در منابع تفسیری و علوم قرآنی، در مواردی، در تعیین سبب نزول، یا مکی و مدنی بودن برخی آیات و سور، از تکرار نزول آنها سخن رفته است. طرفداران این دیدگاه، در مواجهه با روایات متعدّد و متعارض، نظریّه تکرار نزول را مطرح کرده‌اند. این گروه از محققان، برای تشخیص سبب نزول آیه، صحّت سند و نوع تعبیر راوی را ملاک قرار داده‌اند؛ اما محدود کردن ملاک تشخیص سبب نزول یا مکی و مدنی بودن آیات و سور به صحت سند و تعبیر راوی، در کنار پیش‌فرض اولیّه آنان مبنی بر عدم اجتهاد راویان، مشکل ظهور روایات مختلف و متعارض را به وجود آورده است، از این رو، به دلیل عجز از ترجیح روایات متعارض موجود در این حوزه، آنها را بر تکرار نزول حمل کرده و عملاً از ورود به حوزهی نقد و انکار روایات اجتناب ورزیده‌اند؛ حال آنکه دلایل طرفداران این نظریّه، از نظر علمی، اتقان لازم را ندارند، میان روایات مرتبط با حوزهی نزول آیات و سور مورد نظر بر اساس قواعد حدیث‌شناسی، امکان ترجیح وجود دارد؛ ضمن آنکه اقوال طرفداران این نظریّه در توجیه مصادیق مورد ادعا متعارض بوده و عدم ثبت آیات و سور مورد ادعا در مصحف رسمی شاهدی دیگر بر عدم صحّت نظریّه تکرار نزول است.
Analysis critical rationales believers theory repetition of revelation
نویسندگان [English]
Roghayeh Shekofteh1؛ abdolhadi feghhizadeh2
چکیده [English]
In exegetical and Qur’anic studies sources, in order to determine “the cause of revelation” or recognize a chapter or a verse as “Meccan (makkī) or Medinan (madanī)”, sometimes the criterion of “repetition of revelation” is the main proof. Confronting with various and contradictory traditions, the supporters of this view bring up the theory of “repetition of revelation”. This group of researchers has identified the authenticity of the chain of transmitters (sanad) and the type of a narrator's statement to determine the cause of the revelation (asbāb al-nuzūl); however, the limitation of the criterion of recognizing a verse or chapter as Meccan or Medinan to the authenticity of the chain of transmitters and the type of a narrator's interpretation, along with the primary presumption of the lack of ijtihād of narrators, has created the emergence of different and contradictory narratives. Therefore, because of the inadvertence of the prevalence of such contradictory traditions, they carry them on “repetition of revelation” and practically avoid the critique and denial of narratives. The reasons rendered by the advocates of this theory, scientifically, are not reliable; According to the principles of hadith studies, it is possible to prefer some traditions related to the sphere of revelation verses or chapters to others, while the opinions of the proponents of this theory are contradictory in justifying the alleged cases, and the failure to register the verses and chapters alleged in the official codex is another evidence for the inaccuracy of “the repetition of revelation” theory.
Keyword:
کلیدواژه‌ها [English]
repetition of revelation, traditions of the causes of revelation (asbāb al-nuzūl), Meccan and Medinan (makkī wa madanī), authenticity of the chain of transmitters (sanad), narrator’s statement
مراجع
قرآن کریم.
آلوسی، سید محمود، (1415ق)، روح المعانی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
آمدی، علی بن محمد، (1418ق)، الاحکام فی اصول الحکام، تحقیق سید الجمیلی، بیروت: دار الکتب العربیة.
ابن ابى حاتم، عبدالرحمن بن محمد، (1419ق)، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق: اسعد محمد الطیب، عربستان سعودى: مکتبة نزار مصطفى الباز.
ابن اثیرجزریر، عزالدین ابی السعادات مبارک بن محمد، (بی‌تا)، اسد الغابة فی معرفة الصحابة، تهران: کتابفروشی الاسلامیة.
ابن تیمیه، احمد، (1416ق)، مجموع فتاوی، جمع و ترتیب عبدالرحمن بن محمد بن قاسم، مدینةالمنورة: مجمع الملک فهد لطباعةالمصحف الشریف.
ابن تیمیه، احمد، (بی‌تا)، مقدمة فی اصول التفسیر، تحقیق محمود محمد محمود نصّار، بیروت: دارالتربیة.
ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی ، (1348ق)، فتح‌الباری، بیروت: احیاء التراث العربی.
ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی ، (1404ق)، تهذیب التهذیب، بیروت: دارالفکر.
ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، (1408ق)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، تحقیق: محمد جعفر یا حقی، محمد مهدی ناصح، مشهد:آستان قدس رضوی.
ابوریه، محمود، (بی‌تا)، اضواء علی السنة المحمدیة (دفاع عن الحدیث)، قم: دارالکتب العلمیة.
ابوزید، نصرحامد، (1380)، معنای متن (پژوهشی در علوم القرآن)، مترجم: مرتضی کریمی نیا، تهران: طرح نو.
بخاری، ابی عبد الله محمد بن اسماعیل، (بی‌تا)، صحیح البخاری، بیروت: احیاء التراث العربی.
بلخى، مقاتل بن سلیمان، (1423 ق)، تفسیر مقاتل بن سلیمان، تحقیق: عبد الله محمود شحاته، بیروت: دار إحیاء التراث.
بیضاوی، عبدالله بن‌عمر، (1418ق)، انوار التنزیل و اسرار‌التأویل، تحقیق محمد عبد‌الرحمن‌المرعشی، بیروت: داراحیاء‌التراث‌العربی.
پیروزفر، سهیلا، (1387ش)، «انگاره تکرار نزول آیه»،مجله علوم حدیث، سال سزدهم، شماره‌ی سوم و چهارم، صص35-45.
الترمذی السلمی، محمد بن عیسى أبو عیسى، (بی تا)، الجامع الصحیح سنن الترمذی، تحقیق أحمد محمد شاکر و آخرون، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
ثعلبى نیشابورى، ابو اسحاق احمد بن ابراهیم، (1422ق)، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
حاکم نیشابوری، ابن‌عبدالله، (بی‌تا)، المستدرک علی الصحیحین، بیروت: دارالمعرفة.
حجتی، محمدباقر، (1385)، پژوهشی در تاریخ قرآن کریم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
حرعاملی، محمد بن حسن بن علی، (1409ق)، وسائل الشیعه، قم: موسسه آل بیت الاحیاء التراث.
حسینی شیرازی، محمد، (1424ق)، تقریب القرآن الی الاذهان، بیروت: دارالعلوم.
خسروانی، علی رضا، (1390ق)، تفسیر خسروی، تحقیق محمد باقر بهبودی، تهران: انتشارات اسلامیه.
رامیار، محمود، (1382ش)، تاریخ قرآن، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
الرشید، عماد الدین محمد، (1420ق)، اسباب نزول و اثرها فی بیان النصوص، دمشق: دارشهاب.
رشیدالدین میبدى، احمد بن ابى سعد، (1371ش)، کشف الأسرار و عدة الأبرار، تحقیق: على اصغر حکمت، تهران: انتشارات امیر کبیر.
