پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 967 |
| تعداد مقالات | 8,010 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,573,818 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 9,616,691 |
ارزیابی انتقادی خوانش عقلستیزانه از اخباریان | ||
| تاریخ اسلام و ایران | ||
| مقاله 4، دوره 32، شماره 53 - شماره پیاپی 143، فروردین 1401، صفحه 79-100 اصل مقاله (533.95 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/hii.2022.36541.2488 | ||
| نویسندگان | ||
| مهدی حسین زاده یزدی1؛ کوشا وطن خواه* 2 | ||
| 1استادیار گروه علوم‌اجتماعی اسلامیِ دانشکدۀ علوم‌اجتماعیِ دانشگاه تهران، تهران، ایران | ||
| 2دانش‌آموختۀ دکتریِ رشتۀ دانش اجتماعی مسلمین، دانشکدۀ علوم‌اجتماعیِ دانشگاه تهران، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| مکتب فقهی اخباری در سدۀ یازدهم هجری درون نظام فقاهت امامیه پدید آمد و منشأ تحول‌های فراوانی در تاریخ اجتهاد امامیه شد، به‌طوری که در اغلب پژوهشهای مرتبط با تاریخ ایران، فصلی به منازعۀ اصولی-اخباری اختصاص داده شده است. محققان متعددی از رشته‌های مختلف در شکلگیری حوزۀ مطالعاتی اخباری‌پژوهی مشارکت داشتهاند که به‌رغم تفاوت دیدگاه و گوناگونی حوزه‌های پژوهشی چند مضمون مشترک در آرای آنها مشخص است که «عقل‌ستیزی اخباریان» از مشهورترین آنهاست و به اشکال مختلف در ادبیات نظری‌پژوهشی این حوزه بازتولید می‌‌‌‌شود؛ از جمله اینکه اخباریان علاوه بر علم اصول فقه با فلسفه، کلام و عرفان نظری و در سطحی بالاتر با هر شکل از استدلال منطقی مخالف بوده‌اند و گاه گامی فراتر نهاده آنان را از اساس مخالف تفکر دانستهاند. گروهی با نسبت دادن ویژگی‌های ذاتی به این مکتب آن را معادل کم‌تحرکی اندیشه‌ای انگاشته‌اند و بعضی دیگر گفته‌اند اندیشۀ اخباری به کار فرونشاندن مخالفت‌های مردمی در سال‌‌های پایانی دورۀ صفوی می‌آمده است. گروهی از محققان نیز این مکتب را مشابه سلفی‌گری و نص‌گرایی دانستهاند. در این مقاله با هدف ترسیم مختصات خوانش عقلستیزانه از اخباریان، با استفاده از روش اسنادی و تحلیل متنی، آرای هفت صاحب‌‌نظر تجزیه و تحلیل، مقوله‌‌بندی و بررسی انتقادی شده است؛ افرادی که به‌نحوی در شکلگیری، توسعه و بازتولید خوانش عقل‌‌ستیزانۀ نظریۀ اخباری سهمی داشتهاند. یافتۀ این تحقیق آن است که در تمام آثار پژوهشی این حوزه خوانش ویژه‌‌ای از مضمون نظریۀ اخباری محوریت دارد که می‌‌توان آن را «تِم عقل‌ستیزی» نامید. در این پژوهش با نقادی این خوانش عقلستیزانه سعی شد الگوی جدیدی برای اخباری‌پژوهی معرفی شود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| استرآبادی؛ عقل؛ اخباریگری؛ اصولی‌گری؛ فقه شیعه | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Akhbārīsm and Anti-rational Theme: Re-Considering a Misconception | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mahdi Hoseinzadeh Yazdi1؛ Koosha Vatankhah2 | ||
| 1Assistant Professor and Faculty Member to the Department of Islamic Social Sciences, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran | ||
| 2PhD in Social Thought of Muslim Thinkers, Department of Islamic Social Sciences, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Akhbārīsm as a jurisprudential school within Imami scholarship came into existence in the 11thAH/17thAD century and caused many long-standing changes in the history of Imami ijtihad. Accordingly, the majority of research projects into Iran’s history include a chapter concerned with the Usūli-Akhbārī conflict. Akhbari studies is a field wherein many researchers from various academic backgrounds have contributions who, despite differences in perspectives and projects, share some themes amongst which anti-rationality is the most important and the most re-producing one. A group of researchers treat Akhbārīs as opponents not only to usūl al-fiqh but also philosophy, theology, and theoretical mysticism and at a higher level to every genre of argumentation and reasoning while in some cases they step forward to basically opposing thinking of any kind. A group of researchers attribute some essentialities to the school and put it in the same line with sedentary style of thinking while others suggest that Akhbārī thought was good enough to suppress popular movements. A group of researchers compare this school, in epistemology and methodology, with Salafism, Scripturalism, and Literalism. Anti-rational theme is extensively repeated across different research projects to the extent that it has now become a cliché preventing researchers from a descent observation. In this way the constructive role of the Akhbārī thought and the necessary function performed by Akhbārī ulama in the history of Shi’ite jurisprudence is being neglected. Putting anti-rational theme at the centre of the study and in order to open up a new horizon for Akhbārī literature, this paper is devoted to an evaluation of the works of eight scholars who actively took part in the formation of Akhbārī literature. In doing so, the article attempts to challenge the existing style of interpretation dominant over studies concerned with Akhbārīsm. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Astarābādī, Reason, Akhbārīsm, Usūlism, Shi’ite Jurisprudence | ||
| مراجع | ||
|
آل‌‌غفور، سیدمحسن (1384) جایگاه سیاسی عالم دینی در دو مکتب اخباری و اصولی، قم: بوستان کتاب.
ابراهیمی‌‌دینانی، غلامحسین (1392) ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام، جلد1، چاپ6، تهران: طرح نو.
ابی‌‌صعب، رولاجوردی (1396) تغییر مذهب در ایران: دین و قدرت در ایران عصر صفوی، ترجمۀ منصور صفتگل، چاپ2، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
استرآبادی، محمدامین (1395) دانشنامۀ شاهی، به‌تصحیح مهدی حاجیان و علی‌‌اکبر زال‌‌پور، تهران: حکمت و اندیشه.
استرآبادی، محمدامین؛ عاملی، سیدنورالدین (1384/ 1426ق) الفوائد المدنیه و الشواهد المکیه، به‌تحقیق رحمت‌‌الله رحمتی اراکی، چاپ2، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
انصاری، حسن (1395) «زندگی و آثار یک محدث امامی در نیمۀ اول سدۀ سیزدهم» در کتاب تشیع امامی در بستر تحول: تاریخ باورها و مکتب‌‌ها در ایران و اسلام، تهران: ماهی.
انصاری، حسن(1395) «اخباریان و اصحاب حدیث امامیه: نیم‌‌نگاهی به تاریخچۀ تحولات فقه امامی» در کتاب تشیع امامی در بستر تحول: تاریخ باورها و مکتب‌‌ها در ایران و اسلام، دفتر یکم، تهران: ماهی.
جعفریان، رسول (1370) دین و سیاست در دورۀ صفوی، قم: انصاریان.
جهانگیری، محسن (1388) رابطۀ اجتهاد و اخباریگری، مشهد: صبرا.
حاجیان، مهدی؛ زال‌‌پور، علی‌‌اکبر (1395) «اخباریان و عقل: تضاد یا تفاهم؟»، در دانشنامۀ شاهی، تهران: حکمت و اندیشه.
حسین‌‌زاده، مهدی؛ وطن‌‌خواه، کوشا(1400) «جامعه‌‌شناسی تاریخی و ارزیابی انتقادی خوانش سکولاریستی از اخباریان»، فصلنامۀ مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دورۀ 10، شمارۀ 4، صص1260- 1237.
رجبی، محمدحسین (1387) «زمینه‌‌ها و علل ظهور اخباریگری در عصر صفویه»، رسالۀ دکتری، دانشگاه تهران.
رعدی، علی (1386) «اخباریان و نقش آنان در تاریخ شیعه»، فصلنامۀ اندیشۀ نوین دینی، سال 3، شمارۀ 8، صص131-107.
ساروخانی، باقر (1384) روش‌‌های تحقیق در علوم اجتماعی، جلد1 (اصول و مبانی)، چاپ10، تهران: پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی.
شریفی، احمدحسین (1383) «عقل از دیدگاه اخباریان شیعه»، فصلنامۀ شیعه‌‌شناسی، سال 2، شمارۀ 6، صص57-23.
صبوریان، محسن؛ پارسانیا، حمید (1397) «تحلیلی پیرامون فراز و فرود اخباریان»، فصلنامۀ تاریخ اسلام و ایران، دورۀ28، شمارۀ 38، صص112-89.
صفتگل، منصور (1381) ساختار نهاد و اندیشۀ دینی در ایران عصر صفوی (تاریخ تحولات دینی ایران در سده‌‌های دهم تا دوازدهم هجری قمری)، تهران: مؤسسۀ خدمات فرهنگی رسا.
عامری‌‌شهرابی، مهدی (1395) «تحلیل و نقد نظریۀ محدث استرآبادی در مورد جایگاه عقل در فهم دین بر اساس حکمت متعالیه»، پایان‌‌نامۀ کارشناسی‌ارشد، دانشگاه شاهد.
فلیک، اووه (1388) درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمۀ هادی جلیلی، ویراست3، چاپ2، تهران: نشر نی.
قربانی‌‌سینی، مهدی (1391) «نقش عقل در بینش اسلامی از نگاه مرحوم محمدامین استرآبادی»، پایان‌‌نامۀ کارشناسی‌ارشد، دانشگاه قم.
کاکایی، قاسم (1375) «آشنایی با مکتب شیراز- میرصدرالدین دشتکی (سید سند)»، خردنامۀ صدرا، شمارۀ 3، صص89-82.
کاکایی، قاسم (1376) «آشنایی با مکتب شیراز-قسمت دوم: میرغیاث‌‌الدین منصور دشتکی شیرازی»، خردنامۀ صدرا، شمارۀ 7، صص 67-59.
کیوی، ریمون؛ کامپنهود، لوک‌‌وان (1385)، روش تحقیق در علوم‌اجتماعی، ترجمۀ عبدالحسین نیک‌‌گهر، ویراست2، تهران: توتیا.
مدرسی‌‌طباطبایی، سیدحسین (1368) مقدمه‌‌ای بر فقه شیعه، ترجمۀ محمدآصف فکرت، مشهد: آستان قدس رضوی.
موحداصل، سیدمصطفی (1391) «بررسی تطبیقی عقل و دین از دیدگاه امین استرآبادی و کی‌‌یر کگور»، پایان‌‌نامۀ کارشناسی‌ارشد، دانشگاه باقرالعلوم
Bayat, Mangol (1989): ‘’The Usuli-Akhbari Controversy’’, in S. H. Nasr, S. V. R. Nasr, and H. Dabashi (ed.): Expectation of the Millennium: Shi’ism in History, New York: University of New York Press, pp. 281-283 Enayat, Hamid (1989): ‘’The Debates Over the Constitutional Revolution’’ in: S. H. Nasr, S. V. Reza Nasr, H. Dabashi (ed.) Expectation of the Millennium: Shi’ism in History, New York: State University of New York Press, pp. 311-330 Julien, Heidi (2008): Content Analysis, in L. M. Given (ed.), The Sage Encyclopedia of Qualitative Research Methods, Volumes 1&2, New York: Sage Publications Inc., , pp. 120-121 Lockyer, Sharon (2008): Textual Analysis, in L. M. Given (ed.), The Sage Encyclopedia of Qualitative Research Methods, Volumes 1&2, New York: Sage Publications Inc., , pp. 865-866 Modarresi, Hossein (1984): Rationalism and Traditionalism in Shi’i Jurisprudence: A Preliminary Survey, Studia Islamica, No. 59, pp. 141-158 Sifatgol, Mansur: Safavid Administration of Avqaf: Structure, Changes, and Functions (1077-1135/ 1666-1722) in: A. J. Newman (ed.): Society and Culture in the Early Modern Middle East: Studies on Iran in the Safavid Period, Leiden: Brill, 2003
List of sources with English handwriting Abisaab, R. J. (2017). Converting Persian: Religion and Power in the Safavid Empire. Translated by M. Sefatgol. 2ed Edition. Tehran: Publications of Research Institute for Islamic Culture and Thought (in Persian) Al-e-Ghafour, M. (2005). Ulama and Their Political Positions in Akhbari/Usuli Schools, 1st Edition, Qom: Bustan Ketab Publishing (In Persian) Ameri Shahrabi, M. (2016). Amin Astarabadi and the Role of Reason in Understanding Religion: Critiques from a Sadraean Perspective. MA Dissertation. Shahed University. Tehran. Iran (in Persian) Ansari, H. (2016). Life and Work of An Imami Muhadith in Early 13th Century A.H. Tehran: Māhī Publications (In Persian) Ansari, H. (2016). From Imami Narrators to Akhbari Ulama: A Look at Changes in Imami Jurisprudence. Tehran: Māhī Publications (In Persian) Astarabādī, M. A. (2016). Dāneshnāmeye Shāhī. M. Hajian & A. A. Zalpour (ed.). Tehran: Hekmat & Andisheh Publishing Co. (In Persian) Astarabādī, M. A. (2005). al-Fawā’īd al-Madanīyya. with Nūr al-DDīn al-Mūsawī al-‘Āmilī’s al-Shawāhid al-Makkiyya in the footnotes, Qom: Nashr-e- Islāmī Institution (in Arabic) Bayat, M. (1989). ‘The Usuli-Akhbari Controversy’, in S. H. Nasr, S. V. R. Nasr, and H. Dabashi (ed.): Expectation of the Millennium: Shi’ism in History, New York: University of New York Press, pp. 281-283 Ebrahimi Dinani, Gh. (2013). The Adventure of Philosophical Thought in Muslim World. Vol. I, 6th Edition, Tehran: Ṭarh-e- No Publications (in Persian) Enayat, H. (1989). ‘The Debates Over the Constitutional Revolution’ in: S. H. Nasr, S. V. R. Nasr, H. Dabashi (ed.): Expectation of the Millennium: Shi’ism in History, New York: State University of New York Press, pp. 311-330 Flick, U. (2009). An Introduction to Qualitative Research. Translated by H. Jalili. 2ed Edition. Tehran: Ney Publishing House (in Persian) Hajian, M & Zalpour, A.A. (2016). Akhbārīsm and the Reason: Rejection or Consilience?. Prologue to Dāneshnāmeyi Shāhī. Tehran: Hekmat & Andisheh Publishing Co. (In Persian) Hoseinzadeh Yazdi, M. & Vatankhah K. (2022). Sociological Insights into Secularist Reading of Akhbarism: A Critical Consideration. Quarterly of Social Studies Research in Iran, Vol. 10, No. 4: 1237-1260 (in Persian) Jafarian, R. (1991). Religion and Politics under Safavids. Qom: Ansarian Publications (In Persian) Jahangiri, M. (2009). Akhbarism and Iǰtīhād. Mashhad: Sabrā Publications (In Persian) Julien, H. (2008). Content Analysis. in L. M. Given (ed.): The Sage Encyclopedia of Qualitative Research Methods, Volumes 1&2, New York: Sage Publications Inc., pp. 120-121 Kakae, Q. (1996). An Introduction to Shiraz Philosophical School: Sadr al-Din Dashtaki. Quarterly of Kheradname-ye Sadra, No. 3: 82-89 (in Persian) Kakae, Q. (1996). An Introduction to Shiraz Philosophical School: Ghyath al-Din Mansur Dashtaki. Quarterly of Kheradname-ye Sadra, No. 7: 59-67 (in Persian) Lockyer, Sh. (2008). Textual Analysis. in L. M. Given (ed.): The Sage Encyclopedia of Qualitative Research Methods, Volumes 1&2, New York: Sage Publications Inc, pp. 865-866 Modarresi, H. (1984). Rationalism and Traditionalism in Shi’i Jurisprudence: A Preliminary Survey. Studia Islamica, No. 59, pp. 141-158 Modarresi, H. (1989). An Introduction to Shi'i Law, Translated by M.A. Fikrat, 1st Edition, Mashhad: Astān-e- Quds Radavi Publications (in Persian) Movahid, S. M (2012). Amin Astarabadi and Søren Kierkegaard on Religion and Reason. MA Dissertation. Baqir al-Olum University. Qom. Iran (in Persian) Qorbani Sini, M. (2012). Amin Astarabadi and the Function of Reason in Religion. MA Dissertation. University of Qom. Iran (in Persian) Quivy, R. & Campenhoudt L. V. (2006). Manual for Research in the Social Sciences. Translated by A. Nikgohar. 2ed Edition, Tehran: Tootia Publications (in Persian) Rajabi, M. H. (2008). Rise of Akhbārīsm under Safavids: Context and Causes. Doctoral Thesis. University of Tehran. Iran (in Persian) Radi, A. (2007). Traditionalists (Akhbarian) And Their Role in Shiite History. Journal of ANDISHE-E-NOVIN-E-DINI. Vol. 3. No. 8: 107 -131 (in Persian) Saboorian, M. & Parsania H. (2018). An Analysis on the Rise and Decline of the Akhbaris. Quarterly of History of Islam and Iran. Vol. 28. No. 128: 89-112 (in Persian) Saroukhani, B. (2005). Research Methods in Social Sciences. Vol. I, 10th Edition. Tehran: Institute for Humanities and Cultural Studies (In Persian) Sefatgol, M. (2003). Safavid Administration of Avqaf: Structure, Changes, and Functions (1077-1135/ 1666-1722) in: A. J. Newman (ed.): Society and Culture in the Early Modern Middle East: Studies on Iran in the Safavid Period. Leiden: Brill Sefatgol, M. (2002), The Structure of Religious Thought and Institution in Safavid Persia: A History of Religious Changes in Iran (10th -12th AH Centuries), Tehran: Rasā Institute of Cultural Services (in Persian) | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 448 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 294 |
||