دانشگاه الزهرا

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات25
تعداد شماره‌ها941
تعداد مقالات7,773
تعداد مشاهده مقاله12,854,671
تعداد دریافت فایل اصل مقاله9,152,847
مسبوق, سید مهدی, غفاری, سولماز. (1401). معادل یابی عناصر فرهنگی در ترجمه ابن عربشاه از مرزبان‌نامه بر اساس الگوی ایویر. جلوه هنر, 14(45), 233-267. doi: 10.22051/jlr.2021.36971.2063
سید مهدی مسبوق; سولماز غفاری. "معادل یابی عناصر فرهنگی در ترجمه ابن عربشاه از مرزبان‌نامه بر اساس الگوی ایویر". جلوه هنر, 14, 45, 1401, 233-267. doi: 10.22051/jlr.2021.36971.2063
مسبوق, سید مهدی, غفاری, سولماز. (1401). 'معادل یابی عناصر فرهنگی در ترجمه ابن عربشاه از مرزبان‌نامه بر اساس الگوی ایویر', جلوه هنر, 14(45), pp. 233-267. doi: 10.22051/jlr.2021.36971.2063
مسبوق, سید مهدی, غفاری, سولماز. معادل یابی عناصر فرهنگی در ترجمه ابن عربشاه از مرزبان‌نامه بر اساس الگوی ایویر. جلوه هنر, 1401; 14(45): 233-267. doi: 10.22051/jlr.2021.36971.2063

معادل یابی عناصر فرهنگی در ترجمه ابن عربشاه از مرزبان‌نامه بر اساس الگوی ایویر

زبان پژوهی
مقاله 9، دوره 14، شماره 45، دی 1401، صفحه 233-267    اصل مقاله (562.35 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/jlr.2021.36971.2063
نویسندگان
سید مهدی مسبوق* 1؛ سولماز غفاری2
1استاد گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان، ایران
2دانشجوی دکترا، گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران
چکیده
ترجمه متون ادبی به عنوان پویاترین جریان در ادبیات، بیش از گونه‌های دیگر دربردارندة عناصر فرهنگی و بومی است. این امر جایگاه خاصی در پژوهش­های ترجمه از منظر نظریه ­پردازی و راهکارهای ترجمه یافته‌است. حکایت­ های مرزبان ­نامه از جمله متن‌های برجستة ادبی در ادبیات فارسی است که از عناصر و مقوله‌های فرهنگی پرشماری برخوردار است که در فرایند بازگردانی، مترجم را با چالش­های فراوانی روبه‌رو می­کند. این کتاب در سال 852 قمری با نام «فاکهه ­الخلفاء و مفاکهه ­الظرفاء» به قلم ابن­ عربشاه و با رویکردی مقصدمحور به زبان عربی ترجمه شده‌است. از آن­ جاکه انتقال تمام لایه­ های معنایی یک واژه از زبانی به زبان دیگر کار دشواری است و نمی­توان برای هر یک از عناصر فرهنگی در زبان مقصد معادل دقیقی یافت، تبیین هر واژه متناسب با قلمرو معنایی و مضمون فرهنگی نیازمند راهبردهای جامع و متنوع است. بر این مبنا، الگوی ایویر (Ivor, 1991) اساس کار پژوهش پیشِ ­رو قرار گرفت. ایویر (همان) برای بازگردانی عناصر فرهنگی راهبردهایی مانند وام ­گیری، تعریف، ترجمه تحت‌اللفظی، جایگزینی، واژه­ سازی و حذف ارائه نموده ­است. پژوهش پیشِ ­رو، کوشیده به روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر الگوی ایویر (همان)، شیوه­های برگردان و معادل یابی عناصر فرهنگی مرزبان ­نامه را در ترجمه ابن ­عربشاه نقد و تحلیل کند. با توجه به گستردگی حجم کتاب، باب هفتم، هشتم و نهم آن به عنوان پیکرۀ پژوهش مورد بررسی قرارگرفت. یافته‌های پژوهش نشان می­دهد که مترجم در برگردان و بازآفرینی عناصر فرهنگی بیشتر از شیوۀ تلفیقی بهره برده و با کاربست این رویکرد، زمینه را برای خوانندۀ عرب­زبان در قالب فهم جهان­ متنی ناآشنا فراهم ساخته و سبب خوانایی ترجمه او شده‌است.
کلیدواژه‌ها
مرزبان ­نامه؛ فاکهه ­الخلفاء و مفاکهه ­الظرفاء؛ ترجمه؛ عناصر فرهنگی؛ الگوی ایویر
عنوان مقاله [English]
Critique and analysis of cultural elements in Ibn Arabshah’s translation of Marzbannameh based on Ivory
نویسندگان [English]
Seyyed mehdi Masboogh1؛ Solmaz Ghafari2
1Professor of Arabic Language and Literature, University of Bu Ali, Hamadan, Iran
2PhD student in Arabic Language and Literature, University of Bu Ali, Hamadan, Iran
چکیده [English]
Translation of literary texts as the most dynamic current in literature more than other types contains cultural and indigenous elements, and this has a special Place in translation research from the perspective of theorizing and translation strategies. The story of Marzbannameh is one of the literary texts in Persian literature and as a magnificent work, it has many cultural components that face many challenges in translating the translator. This book was translated into Arabic in 852 A.H by Ibn Arabshah with a destina tion-oriented approach. Since transferring all the semantic layers of a word from one language to another is a difficult task and no exact equivalent can be found for each of the cultural elements in the target language, the exact explanation of each word according to the semantic realm and cultural content requires an independent solution. Therefore, Ivory’s solution is the basis of this research. Ivory is one of the theorists who has provided a suitable model for translating cultural elements, which includes borrowing, definition, literal translation, replacement, word formation, deletion, and addition. Due to the volume of the book, the seventh, eighth and ninth chapters were examined as a body of research. The result of the research shows that the translator has used a more integrated method in translating cultural elements and by applying this approach has provided the ground for the Arabic reader in the form of understanding the unfamiliar textual world and this has provided his success in this regard.
کلیدواژه‌ها [English]
Cultural Elements, Fakheh Al-Khalifa, Ivory Pattern, Marzbannameh, Translation
سایر فایل های مرتبط با مقاله
مراجع
  1. ابن عربشاه، احمدبن ابومحمد، شهاب ­الدین (1421). فاکهه­ الخلفاء و مفاکهه­ الظرفاء. تحقیق أیمن عبدالجابر البحیری. القاهره: دارالآفاق العربیه.
  2. افراسیابی، غلامرضا (1382)، «مرزبان ­نامه (نکته­ هایی تازه پیرامون ترجمه و تحریر روضة‌العقول محمد غازی ملطیوی و مرزبان­نامه سعدالدین وراوینی)». آیینه میراث. سال 1. شمارة 2. صص 5-31.
  3. امین، احمد (1295). ضحی الاسلام. بیروت: دار الکتب العلمیه.
  4. ایویر، ولادی میر (1370) «روش­های ترجمه عناصر متفاوت فرهنگی». ترجمه سید محمدرضا هاشمی. مترجم. دورة 1. شمارة 2.صص3-13.
  5. بلوری، مزدک (1394) چرخش فرهنگی در مطالعات ترجمه. تهران: نشر قطره.
  6. حاجیان ­نژاد، علیرضا (1396). «میزان ترجمه ­پذیری عناصر فرهنگی و... در خطبه صد و هشتم از نهج ­البلاغه». ادب فارسی. سال 7. شماره 1. صص94-73.
  7. درستی، احمد (1381). «مروری بر اندیشه ­های مرزبان بن رستم اسپه بدزاه طبرستانی». مصباح. شماره 43. صص 125-148.
  8. ربیعی مرضیه، عبدالعلی آل بویه لنگرودی و احمد پاشازانوس (1398). «معادل­یابی مقوله­ های فولکلور ایرانی: بررسی موردی ترجمه عربی نون و القلم جلال آل احمد». پژوهش­های ترجمه در زبان و ادبیات عربی. دورة 9. شماره20. صص57-31.
  9. رضایی، مهدی (1389). «مرزبان‌نامه یادگاری از ایران عهد ساسانی». پژوهش‌های ادب عرفانی. شماره 13. صص 47-68.
  10. صداقت، علی ­اکبر (1381) یکصد موضوع و پانصد داستان. تهران: نشر تهذیب.
  11. صفوی، کوروش (۱۳۹۷). تعبیر متن. چ 2. تهران: علمی.
  12. طهماسبی بویری، سجاد ، موسوی رضوی، میرسعید (1401)، «بازترجمه و سیر تحول توانشِ ترجمه ای مترجم: موردپژوهیِ آثار صالح حسینی». زبان­ پژوهی. سال 14. شماره 43. صص31-9.
  13. علیزاده، علی (1389)، «مقوله ­ها و عناصر فرهنگی و چگونگی ترجمه آن­ها در گتسبی بزرگ ترجمه کریم امامی». پژوهش ادبیات معاصر جهان. جلد 15. شماره 59. صص 74-53.
  14. غفرانی الخراسانی، محمد (1965). عبدالله بن المقفع. القاهرة: الدارالقومیه.
  15. غنیمی­ هلال، محمد (1373) ادبیات تطبیقی. ترجمه سید مرتضی آیت ­الله ­زاده شیرازی. تهران: امیرکبیر.
  16. قاسمی آرانی، ابوذر (1395). «رویکرد تحلیلی-تطبیقی بر داستان بهرام گور در مرزبان­ نامه و فاکهة­الخلفاء و مفاکهة­الظرفاء». ادبیات تطبیقی. شماره 14. صص 106-88. 
  17. قزوینی، محمد بن عبدالوهاب (1310). مرزبان ­نامه. تهران: مجلس.                                                                                
  18. کرانی، محمدمهدی (1967). ابن عربشاه و کتابه فاکهة­الخلفاء و مفاکهة­الظرفاء مع مقارنة بینه و بین مرزبان ­نامه الفارسی. رسالة ماجستیر. جامعة الإمیرکیة فی بیروت.
  19. گادامر، هانس-جرج و پل ریکور (1392). چیستی ترجمه در هرمنوتیک. ترجمة مرتضی بابک معین. تهران: سخن.
  20. لطفی­ پور ساعدی، کاظم (1385). درآمدی به اصول و روش ترجمه. چ 7. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
  21. معصوم، سید محمد و هایده کمیلی دوست (1389) «بررسی شیوه ­های معادل ­یابی واژگانی در ترجمه متون تبلیغاتی و تجاری از انگلیسی به فارسی». مطالعات زبان و ترجمه. شمارة 2. صص 93-114.
  22. نجفی ایوکی، علی و محدثه حدادی (1399) «همسنجی ترجمه رسانه های عربی از اصطلاحات نوین سیاسی- اجتماعی کشور (با تکیه بر الگوی ایویر)». پژوهش­های ترجمه در زبان و ادبیات عربی. سال 10. شماره 22. صص 325-291.
  23. نصیری، حافظ (۱۳۹۰). روش ارزیابی و سنجش کیفی متون ترجمه ­شده از عربی به فارسی. تهران: سمت.
  24. نظری، علیرضا و لیلا جلالی حبیب آبادی (1397) «تحلیل معادل گزینی عناصر فرهنگی رمان بوف کور در ترجمه به عربی با تکیه بر رویکرد ایویر». پژوهش­های ترجمه در زبان و ادبیات عربی. سال 8. شماره 19. صص 134-109.
  25. نیومارک، پیتر (1382). دوره آموزش فنون ترجمه. ترجمه منصور فهیم و سعید سبزیان. تهران: رهنما.
  26. وراوینی، سعدالدین (1376). مرزبان ­نامه. تصحیح محمد روشن. چ 3. تهران: اساطیر.
  27. Afrasiabi, Gh. (2003). Marzban-nameh (new points about the translation and writing of Rudd al-Aqool by Mohammad Ghazi Multavi and Marzban-nameh by Saaduddin Varavini). Heritage Mirror. 1 (2), 5-31 [In Persian].
  28. Alizadeh, A. (2010). Cultural Elements and the Methods of their Translation in Great Gatsby Translated by Karim Emami. Research in Contemporary World Literature. 15 (59), 53-74 [In Persian].
  29. Amin, A. (1295 AH) Dohi al-Islam, Beirut: Dar al-Kitab al-Almiyeh [In Arabic].
  30. Blouri, M. (1394) Cultural rotation in translation studies. Tehran: Qatreh Publishing [In Persian].
  31. Drasti, A. (1381), A Review of the Thoughts of Marzban Ibn Rostam Espahbodzadeh Tabarestani, Mesbah Quarterly. 43. 125-148 [In Persian].
  32. Gadamer, H and Ricoeur, P (1392). What is translation in hermeneutics. (Morteza Babak Moin, Trans). Tehran: Sokhan [In Persian].
  33. Ghanimi Hilal, M. (1373) Comparative literature, (Seyyed Morteza Ayatollahzadeh Shirazi, Trans.). Tehran: Amirkabir [In Persian].
  34. Ghasemi Arani, A. (2015). Analytical-applicative approach to the story of Bahram Gur in Marzban-nameh and Faqeh-al-Khalfa and Mufaqeh-al-Zarfa. Journal of Comparative Literature. 14, 106-88 [In Persian].                                                              
  35. Ghufani Al-Khorasani, M. (1965) Abdullah bin Al-Muqaffa. Cairo: National House [In Arabic].
  36. Hajian Nejad, A., Mirfat, S. (2017). The Degree of Translability of Cultural Elements, etc. In 108th Sermon of Nahj-Al-Balagha. Persian Literature. 7 (1), 73-94 [In Persian].
  37. Ibn Arabshah (Ahmad Ibn Abu Muhammad, Shahab al-Din) (2001) al-khalifa and Mufakah al-Zarfa. First Edition. (Ayman Abdul Jaber Al-Bahiri, Trans.) Cairo: Dar Al-Afaq Al-Arabiya [In Arabic].
  38. Ivor, V. (1991) Methods of translating different cultural elements. (Seyed Mohammad Reza Hashemi, Trans.) Translator Scientific-Cultural Quarterly,1 (2), 3-14 [In Persian].
  39. Karani, M. M. (1967). Ibn Arabshah and Kitabah Faqih-al-Khalfaa and Mufaqih-al-Zarfaa with a comparison between Binah and Marzban-nameh al-Farsi. Master thesis. American University in Beirut. Beirut, Lebanon [In Arabic].
  40. Lotfipour Saedi, K. (1385) Introduction to the principles and methods of translation. 7nd edition. Tehran: University Publishing Center [In Persian].
  41. Masoom, S. M., Kamili Doust, H. (2010). Study of lexical equivalence methods in translating advertising and commercial texts from English to Persian. Journal of Language and Translation Studies, 2, 93-114 [In Persian].
  42. Najafi Ivaki, N., & Haddadi, M. (2020). Comparison of the Translation of Arabic Media of the Modern Socio-Political Terms of the Country (Based on Ivir's Model). Translation Researches in the Arabic Language and Literature. 10 (22), 291-325 [In Persian].
  43. Nasiri, H. (1390) Method of evaluation and qualitative assessment of texts translated from Arabic to Persian. Tehran: SAMT [In Persian].
  44. Nazari, A., and Jalali Habibabadi, L. (2018). Equivalence analysis of the selection of cultural elements of the novel Buf Kor in the translation into Arabic based on Ivir's approach. Translation studies in Arabic language and literature. 8 (19), 134-109 [In Persian].
  45. Newmark, P. (1382) Translation Training Course. (Mansour Fahim and Saeed Sabzian, Trans.) Tehran: Rahnama [In Persian].
  46. Oke, E. O. (1984). An Introduction to Social Anthropology. New York: Macmillan.
  47. Paul Vinay, J., & Darbelnet, J. (1995). Comparative stylistics of French and English. (Juan C. Sager & Marie-Josee Hamel, Trans.). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company. 
  48. Qazvini, Muhammad ibn Abdul Wahab (1310), Marzbannameh. Tehran: Majles [In Persian].
  49. Rabiei, M., Alebooye Langerodi, A., Pashazanos, A. (2019). Finding Equivalences for Iranian Folklore Categories: A Case Study of the Arabic Translation of the “Noon Val-Ghalam” by Jalal Al-Ahmad. Translation Researches in the Arabic Language and Literature. 9 (20), 58-31 [In Persian].
  50. Rezaei, M. (1389), Border Letter of Souvenir Iran. Journal of Mystical Literature Studies, 13, 47-68 [In Persian].
  51. Safavi, K. (1397) Text Interpretation. 2nd edition. Tehran: Scientific Publications [In Persian].
  52. Sedaghat, A. A. (2002). One hundred topics and five hundred stories. Tehran: Tahzib [In Persian].
  53. Tahmasbi Boveiri, S., Mousavi Razavi, M. (2022). Retranslation and Development of the Translator's Translation Competence over Time: A Case Study of Saleh Hosseini’s Works. Zabanpazhuhi, 14 (43), 9-31 [In Persian].
  54. Varavini, S. (1376) Marzbannameh, confrontation and correction and annotation: Mohammad Roshan. 3nd edition. Tehran: Myths [In Persian].
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 461
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 358


سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب