighi-e honar, 7(13), 113-132. (Text in Persian). Vahedy Juzjani, M.(1968). A collection of literary works of Sultan Husain Mirza Bayqara, Kabul: Book publication dept. (Text in Persian). Vasefi Heravi, Z.(1991). Badaye al-waqayeˈ, Tehran: Iran culture foundation. (Text in Persian).
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 511 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 374 |
||