پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 967 |
| تعداد مقالات | 8,010 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,573,803 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 9,616,655 |
حقوق زنان در کشاکش عرف و شرع: مواجهه زنان با چالش های برخورداری از حق اشتغال و استقلال مالی | ||
| مطالعات زن و خانواده | ||
| مقاله 5، دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 24، خرداد 1401، صفحه 107-131 اصل مقاله (861.16 K) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی اصیل | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/jwfs.2022.32866.2523 | ||
| نویسندگان | ||
| مریم رحیمی سجاسی* 1؛ طوبی شاکری گلپایگانی2؛ عبدالحسین کلانتری3 | ||
| 1گروه مطالعات زنان دانشگاه تربیت مدرس ایران، تهران، ایران. | ||
| 2استادیار و عضو هیأت علمی گروه مطالعات زنان دانشگاه تربیت مدرس | ||
| 3دانشیار و عضو هیأت علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| آراء فقهاء و قوانین رسمی کشور، بیانگر مشروعیت حق اشتغال و استقلال مالی برای زنان است. با این وجود تجربیات زنان متأهل، مبین موانع و چالش هایی است که انتفاع آنها از این دو حق را با مشکل مواجه کرده است. مقاله حاضر با استفاده از رویکرد فقهی-حقوقی و نظریه ناهماهنگی شناختی فستینگر، ضمن معرفی موانع برخورداری زنان از حق اشتغال و استقلال مالی، درصدد شناسایی راهبردهای اتخاذ شده توسط زنان پیرامون این موانع است.به این منظور، از روش کیفی و شیوه تحلیل تماتیک ولکات استفاده شده است. مشارکت کنندگان این مطالعه، زنان شاغل و ساکن در استان تهران هستند که در زمان انجام مصاحبه، متأهل بوده و یا تجربه زندگی زناشویی داشته اند. این زنان با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند، انتخاب شدند. سپس بر اساس مفاهیم در حال تکوین، نمونه گیری نظری بر مبنای کشف حداکثر گوناگونی ها و غنای ابعاد مقوله ها صورت گرفت. در نهایت براساس معیار اشباع نظری-مفهومی، با 22 مصاحبه پایان پذیرفت. موانع و راهبردهای زنان در مواجهه با نقض حق اشتغال و استقلال مالی در پنج تم محوری«موانع ساختاری»، «موانع فرهنگی»، «توسیع نقش»، «مدیریت نقش» و «فرار از نقش» تلخیص گردید. که پیامدهای این راهبردها از حیث خانوادگی، اجتماعی و اقتصادی قابل تأمل است. | ||
تازه های تحقیق | ||
زمینه و هدف آراء فقهاء و قوانین رسمی کشور، بیانگر مشروعیت حق اشتغال و استقلال مالی برای زنان است. با این وجود تجربیات زنان متأهل، مبین موانع و چالش هایی است که انتفاع آنها از این دو حق را با مشکل مواجه کرده است. مقاله حاضر با استفاده از رویکرد فقهی-حقوقی و نظریه ناهماهنگی شناختی(فستینگر،1957) ضمن معرفی موانع برخورداری زنان از حق اشتغال و استقلال مالی، درصدد شناسایی راهبردهای اتخاذ شده توسط زنان پیرامون این موانع است. زیرا نوع راهبردهای اتخاذ شده توسط زنان از حیث اقتصادی و اجتماعی، پیامدهایی مهم و اساسی به همراه دارد. به عنوان مثال افزایش جمعیت که افزایش اقتدار سیاسی را به همراه دارد، وابسته به نقش فرزندآوری زنان است. ضمن اینکه تأثیر سرمایه انسانی بر تولید و بهره وری اقتصادی نیز(آقایی و همکاران، 1392) متأثر از حضور زنان تحصیلکرده در جامعه است. بنابراین اتخاذ راهبرد عدم فرزند آوری و یا تک فرزندی توسط زنان به دلیل بهره مندی از حق اشتغال (صادقی و شهابی، 1396) همان قدر از حیث اقتصادی و سیاسی مسئله ساز است، که اتخاذ راهبرد بازگشت به خانه و ترک فعالیت اجتماعی. از این رو مقاله حاضر در پی پاسخ به این سئوال است که زنان در مواجهه با موانع بهره مندی از حق اشتغال و استقلال مالی چه راهبردهایی را اتخاذ می کنند؟ روش‌شناسی پژوهش در مقاله حاضر، از روش کیفی و شیوه تحلیل تماتیک ولکات استفاده شده است. مشارکت کنندگان این مطالعه، زنان شاغل و ساکن در استان تهران هستند که در زمان انجام مصاحبه، متأهل بوده و یا تجربه زندگی زناشویی داشته اند. این زنان با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند، انتخاب شدند. سپس بر اساس مفاهیم در حال تکوین، نمونه گیری نظری بر مبنای کشف حداکثر گوناگونی ها و غنای ابعاد مقوله ها صورت گرفت. در نهایت براساس معیار اشباع نظری-مفهومی، مصاحبه ها (22 مصاحبه) پایان پذیرفت. یافته‌ها موانع و راهبردهای زنان در مواجهه با نقض حق اشتغال و استقلال مالی در پنج تم محوری«موانع ساختاری»، «موانع فرهنگی»، «توسیع نقش»، «مدیریت نقش» و «فرار از نقش» تلخیص گردید. «موانع فرهنگی» به عدم تناسب هنجارهای فرهنگی حاکم بر جامعه و حق اشتغال و استقلال مالی زن اشاره دارد. «موانع ساختاری»، از عدم تناسب ساختارهای اجتماعی و نظام اشتغال کشور با فرهنگ جامعه و مسئولیت های زن در خانه حکایت دارد. «توسیع نقش» به معنی وسعت بخشی به مسئولیت ها و وظایفی است که برای زن تعریف شده است. «مدیریت نقش»، بیانگر مدیریت خود، از طرق پنهانکاری و استقلال طلبی است. «فرار از نقش»، به رها کردن برخی از وظایف با هدف بهره مندی از بخشی دیگر اشاره دارد. بحث و نتیجه‌گیری براساس تجربیات زنان، شرایط فرهنگی و ساختارهای اجتماعی تناسبی با حق اشتغال و استقلال مالی آنها ندارد. زنان از یک سو از نظر فرهنگی و فیزیولوژیکی در امر ازدواج و باروری با محدودیت سنی مواجه هستند و از سوی دیگر در قوانین استخدامی بدون توجه به نقش آنها در تداوم نسل، با شرط سنی مواجه می شوند. به طوری که با انتخاب نقش مادری علی رغم برخورداری از فرصت مرخصی زایمان در ایام تحصیل، امکان اشتغال را از دست می دهند، زیرا از نظر سنی توان رقابت با مردان هم تراز خویش را ندارند. در مقابل زنانی که به نقش اجتماعی اولویت می دهند، فرصت ازدواج و یا باروری را از دست می دهند. در نتیجه زنان در مواجهه با این شرایط ناگزیر از اتخاذ راهبردهایی می شوند که علاوه بر روابط خانوادگی، نظام اجتماعی و اقتصادی کشور را نیز متأثر می سازد. زنان در مواجهه با این موانع، مطابق نظریه ناهماهنگی شناختی فستینگر(1957)، به مکانیسم تغییر رفتار و تغییر شناخت متوسل می شوند. به عنوان مثال از طریق توسیع نقش، با تغییر نگرش خود نسبت به نقش زن و مرد، با مشارکت در تأمین نفقه، تلاش می کنند تا بتوانند از حق اشتغال بهره مند شوند. این مشارکت اگر براساس میل قلبی آنها باشد، به تحکیم خانواده می انجامد، اما اگر به اصرار شوهر و برخلاف رضایت قلبی زن باشد، از جهت شبهه ناک و حرام بودن مال می تواند آسیب های جبران ناپذیری در ارتباط با تربیت فرزندان، تعالی خانواده و جامعه به همراه داشته باشد، مسئله ای که در پژوهش های مربوط به اشتغال زنان، مغفول مانده است. به همین نحو مدیریت نقش از طریق پنهان کاری و استقلال طلبی، برخلاف اصل صداقت و حسن معاشرت در خانواده بوده و نه تنها مانع گرمی کانون خانواده است، بلکه از حیث اقتصادی نیز به دلیل عدم مدیریت صحیح سرمایه و انباشت آن در قالب طلا و سکه، نامطلوب ارزیابی می شود. در نهایت راهبرد فرار از نقش که به شکل محروم سازی خود از نعمت مادری یا فرزندآوری کمتر توسط برخی از زنان تجربه شده همانند نتایج پژوهش صادقی و شهابی(1396)، تبعات سیاسی و اجتماعی فراوانی برای کشوربه همراه دارد که اگر توسط زنان بیشتری اتخاذ شود، مسائل بسیاری را به دنبال خواهد داشت. همچنان که راهبرد بازگشت به خانه و ترک فعالیت اجتماعی نیز بر اساس نتایج پژوهش آقایی و همکاران(1392) به هدر رفت سرمایه گذاری آموزشی می انجامد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| حقوق زن؛ توسیع نقش؛ فرار از نقش؛ فاصله گیری از زنانگی؛ بازگشت به خانه | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Women's rights in the middle of Islamic law and Custom: Women's confrontation with challenges of having the right to employment and financial independence | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Maryam Rahimisajasi1؛ Touba Shakeri Golpayegani2؛ Abdolhossein Kalantari3 | ||
| 1Women Studies, Tarbiat Modares University,Tehran, Iran. | ||
| 2Assistant professor, Department of Women Studies, Tarbiat Modares University. | ||
| 3Associate Professor, Department of Sociology, University of Tehran,Tehran,Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| Jurists' opinions and the Iran official laws indicate the Legislate rights to employment and financial independence for women. However, married women's experiences show the barriers and problems that make it challenging to have these two rights. This study seeks to identify the strategies adopted by women to deal with these barriers, using the jurisprudential-legal approach and the cognitive dissonance theory Festinger while introducing the obstacles to women's right to employment and financial independence. In this study, we used a qualitative method using Wolcott's thematic analysis. Participants include employed women resident in Tehran province that were married at the time of research or have had marital experience. The sample was recruited through purposeful sampling. Then, theoretical sampling was done based on the developing concepts with maximum variety and density of categories' dimensions. Finally, interviews (n=22) ended based on criteria of theoretical-conceptual saturation.Women's Barriers and strategies in the face of violation of rights to employment and financial independence were extracted in five central themes, ''structural barriers'', ''cultural barriers'', ''role expansion '', ''role management'', and ''role escapism''.women facing these situations are forced to adopt strategies that, in addition to family relationships, also affect the social and economic system of the country. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Woman rights, Role expansion, Role Escapism, Turning Away From Womanhood, Returning Home | ||
| مراجع | ||
|
آقایی، مجید، رضا قلی زاده، مهدیه، و باقری، فریده.(1392). بررسی تأثیر سرمایه انسانی بر رشد اقتصادی در استانهای ایران. پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی. 19(1) : 21-44. ]لینک[ احسائی، ابن ابی جمهور. (1403ه . ق). عوالی اللئالی العزیزیة فی الاحادیث الدینیة. سـید الشـهداء علیه السلام. اشتراوس، آنسلم، و کوربین، جولیت. (1392). مبانی پژوهش کیفی فنون و مراحل تولید نظریه زمینه ای. ترجمه ابراهیم افشار. نی. الکعکی، یحیی احمد. (1421 ه. ق). مکانة المرأة فی الاسلام. دار النهضة العربیة. بابایی فرد، اسداله.(1392). سنجش تاثیرات اشتغال زنان بر خانواده و روابط اجتماعی(مطالعه موردی شهر آران و بیدگل).زن در توسعه و سیاست. 11(3): 427-451. Doi: 10.22059/jwdp.2013.36537 ]لینک[ بستان(نجفی)، حسین. (1388). اسلام و تفاوت های جنسیتی در نهادهای اجتماعی. دفتر امور بانوان وزارت کشور و پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. بدار، ل. دزیل، و ژ. لامارش، ل.(۱۳۸۱). روانشناسی اجتماعی. ترجمه حمزه گنجی. ساوالان. بلوردی، طیبه. (1399). بررسی فقهی و حقوقی تبعیض شغلی زنان با تأکید بر امنیت شغلی. زن و جامعه. 11(3): 25 تا 46. Doi: 20.1001.1.20088566.1399.11.43.2.0 ]لینک[ ترابی، فاطمه، و شیدانی، رضا. (1398). بررسی عوامل موثر بر گرایش زنان 15-49 ساله ساکن شهر تهران به فرزندآوری کمتر. مطالعات زن و خانواده، 7(2): 31-63. 10.22051/jwfs.2017.15078.1437 Doi: ]لینک[ حرعاملی، محمد بن حسن. (1414 ه. ق). وسائل الشیعه. مؤسسه آل البیت علیهم السلام. حکمت نیا، محمود.(1396). حقوق زن و خانواده، جلد3. پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. حیدری، آرمان و دهقانی، حمیده. (1395). واکاوی کیفیِ پیامدهای اشتغال زنان متأهل و بسترهای تعدیل کننده آن (مورد مطالعه معلمان آموزش و پرورش شهر دلوار). جامعه شناسی نهادهای اجتماعی. 3 (8): 73-95. 10.22080/ssi.2017.1422 Doi: ]لینک[ خمینی، سیدروح الله. (1421 ه. ق). تحریر الوسیله، ج 1و 2. موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. خویى، سید ابوالقاسم. (1410 ه. ق). منهاج الصالحین، ج 2. مدینة العلم. جهانی دولت آباد، اسماعیل. (1397). بررسی میزان انطباق واقعیت روابط زناشویی در ایران با مفهوم رابطه ناب گیدنز(مورد مطالعه شهر تهران). مطالعات زن و خانواده. 6( 2): 25-58. Doi: 10.22051/jwfs.2019.17504.1584 ]لینک[ روشنی، شهره، غروی نائینی، نهله و باستانی، سوسن. (1399). روایت زنان از موانع آرامش در زندگی زناشویی. مطالعات زن و خانواده. 8(3): 29-74. Doi: 10.22051/jwfs.2020.31953.2461{]لینک[ سالار زایی، امیر حمزه و مسرور، علی اصغر. (1390). استقلال و امتیاز مالی زن نسبت به شوهر در نظام حقوقی ایران. فقه و حقوق خانواده. (54): 99 تا 122.]لینک[ سورین، ورنر، و دبلیو تانکارد، جی و جیمز. (1381). نظریه‌های ارتباطات. ترجمه علیرضا دهقان. دانشگاه تهران. صادقی، رسول، و شهابی، زهرا. (1396). مطالعه کیفی موانع و چالش های مادری زنان شاغل در شهر تهران. مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران. (6) 4 : 715-734. ]لینک[ صفایی، سیدحسین، و امامی، اسدالله. (1389). مختصر حقوق خانواده. میزان. محقق داماد، سید مصطفی. (1372). تحلیل فقهی حقوق خانواده. نشر علوم اسلامی. محقق داماد، سیدمصطفی. (1389). قواعد فقه بخش مدنی (مالکیت، مسئولیت). نشر علوم اسلامی. مصطفوی، محمد کاظم. (۱۴۱۷ه. ق). مئه قاعده فقهیه. جامعه مدرسین. میرخانی، عزت السادات. (1380). رویکردی نوین در روابط خانواده. سفیر صبح. علاسوند، فریبا. (1395). زن در اسلام (کلیات و مبانی). هاجر.
References Aellasvand, Fariba. (2017). Woman in the Islam. Centre Publications hajar. (Text in Persian)
Aghaei, M. Rezagholizadeh, M. Bagheri, F. (2013). The effect of human capital on economic growth: The case of Iran’s provinces. Qurterly Journal of Research and Planing in Higher Education 1(19): 21-44. (Text in Persian) [Link]
Al_Ka'ki, Yahya Ahmad. (1421). Makanat Al_Mar'at fi Al_Eslam. Dar Al_Nehzate Al_Arabiah.(Text in Persian)
Babaei Fard, Asad Allah. (2013). The Study of effects of women's employment on family and social relationships among women working in Aran & Bidgol. Women in Development & Politics, 11(3): 427-451. (Text in Persian) Doi:10.22059/jwdp.2013.36537 [Link]
Balvardi, tayebeh. (2020). Juisprudential and Legal study of Job discimination for Women with emphasis on Job security. Journal of Woman & Society. 11(3): 25-46. (Text in Persian) Doi: 20.1001.1.20088566.1399.11.43.2.0 [Link]
Bustan, Huseyin. (2009). Islam and Gender Differences in Social Institutions. Research Institute of Hawzeh and Univercity. (Text in Persian)
Bedar, uc. Josee Deziel, Luc Lamarche. (2002). Social psychology. Savalan. (Text in Persian)
Ehsaiee, Ibn Abi Jomhur. (1403). Avali Al_La'li Al_Aziziah fi Al_Ahadith Al-Diniah. Seyyed Al_Shohada' (AS).
Festinger, L. (1957). A theory of cognitive dissonance. Stanford University Press.
Jahani Dolatabad, Esmaeel. (2016). A Study on consistency the reality of Iranian marital relationships with the Giddens's The Study case: city of Tehran. Women and Family Studies. 6(2): 25-58 (Text in Persian) Doi: 10.22051/jwfs.2019.17504.1584
Joireman S.F. (2008). The Mystery of Capital Formation in Sub-Saharan Africa: Women, Property Rights and Customary Law. World Development.7(36): 1233-1246.Doi: org/10.1016/j.worlddev.2007.06.017. [Link]
Hekmatnia, Mahmoud. (2017). Womans Rights and Family. Islamic Research Institute for culture and though. (Text in Persian)
Hore Ameli, Muhammad Ibn Hassan. (1414). Vasaelo Shiia. Mo'asesseh Al Al_Beyt (AS). (Text in Persian)
Heydari, arman. Hamideh, Dehghani. (2016). A Qualitative study on consequences of married women’s employment and its moderators: School teaches in Delvar City. Journal of Sociology of Social Institutions. 3(8): 95-73. (Text in Persian) Doi:10.22080/ssi.2017.1422 [Link]
McDorman, Todd F. (1998). Uniting Legal Doctrine and Discourse to Rethink Women's Workplace Rights. Women's Studies in Communication. 1(21): 27-54. DOI: org/10.1080/07491409.1998.10162412. [Link]
Moheghegh Damad, Sayyed Mostafa. (1993). Jurisprudential analysis of family law. Oloom eslami Publishing Center. (Text in Persian)
Moheghegh Damad, Sayyed Mostafa. (2010). The Rules of Islamic jurisprudence civil section (Interpretation and construction). Oloom eslami Publishing Center. (Text in Persian)
Mostafavi, Mohammed Kazemi. (1417). Mea Qa'eda Faqih. Jame' e Modaresin. (Text in Persian)
Mirqani, Ezzatas Sadat. (2001). New views on family relation ships. Safir sobh (Text in Persian)
Khomeini, Seyyed Ruhollah. (1421). Tahir Al-Vasileh, Volumes (1&2). Mo'asesseh Tanzim VA Nashville Asar Imam Khomeini. (Text in Persian)
Khoiee, Seyyed Abulqasim. (1410). Mentaj Al_Salehin, Volume (2). Madinate Al_Elm. (Text in Persian)
Rowshani, Shohre. Gharavi Naeeni, Nahle. Bastani, Susan. (2020). The Obstacles of tranquility in marital life from the view of women. Women and Family Studies. 893: 29-74. (Text in Persian) DOI:10.22051/jwfs.2020.31953.2461 [Link]
Salarzaee, Amirhamzeh & Aliaasgar Masroor. (2012). Women's Privileges and Financial Independence in Iranian Legal System. Family Law and Jurisprudence. No. 54. {Link} (Text in Persian)
Severin, Werner Joseph. (2002). Communication theories. Univercity of Tehran. (Text in Persian)
Safai, S. H. A. Emami. (2010). A concise family law. Mizan. (Text in Persian)
Sadeghi, Rasol. Shahabi, Zahra. (2017). A Qualitative Study of the Barriers and Challenges of Motherhood among Employed Women in Tehran City. Quarterly of Social Studies and Research in Iran. 16(4): 715-734. (Text in Persian). [Link] DOI: 10.22059/jisr.2018.204488.343
Strauss, Anselm L, Corbin, Juliet M. (2013). Basics of qualitative research: grounded theory procedures and techniques. Ney. (Text in Persian)
Torabi, Fatemeh. Sheidani, reza. (2019). A Study of Effective Factors in Tendency to Fewer Childbearing of 15-49 Year old Women Residents of Tehran. Women and Family Studies. 7(2): 31-63. (Text in Persian) DOI: 10.22051/jwfs.2017.15078.1437 [Link]
Yassari, Nadjma. (2002-2003). Iranian Family Law in Theory and Practice. Yearbook of Islamic and Middle Eastern Law. 1(9):43-64. [Link]
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 761 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 564 |
||