پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 967 |
| تعداد مقالات | 8,010 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,573,826 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 9,616,692 |
منطق حاشیه در مثنوی: سبک ایضاحی و اقتدار مؤلف-راوی | ||
| ادبیات عرفانی | ||
| مقاله 9، دوره 9، شماره 17، آذر 1396، صفحه 141-165 اصل مقاله (828.19 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/jml.2018.21708.1582 | ||
| نویسنده | ||
| پارسا یعقوبی جنبه سرایی* | ||
| دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کردستان، کردستان، ایران | ||
| چکیده | ||
| مثنوی معنوی از جمله متن‌هایی است که مؤلف-راوی آن با به‌کارگیری مداوم فرازبان، سطوحی از حاشیه را همسو با متن به‌وجود آورده است؛ به‌طوری‌که در قیاس با سایر متن‌های کلاسیک فارسی، حاشیه‌پردازی مذکور به‌لحاظ کمیت و کیفیت، متنوع و برجسته است. حاشیه‌پردازی مثنوی عمدتاً به قصد ایضاح سامان یافته است، اما کارکرد «هدایتی-بازدارنده» ای که کنش ایضاح به‌همراه دارد، سبب شده است که مثنوی به‌مثابۀ متنی اقتدارگرا، و تعامل مؤلف-راوی آن با مخاطب یکسویه فرض شود. چنین تلقی‌ای حاصل شتاب‌زدگی در تبیین ساختار و کارکرد حاشیه، نیزکم‌توجهی به عوامل برسازندۀ آن در مثنوی است. در این نوشتار، پس از طبقه‌بندی مصداق‌های حاشیه در مثنوی، وجوه اقتدارگرایی یا اقتدارگریزی منتسب به آن، پشتوانه‌های این وجوه، صورت‌بندی و تفسیر شده است. نتیجه نشان می دهد که سبک ایضاحی مثنوی، خود دو سطح اقتدارگرایانه و اقتدارگریز دارد. در سطح اول، مؤلف-راوی با وجوهی همچون مقدمه‌نویسی، مثل‌گویی، گزارش تولید، تداوم و پایان قصه‌ها، پاسخ به پرسش‌های مقدر، تفسیر نمادها و اصطلاحات، انواع نتیجه‌گیری و غیره که برآمده از جبر آموزشی و نیز نظام تعلیمی مکتب‌خانه‌ای-فقاهتی است، معنا را به شکلی قطعی و یکسویه به دست مخاطب می‌رساند. در سطحی دیگر، با گرایش به انواع گیومه‌ورزی و ارجاع به متن‌ها و کسان، همچنین با تأسی به تلقی «کسب»باورانه در مقام پشتوانۀ معرفت‌شناسی فنا که همراه با عاملیت‌گریزی سوژه است، اقتدار مؤلف-راوی را به تعلیق درمی‌آورد. با این وصف، اولاً همۀ حاشیه‌پردازی‌های مثنوی و سبک ایضاحی آن اقتدارگرایانه نیست، ثانیاً آن مقدار هم که هست، لزوماً حاصل معرفت‌شناسی عرفانی نیست. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| مثنوی معنوی؛ حاشیه‌پردازی؛ سبک ایضاحی؛ اقتدارگرایی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Logic of Digression in Mathnavi: Explanatory Style and the Authority of the Narrator/Author | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Parsa Yaghoobi Janbeh saraei | ||
| Associate Professor of Persian Language and Literature, Kurdistan University, Kurdistan, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| In Rumi’s Mathnavi, the author-narrator has created levels of digression via continuous deployment of meta-language. Compared to other classical Persian texts, Mathnavi’s digressions are outstanding in terms of quantity, quality and variety. Mathnavi's digressions largely serve the purpose of explanation, but the didactic-deterrent function of explanations has led to the assumption that Mathnavi is an authoritarian text and the interaction of its author-narrator with the reader is one-sided. This assumption is the result of a cursory examination of the function of these digressions in Mathnavi as well as a disregard for their constitutive factors. In this descriptive-analytical research, after classifying instances of digression in Mathnavi, their authoritarian or anti-authoritarian aspects were formulated and interpreted. The results show that Mathnavi’s explanatory style enjoys two different authoritarian and anti-authoritarian levels. At the first level, the narrator uses preludes, axioms, reportage of the production, continuation and the ending of the stories, answers to the intended questions, interpretations of the symbols and expressions, conclusions and the like—all derived from the educational determinism and juristic education system of Maktabs—to express the meaning in a definitive and one-sided manner. On another level, via various kinds of quoting and references to different texts and individuals, and by embracing the notion of “acquisition” (kasb) as the epistemological backbone of fana—accompanied with decentralizing subject-agency—the narrator/author suspends his authority. Thus, one can draw two conclusions: first, not all of Mathnavi’s digressions and explanatory style are authoritarian; second, not all of Mathnavi’s authoritarian digressions are the result of mystical epistemology. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Rumi, Mathnavi Ma’navi, Digressions, Explanatory Style, Authoritarianism | ||
| مراجع | ||
|
- آلن، گراهام. (1380). بینامتنیت. ترجمۀ پیام یزدانجو. مرکز. تهران. - احمدی، بابک. (1376). چهار گزارش از تذکرةالاولیاء عطار، مرکز. تهران. - اشعری، ابوالحسن علی بن ابی‌اسماعیل. (1426). مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین. تحقیق نعیم زرزور. ج 2. مکتبة العصریه. بیروت. - اشمید، وولف. (1394). درآمدی بر روایتشناسی. ترجمۀ تقی پورنامداریان و نیره پاک‌مهر تهران: سیاهرود. - براون، ام. نیل و استیوارت، ام. کیلی (1392). راهنمای تفکر نقادانه: هنر پرسیدن سؤال‌های بجا. ترجمۀ کورش کامیاب. مینوی خرد. تهران. - بوهم، دیوید. (1381). دربارۀ دیالوگ. تدوین لی نیکل. ترجمۀ محمدعلی حسیننژاد. دفتر پژوهشهای فرهنگی مرکز بین‌المللی گفتگوی تمدن‌ها. تهران. - پرینس، جرالد. (1391). روایتشناسی. ترجمۀ محمد شهبا. مینوی خرد. تهران. - پژوهنده، لیلا. (1384). «فلسفه و شرایط گفتوگو از چشم‌انداز مولوی با نگاهی به آرای باختین و بوبر». مقالات و بررسی‌ها. دفتر 77. صص 11-34. - پورنامداریان، تقی. (1380). در سایۀ آفتاب: شعر فارسی و ساختارشکنی در شعر مولوی. سخن. تهران. - توکلی، حمیدرضا. (1389). از اشارت‌های دریا: بوطیقای روایت در مثنوی. مروارید. تهران. - رانسیر، ژاک. (1395). استاد نادان: پنج درس در باب رهایی فکر. ترجمۀ آرام قریب. شیرازه. تهران. - رهبانی، مرتضی. (1379). فرهنگ شرق و غرب: تحلیل تاریخ از دیدگاه روانشناسی. نی. تهران. - ریمون-کنان، شلومیت. (1387). روایت داستانی: بوطیقای معاصر. ترجمۀ ابوالفضل حری. نیلوفر. تهران. - زرین‌کوب، عبدالحسین. (1372). بحر در کوزه. علمی. تهران. - ـــــــــــــــــــــ . (1373). سرّ نی. ج 1. علمی. تهران. - ژوو، ونسان. (1394). بوطیقای رمان. ترجمۀ نصرت حجازی. علمی و فرهنگی. تهران. - سمننکو، الکسی. (1396). تاروپود فرهنگ: درآمدی بر نظریۀ نشانه‌شناختی یوری لوتمان. ترجمۀ حسین سرفراز. علمی و فرهنگی. تهران. - شریف‌زاده، رحمان. (1397). مذاکره با اشیا: برونو لاتور و نظریۀ کنشگر-شبکه، نی. تهران. - فروزانفر، بدیع‌الزمان. (1370). مآخذ قصص و تمثیلات مثنوی. امیرکبیر. تهران. - قاضی‌مرادی، حسن. (1380). استبداد در ایران. اختران. تهران. - قبادی و همکاران. (1389). «چندآوایی در نگاه مولوی به مسئله جهد و توکل با تکیه بر داستان شیر و نخجیران». جستارهای ادبی. ش 17، صص 71-94. - کلابادی، ابوبکر محمد. (1371). التعرف. به کوشش محمدجواد شریعت. چ اول. اساطیر. تهران. - گادامر، هانس گئورک. (1379). «زبان به‌مثابۀ میانجی تجربۀ هرمنوتیکی». هرمنوتیک مدرن: گزینۀ جستارها. ترجمۀ بابک احمدی و همکاران. مرکز. تهران. صص 201-236. - لوبلان، ژیل. (1393). واضح اندیشیدن: راهنمای تفکر نقادانه. ترجمۀ مهدی خسروانی. گمان. تهران. - لو، جان. (1395). در جستوجوی روش: سردرگمی در پژوهش علوم اجتماعی. ترجمۀ سید مجتبی عزیزی. ترجمان. تهران. - لینت‌ولت، ژپ. (1390). رساله‌ای در باب گونه‌شناسی روایت: زاویه دید. ترجمۀ علی عباسی و نصرت حجازی. علمی و فرهنگی. تهران. - مارتین، والاس. (1382). نظریه‌های روایت. ترجمۀ محمد شهبا. هرمس. تهران. - مختاری، محمد. (بی‌تا). انسان در شعر معاصر. چ دوم. انتشارات توس. تهران. - مولوی، جلال‌الدین محمد. (1375). مثنوی معنوی. به تصحیح رینولد الین نیکلسون. توس. تهران. - نامورمطلق، بهمن. (1395). بینامتنیت: از ساختارگرایی تا پساساختارگرایی. سخن. تهران. - نورگارد، نینا و همکاران. (1394). فرهنگ سبک‌شناسی. ترجمۀ احمد رضایی جمکرانی و مسعود فرهمندفر. مروارید. تهران. - ولفسن، هری اوسترین. (1368). فلسفۀ علم کلام. ترجمۀ احمد آرام. انتشارات الهدی. تهران. - ومک، پیتر. (1396). دیالوگ. ترجمۀ مژده ثامنی. سینا. تهران. - وو، پتریشیا. (1389). فراداستان. ترجمۀ شهریار وقفی‌پور. چشمه. تهران. - همایی، جلال‌الدین. (1373). معانی و بیان. به کوشش ماهدخت‌بانو همایی، هما. تهران. - هولکوییست، مایکل (1395). مکالمه‌گرایی: میخاییل باختین و جهانش. ترجمۀ مهدی امیرخانلو. نیلوفر. تهران. - یاکوبسن، رومن. (1381). «زبانشناسی و شعرشناسی». مجموعۀ زبانشناسی و نقد ادبی. ترجمۀ مریم خوزان و حسین پاینده، نی. تهران. صص 71-80. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 651 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 614 |
||