پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 967 |
| تعداد مقالات | 8,010 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,573,879 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 9,616,719 |
تأثیرپذیری متون نقّالیِ شاهنامه از عناصر صوفیانه | ||
| ادبیات عرفانی | ||
| مقاله 2، دوره 14، شماره 28، فروردین 1401، صفحه 36-65 اصل مقاله (739.89 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/jml.2022.40109.2335 | ||
| نویسنده | ||
| بهزاد اتونی* | ||
| استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه آیت الله بروجری، بروجرد، ایران | ||
| چکیده | ||
| سنّت نقّالی به معنای خاص آن احتمالاً چند صد سال پیش از حکومت صفویه در ایران وجود داشته است، ولی دورة رواج واقعیِ نقّالی به عهد صفوی بازمی‌گردد. نقّالی به انواع گوناگونی چون پرده‌خوانی، حمزه‌خوانی، شمایل‌خوانی، صورت‌خوانی، قوّالی و روضه‌خوانی تقسیم می‌شده است، اما مهم‌ترین و جذاب‌ترین نوعِ نقّالی را شاید بتوان نقّالی شاهنامه و داستان‌های حماسی دانست. اگرچه ریشة قصه‌های اینگونه نقّالی (نقالی شاهنامه و قصه‌های پهلوانی) برآمده از سنّت‌ها و روایت‌های پهلوانیِ کهن پارسی است، ویژگی اصلی و بارزِ آن‌ها تأثیرپذیری از باورها، اعتقادات و ارزش‌هایِ نقّالان و مخاطبانِ اینگونه از نَقل‌هاست. از جملة این باورها و اعتقادات، آموزه‌های صوفیانه و درویشی است که به علت رواج صوفی‌گری در عصر صفوی و قاجار (دورة رواییِ نقّالی)، و مهم‌تر از آن، نَقلِ اینگونه داستان‌ها توسط دراویشِ فرقة عجم و خاکساریه در روایات/ متونِ نقّالی شاهنامه وارد شده‌اند. با بررسی روایاتِ مکتوبِ نقّالی می‌توان به روشنی اثرپذیری آن‌ها را از سنّت‌ها و عناصر صوفیانه مشاهده کرد؛ سنّت‌ها و عناصری مانند پوشیدن جامة درویشی، توبه، زهد، ریاضت و چلّه‌نشینی، مرگ اختیاری، و انواعِ کرامات توسط برخی پهلوانان و شاهانِ حماسی. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| نقّالی؛ ادبیات صوفیانه؛ دراویش عجم؛ خاکساریه | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Influence of Sufi Elements on Shahnameh Narrative (Naghali) Texts | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Behzad Atooni | ||
| Assistant Professor of Persian Language and Literature, Faculty of Humanities, University of Ayatollah Boroujerdi, Boroujerd, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| The storytelling tradition (Naghali) in its specific sense had probably existed in Iran several hundred years before the Safavid rule, but the period of real popularity of Naghali dates back to the Safavid era. Naghali was divided into different types of reading off the screen or curtain such as: Parde-khani, Hamzeh-khani, Shamayel-khani, Sourat-khani, Ghavvali and Rozeh-khani; however, the most important and attractive type of Naghali could be the narration of Shahnameh and epic stories. Although the roots of such Naghali stories (narration of Shahnameh and heroic stories) come from the traditions and narrations of ancient Persian heroism, their main and obvious characteristic is being influenced by the beliefs, convictions, and values of the storytellers and the audience of such narrations. Among these beliefs and values are the teachings of Sufism, which due to the prevalence of Sufism in the Safavid and Qajar eras (Naghali narration period), and more importantly, the narration of such stories by dervishes of Ajam and Khaksariyeh sects, they have entered the narrative/Naghali texts of Shahnameh. By examining the written narrations, one can clearly see the influence of the traditions and elements of Sufi literature on them; Traditions and elements such as wearing a dervish clothing, repentance, asceticism, austerity, voluntary death, and various miracles by some epic heroes and kings. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Narration (Naghali), Sufi literature, Ajam dervishes, Khaksariyeh | ||
| مراجع | ||
|
آزادفر، محمدرضا (1399). شگردنامۀ نقّالی، تهران، نشر غنچه.
آموزگار، ژاله (1386). زبان، فرهنگ و اسطوره، تهران: معین.
آیدنلو، سجاد (1388). «مقدمه‌ای بر نقّالی در ایران»، پژوهشنامۀ زبان و ادب فارسی (گوهر گویا)، سال 3، شمارۀ 4، پیاپی 12، صص 64-35.
اتونی، بهزاد؛ اتونی، بهروز (1400). «پژوهشی پیرامون چهرۀ اولیاء اللهی و عرفانی کاوۀ آهنگر در روایات عامیانه و نقّالی»، ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، سال 17، شمارۀ 65، صص 38-13.
افراسیاب‌پور، علی اکبر؛ بهمنی مطلق، یدالله (1400). «پوشش و لباس و نمادهای آن در ادبیات عرفانی»، فصلنامۀ عرفان اسلامی، سال 17، شمارۀ 67: صص 44-27.
افلاکی، شمس‌الدین (1362). مناقب العارفین، به کوشش تحسین یازیجی، تهران: دنیای کتاب.
المانی، هانری رنه (1378). از خراسان تا بختیاری، ترجمۀ غلامرضا سمیعی، جلد اول، تهران: نشر طاوس.
انجوی شیرازی، ابوالقاسم (1369). فردوسی‌نامه، ج 3، تهران: علمی.
انصاری، خواجه عبدالله (1362). طبقات الصوفیه، تصحیح سرور مولائی، تهران: توس.
انصاف‌‌پور، غلامرضا (1353). تاریخ و فرهنگ زورخانه، تهران: انتشارات فرهنگ و هنر مرکز مردم‌شناسی ایران.
باخرزی، ابوالمفاخر یحیی (1345). اوراد الاحباب و فصوص الآداب، به کوشش ایرج افشار، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
بویس، مری (1368). گوسان پارتی و سنّت نوازندگی در ایران، ترجمۀ مسعود رجب‌نیا، تهران، توس.
بیرونی، ابوریحان (1351). التفهیم لاوایل الصناعه التنجیم، به کوشش جلال الدین همایی، تهران: انجمن آثار ملی ایران.
بیرونی، ابوریحان (1362). تحقیق ماللهند، ترجمة منوچهر صدوقی سها، ج1، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
بیضایی، بهرام (1387). نمایش در ایران، تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
جامی، عبدالرحمان (1336). نفحات الانس من حضرات القدس، تصحیح مهدی توحیدی‌پور، تهران: کتابفروشی محمودی.
جعفریان، رسول (1378). قصه خوانان در تاریخ اسلام و ایران، تهران: انتشارات دلیل.
حقی، مریم (1397). «شیوه‌های کرامت شفابخشی در متون نثر عرفانی»، ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، سال 14، شمارۀ 52، صص 154-121.
دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامه، 16 جلد، تخران: انتشارات دانشگاه تهران.
دیالافوآ (1361). سفرنامۀ دیالافوآ، ترجمۀ فره‌وشی، تهران: خیام.
رازی، فریده (1395)، نقالی و روحوضی، تهران: مرکز.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1344). ارزش میراث صوفیه، تهران: انتشارات آریا.
سپهسالار، فریدون بن احمد (1378). زندگی‌نامۀ مولانا جلال الدین مولوی، با مقدمۀ سعید نفیسی، تهران: اقبال.
سجادی، سیدجعفر (1383). فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: طهوری.
سرنا، کارلا (1362). آدم‌ها و آیین‌ها در ایران، ترجمۀ علی اصغر سعیدی، تهران: کتابفروشی زوار.
شاهنامة نقالان (1396). نوشتۀ عباس زریری اصفهانی، به کوشش جلیل دوستخواه، تهران: ققنوس.
شاهنامۀ هفت لشکر (1400). تصحیح محمد جعفری قنواتی و زهرا محمدحسنی صغیری، تهران: خاموش.
شهرابی اردستانی، محمدحسین (بی‌تا). انوارالمجالس، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
شوالیه، ژان؛ گربران، آلن (1388). فرهنگ نمادها، ترجمه و تحقیق سودابه فضائلی، ج 2، تهران: جیحون.
شیمل، آنه ماری (1388). راز اعداد، ترجمۀ فاطمه توفیقی، قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
صفا، ذبیح‌الله (1333). حماسه سرایی در ایران، تهران: امیرکبیر.
طومار شاهنامۀ فردوسی. (1399). به کوشش سیدمصطفی سعیدی. تهران: خوش‌نگار، چاپ سوم.
طومار کهن شاهنامۀ فردوسی. (1395). به کوشش جمشید صداقت‌نژاد. تهران: دنیای کتاب.
طومار نقّالی شاهنامه (1391). مقدمه و ویرایش سجاد آیدنلو، تهران: به نگار.
عاشورپور، صادق (1389). نمایش‌های ایرانی، جلد 4، تهران، انتشارات مصور.
عطار نیشابوری، فریدالدین (1339). الهی نامه، تصحیح فؤاد روحانی، تهران: زوار.
عطار نیشابوری، فریدالدین (1384). تذکره الاولیا، تصحیح محمد استعلامی، تهران: زوار
غزنوی، سدیدالدین محمد (1388). مقامات ژنده پیل (احمد جام)، به اهتمام حشمت الله مؤید، تهران: علمی و فرهنگی.
غنی، قاسم (1386). تاریخ تصوف در اسلام، تهران: زوّار.
فتوّت‌نامه‌ها و رسائل خاکساریه (1394). تصحیح مهران افشاری، تهران: نشر چشمه.
فروزانفر، بدیع‌الزمان (1344). احادیث مثنوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
قزوینی رازی، عبدالجلیل (1358). نقض، تصحیح میرجلال الدین محدث، تهران، انجمن آثار ملی.
قشیری، ابوالقاسم (1361). ترجمۀ رسالۀ قشیریه، ترجمۀ حسین بن احمد عثمانی، تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران: علمی و فرهنگی.
کاشانی، عزالدین محمود بن علی(1374). مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، تصحیح جلال الدین همایی، تهران: سخن.
کاشانی، عبدالرزاق (1373). شرح منازل السائرین خواجه عبدالله انصاری، تصحیح علی شیروانی، تهران: الزهرا.
کلابادی، ابوبکر محمد (1969 م). التعرّف لمذهب اهل التصّوف، تصحیح محمدامین النّواوی، مکتبه الکلیات الازهریّه.
کلینی، محمد بن یعقوب (1387). اصول کافی، تحقیق مهدی آیت الهی، تهران: جهان‌آرا.
مجلسی، محمدباقر (1403). بحارالانوار، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی.
مجمل التواریخ و القصص (1389). تصحیح ملک الشعرای بهار، تهران: انتشارات اساطیر.
محقق، مهدی؛ لاریجانی، آرزو (1390). «بررسی تأثیر حکومت‌های مغول و تیموری بر گسترده شدن اندیشه‌های عرفانی»، فصلنامۀ تحقیقات زبان و ادب فارسی، دورۀ جدید، شمارۀ 4، پیاپی 7: صص 176-159.
مشهدی نوش‌آبادی، محمد (1391). «نقش صوفیه در گسترش آیین‌های نقّالی و روضه‌خوانی»، مطالعات عرفانی، شماره 15. صص: 214-185.
مشهدی نوش‌آبادی، محمد (1399). تصوّف ایرانی و عزاداری عاشورا، چاپ سوم، اصفهان: نشر آرما.
مطلبی، مسعود؛ ایزدی اودلو، عظیم (1397). «بررسی مناسبات صوفیان با نهاد سلطنت در دوره‌های صفویه و قاجاریه»، سپهر سیاست، سال 5، شمارۀ 18: صص 124-105.
میبدی، ابوالفضل رشیدالدین (1382). کشف الاسرار و عده الابرار، ج 7، به کوشش علی اصغر حکمت، تهران: امیرکبیر.
نصرآبادی اصفهانی، میرزا محمدطاهر (1317). تذکره نصرآبادی، تهران: چاپخانۀ ارمغان.
واعظ کاشفی سبزواری، حسین (1350). فتوت‌نامۀ سلطانی، به کوشش محمدجعفر محجوب، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
هجویری، ابوالحسن علی‌بن عثمان (1384). کشف المحجوب، تصحیح محمود عابدی، تهران: سروش.
هردوت (1382). تاریخ، 6 جلد، ترجمۀ هادی هدایتی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
هفت لشکر (1377). تصحیح مهران افشاری و مهدی مدائنی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
Aflaki, Sh. (1983). Manaqeb al-Arefin, Edited by T. Yaziji, Tehran: World of Books. Afrasiabpour,A; Bahmani Motlaq, Y ( 2021). “Clothing and its symbols in mystical literature”, Islamic mysticism, 7 (67), 27-44. Almani, H. R. (1999). From Khorasan to Bakhtiari, Translated by Gh. Samii, Tehran: Tous. Amouzgar, J .(2007). Language, Culture and Mythology, Tehran: Moin. Ansari, Kh. (1983). Tabaqat al-Sufiyyah, Edited by S. Moulai, Tehran: Tous. Ashurpour, S (2010). Iranian Dramas, vol. 4, Tehran: Mosawwar. Atooni,B ; Atooni, B. (2021). “A research on the divine and mystical face of Kaveh Ahangar in the folklore and narration of Shahnameh”, Mytho- Mystic literature, 17 (65),13-38. Attar Neyshabouri, F. (1384). Tazkarat al-Awlia, Edited by M. Estelami, Tehran: Zavvar. Attar Neyshaburi, F. (1960). Elahi Nameh, Edited by F. Rouhani, Tehran: Zavar. Aydenlou, S. (2009). “Introduction to naqqali in iran”, Research on persian language and literature (Gowhar-i-Guya), 3,4 (12), 35-64. Azadfar, M. (2019). Naqqali Guide, Tehran, Ghonche. Bakhrezi, A. (1966). Aurad al-Ahbab and Fosus al-Adab, Edited by I, Afshar, Tehran: University of Tehran Press. Beyzaei, B. (2007). Dram in Iran, Tehran: Roshangaran. Biruni, A. (1972). Al-Tafhim Le avail Al-Sanaah al-Tanjim, Edited by J. Homaei, Tehran: Association of National works of Iran. Biruni, A. (1987) Malolhend research, translated by: M. Sadoughi Saha, Vol. 1, Tehran: Institute of Cultural Studies and Research. Boyce, M. (1989). Partian Gusan and Music Tradition in Iran, translated by M. Rajabnia, Tehran, Tous. Dehkhoda, A. (1998). Dictionary, 16 vol., Tehran: Tehran University Press. Dialafoa, M. (1982). Dialafoa's travel book, Translated by Farahvashi, Tehran: Khayyam. Enjayi Shirazi, A. (1990). Ferdowsi-nameh, Vol. 3, Tehran: Elmi. Ensafpour, Gh. (1974). History and Culture of Zourkhane, Tehran: Culture and Art, Iran Anthropology Center. Forouzanfar, B. (1965). Masnavi Ahadith, Tehran: Tehran University Press. Fotovvat-Nameh and Rasael Khaksari (2015). Edited by M. Afshari, Tehran: Cheshmeh Ghani, Q. (2007). History of Sufism in Islam, Tehran: Zavvar. Ghaznavi, S. M. (2009). Maghamat-e Zhende Pil (Ahmed Jam), Edited by H. Moayyed, Tehran: Scientific and Cultural. Haghi, M. (2018). “The Methods of Healing (As A Karā Mat) In The Mystical Prose Texts”, Mytho- Mystic literature, 14 (52), 121-154. Jafarian, R. (1999). Storytellers in the history of Islam and Iran, Tehran: Dalil. Jami, A. (1957). Nafahat Al-Olans Men Hazrat al-Qods, Edited by M. Tohidipour, Tehran: Mahmoudi Bookstore. Haft lashkar (1998). Edited by M. Afshari and M. Madaeni, Tehran: Research Institute of Humanities and Cultural Studies. Heredot (2003). History, 6 vol., Translated by H. Hedayati, Tehran: Tehran University Press. Hojwiri, A. (2005). Kashf al-Mahjub, Edited by M. Abedi, Tehran: Soroush. Kalabadi, A. M. (1969). Al-Taarrof le Mazhab Tasavof, Edited by: M.A. al-Nawawi, Maktabat al- Koliat al- Azhariyah. Kashani, A. (1994). Description of the Manazel Al-Saerin, Edited by A. Shirvani, Tehran: Al-Zahra Kashani, E. M. (1995). Mesbah al-Hedayah and Meftah al-Kefayah, Edited by J. Homayi, Tehran: Sokhan Koleyni, M. (2008). Osoul- e- Kafi, Edited by M. Ayatolahi, Tehran: Jahanara. Majlesi, M. (1982). Behar al-Anwar, Beirut: Dar al-Ahiya al-Torath al-Arabi. Mashhadi Nooshabadi, M. (2020). Iranian sufism and ashura mourning, Isfahan: Arma. Mashhadi Nooshabadi, M. (2012). “The role of sufis in spread of naqqali and rawzahkhani”, Mysticism Studies, 15, 185-214. Meybodi, A. (2012). Kashf al-Asrar and Oddat al-Abrar, vol. 7, Edited by A. A. Hekmat, Tehran: Amir Kabir. Mohaghegh, M. and Larijani, A. (2011). “A study of mongol and teymour governments' effects on development of mystical thoughts”, Journal of Research in Persian Language and Literature,4 (7), 159-176. Mojmal Al-Tawarikh Al-Qesas (2010). Edited by M. Bahar, Tehran: Asatir. Motallebi, M; Izadi Oudlo, A. (2018). “The study of sufism with dynasty in safavid and qajar period”, Sepehr_e_ Siasat, 5 (18), 105-124. Nasrabadi Esfahani, M. M. T. (1938). Nasrabadi Tazkara, Tehran: Armaghan Printing House. Old Shāh-Nāmeh Scroll (2016). Edited by J. Sedaqat Nezhād. Tehran: Book World. Razi, F. (2016), Naqali and Rohuzi, Tehran: Center. Qazvini Razi, A. (1979). Naghz, Edited by M. J. Mohaddes, Tehran: National works association. Qosheiri, A. (1982). Translation of Resaleh Qosheiriyeh, Translated by H. Osmani, Edited by B. Forouzanfar, Tehran: Scientific and Cultural. Safa, Z. (1954). Epic in Iran, Tehran: Amirkabir. Sajjadi, J. (2004). A Dictionary of Mystical Terms, Tehran: Tahoori. Schimel, A. M. (2009). The secret of numbers, Translated by F. Tawfighi, Qom: University of Religions Publications. Sepahsalar, F. (1999). The Biography of Maulana Jalal-u-ddin Molavi, Edited by S. Nafisi, Tehran: Eqbal. Serena, C. (1983). People and Rituals in Iran, Translated by A. A. Saidi, Tehran: Zavvar. Shahnameh Haft Lashkar (2021). Edited by M. J. Qanawati and Z. Mohammad Hosni Saghiri, Tehran: Khamoosh. Shahnameh Storytelling Scroll (2012). Edited by S. Aydenloo, Tehran: Behangar. Shahname Scroll (2006). Edited by M. Saidi. Tehran: Xosh Negar. Shahnāme Naqalan (2017). A. Zariri Isfahani, Edited by J. Dustkhah. (Vol. 5). Tehran: qoqnous. Shahrabi Ardestani, M. H. (No date). Anwar al-Majales, Tehran: Islamic bookstore. Showaliye, J; Gerbran, A. (2009). Dictionary of symbols, Translated and researched by S. Fazaeli, vol. 2, Tehran: Jeyhoon. Vaez Kashefi Sabzevari, H. (1971). Fotovvat-nama Soltani, Edited by M.J.Mahjoub, Tehran: Farhang Iran Foundation. Zariinkoub, A. (1965). The value of Sofia's heritage, Tehran: Aria Publications. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 451 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 352 |
||