پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 916 |
| تعداد مقالات | 7,522 |
| تعداد مشاهده مقاله | 12,233,486 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,652,446 |
بازجُستی انتقادی در منابع: مطالعه‌‌ای موردی در نسب فاطمیان | ||
| تاریخ اسلام و ایران | ||
| مقاله 2، دوره 33، شماره 57 - شماره پیاپی 147، اردیبهشت 1402، صفحه 37-58 اصل مقاله (532.65 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/hii.2023.40835.2680 | ||
| نویسنده | ||
| علی بابایی سیاب* | ||
| استادیار گروه تاریخ دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، قزوین ، ایران | ||
| چکیده | ||
| بحث نسب فاطمیان به‌دلیل ارتباط مستقیم با مشروعیت دینی و سیاسی سردمداران این دولت، همواره یکی از مسائل اساسی مدنظر مورخان و نسب‌شناسانِ معاصر با دولت فاطمی و متأخر از آن بوده است. اهمیت این مسئله سبب قرارگرفتن آن به‌عنوان دستاویزی سیاسی از طرف مخالفان دولت فاطمی به‌ویژه دولت عباسی در بغداد بوده است. در میان مطالعات جدید نیز کمتر کتابی راجع‌به فاطمیان می‌توان دید که در ابتدای آن مطلبی مقدماتی دربارۀ نسب فاطمیان و نقد نظر مخالفانِ نسب علوی این دولت مطرح نشده باشد که عمدتاً مباحثی عمومی و ناشی از اهمیت بنیادین این بحث در تاریخ فاطمیان است؛ لذا موضوع نسب فاطمیان، علی‌رغم برخورداری از شهرتی عام، کمتر جایگاه مطالعات مستقل و دقیق علمی را یافته است. اندک تحقیقات علمی موجود در این حوزه نیز محدود به طرح و نقد سطحیِ روایاتِ موافق و مخالف با نسب علوی فاطمیان شده است. در این مقاله با انتخاب روشی تطبیقی، از طریق کاربست تکنیک تحلیل محتوای کیفی تلاش می‌‌شود با مقابله‌سازی گزارش‌های طیف وسیعی از منابع موافق و مخالف با روایت رسمی دولت فاطمی، خلأ پژوهشی موجود در این حوزه برطرف شده و به این پرسشِ اساسی، پاسخی علمی و درخور داده شود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| خلافت فاطمیان؛ نسب فاطمیان؛ دورۀ پیشافاطمی؛ دورۀ ستر | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Critical research in sources: A case study on the lineage of the Fatimid caliphs | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Ali Babaei Siab | ||
| Assistant Professor of History Department, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| Because of its direct connection with the religious and political legitimacy of the leaders of this government, the issue of Fatimid ancestry has always been one of the most important topics for historians and genealogists contemporary to the Fatimid government and its successors. The importance of this issue has let to its use as a political document by the opponents of the Fatimid government, especially the Abbasid government in Baghdad. Among the new studies, there are few books on the Fatimids that do not discuss in advance the Fatimid lineage and the criticism of the opponents of the Alavi lineage of this government, mainly general discussions arising from the fundamental importance of this issue in the history of the Fatimids. Therefore, the issue of the Fatimids lineage, although widely known, has rarely been the subject of independent and rigorous scholarly study. The few scientific researches available in this area are also limited to the sketching and superficial criticism of the narrations in favor and against the Alevi lineage of the Fatimids. In this article, by adopting a comparative method, through the application of the qualitative content analysis technique, an attempt is made to confront the reports of a wide range of sources that agree and disagree with the official narrative of the Fatimid government, the existing research gap in this field is resolved and a scientific and appropriate answer is given to this fundamental question. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Fatimid caliphate, Fatimid lineage, Pre-Fatimid, Period Satr period | ||
| مراجع | ||
|
ابن‌اثیر، علی‌بن‌محمد (1965م) الکامل فی التاریخ، بیروت: دارصادر.
ابن‌طباطبا، ابراهیم‌بن‌ناصر (1388ق) منتقله الطالبیه، نجف: مطبعه الحیدریه.
ابن‌عنبه (1417ق) عمده الطالب فی انساب آل ابی‌طالب، قم: مؤسسۀ انصاریان.
ابن‌میسر، تاج‌الدین محمدبن‌علی (بیتا) المنتقی من اخبار مصر، انتقاه تقی‌الدین احمدبنعلی المقریزی، به‌تحقیق ایمن فؤاد سید، قاهره: المعهد العلمی الفرنسی للآثار الشرقیه.
ابن‌واصل، محمدبن‌سالم (1963م) مفرج الکروب فی اخبار بنی ایوب، قاهره: بینا.
ابن‌طقطقی حسنی، محمدبن‌تاج الدین (1418ق) الاصیلی فی انساب الطالبیین، قم: کتابخانۀ مرعشی نجفی.
ابوالفداء، اسماعیل‌بن‌علی (بیتا) تاریخ ابی الفداء المسمی المختصر فی اخبار البشر، به‌تحقیق محمد دیوب، بیروت: دارالکتب العلمیه،
اندلسی، ابن‌حزم (1403ق) جمهره انساب العرب، بیروت: دارالکتب العلمیه.
اندلسی، ابن‌حزم(1420ق) الفصل فی الملل و الاهواء و النحل، بیروت: دارالکتب العلمیه.
انصاری، راضیه، محمدعلی چلونگر و فریدون الهیاری (1398) «کارکرد سیاسی و مذهبی شعر در دورۀ فاطمیان (567-358ق) در برخورد با مخالفان خارجی»، تاریخ اسلام و ایران، 29(44)، 33-9.
ایوانف، ولادیمیر (1939م) مذاکرات فی حرکه المهدی الفاطمی (استتار الامام و سیره جعفر الحاجب) القاهره: مطبعه المعهد العلمی الفرنسی للآثار الشرقیه.
بابایی سیاب، علی (1398) «تاریخ‌گذاری یک رخداد: پیدایش شهر سلمیه در منابع اسماعیلی و غیراسماعیلی»، تاریخ اسلام و ایران، 29(41)، 25-9.
بابایی سیاب، علی(1400) «گونه‌شناسی مطالعات جدید اسماعیلی و ضرورت تحقیق در تاریخ‌نگاری آنان»، تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری، 31(28)، 37- 15.
بخاری، ابی‌نصر (1413ق) سر السلسله العلویه، قم: انتشارات شریف رضی.
بردی، یوسف‌ابن‌تغری (1375ق) النجوم الزاهره، قاهره: دارالکتب المصریه.
بغدادی، عبدالقاهربن‌طاهر (1408ق) الفرق بین الفرق و بیان فرقۀ الناجیۀ منهم، بیروت: دارالجیل.
پروان، بیژن؛ دهقانی، رضا (1397) «نسب فاطمیان و خاندان میمون»، پژوهشنامۀ تاریخ، 13(50)، 64- 45.
الحسنی، یحیی‌بن‌طباطبا (1997م) اربع مخطوطات فی انساب اهل البیت: ابناء الامام فی مصر و الشام، دمشق: دارالکنان.
الحسینی المدنی، ضامن‌بن‌شدقم (1420ق) تحفه الازهار و زلال الانهار فی نسب ابناء الائمه الاطهار، تهران: دفتر نشر میراث مکتوب.
حسینی سمرقندی، حسین‌بن‌عبدالله (بیتا) انساب الطالبیین، قاهره: مکتبه الثقافه الدینیه.
دفتری، فرهاد (1386) تاریخ و عقاید اسماعیلیه، تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
دواداری، ابی‌بکر عبدالله‌بن آیبک (1422ق) کنز الدرر و جامع الغرر: الجزء السادس: الدرّۀ المضیۀ فی أخبار الدولۀ الفاطمیه، تحقیق هانس روبرت رویمر، الطبعۀ الثانیه، القاهره: مکتبۀ المؤید.
العبیدلی، محمد‌بن‌جعفر (1413ق) تهذیب الانساب و نهایه الاعقاب، قم: کتابخانۀ مرعشی نجفی.
علوی، علی‌بن‌محمد (1409ق) المجدی فی انساب الطالبیین، قم: کتابخانۀ مرعشی نجفی.
غالب، مصطفی (1965م) تاریخ الدعوة الاسماعیلیه، الطبعه الثانیه، بیروت: دار الاندلس.
فرمانیان، مهدی؛ عالمی، سیدعلیرضا (1393) «نسب خلیفۀ نخست فاطمی از نگاه نسب‌‌شناسان»، پژوهشنامۀ مذاهب اسلامی، 1(2)، 26- 9.
قلقشندی، احمدبنعلی (1427ق) مآثر الانافه فی معالم الخلافۀ، به‌تحقیق عبدالستار احمد فراج، بیروت: عالم الکتب.
مجدوع، اسماعیل‌بن‌عبدالرسول (1966م) فهرسه الکتب و الرسائل، ویرایش علی‌‌نقی منزوی، تهران: بینا.
مروزی ازورقانی، اسماعیل‌بن‌حسین (1409ق) الفخری فی انساب الطالبیین، قم: کتابخانۀ مرعشی نجفی.
مقریزی، احمدبنعلی (1422ق) اتعاظ الحنفا باخبار ائمه الفاطمیین الخلفا، بیروت: دارالکتب العلمیه.
مقریزی، احمدبنعلی (1427ق) المقفی الکبیر، به‌تحقیق محمد یعلاوی، بیروت: دارالغرب الاسلامی.
نویری، احمد‌بن‌عبدالوهاب (1984م) نهایه الارب فی فنون الادب، قاهره: بینا.
الواسطی، عبیدالله (1433ق) بحر الانساب، بیروت: مؤسسۀ البلاغ.
الیمانی الموسوی، محمد کاظم‌بن‌ابی الفتوح (1377ق) النفحه العنبریه فی انساب خیر البریه، قم: کتاب‌خانه مرعشی نجفی.
Daftari, Farhad, (2004), Ismaili literature: A bibliography of sources and studies, The Institute of Ismaili Studies, London. ‘Alavī, ‘Alī b. Moḥammad (1409 AH), al-Maǰdī fī al-Ansāb ul-Ṭalībīyyīn, Qom: Mar‘aŠī Naǰafī Library. Abūlfīda’, Isma‘īl b. ‘Alī (n.d), TarīḴ Abūlfīda’, Research by Mohammad Dayubs, Beirut: Dār ul-kotob ul-‘elmīya. Al-Ḥasanī, Yaḥya b. Ṭabaṭaba (1997), Arba‘ MaḴṭūṭāt fī Ansāb Ahl ul-Bayt: Ibn al-Imam fī Mīṣr ul-Šams, Damascus: Dār ul-Kīnnān. Al-Ḥosseīnī al-Mada’īnī (1420 AH), Toḥfat ul-Azhār wa Zolāl ul-Anhār fī nasab Abnā’ ul-A’īmah al-Aṭhār, Tehran: The Book of Written Heritage Publishing. Al-Obaydī, Moḥammad b. ǰa'far (1413 AH), Tahḍīb ul-Ansāb wa Nahāyat ul-A‘qāb, Qom: Mar‘aŠī Naǰafī Library. Al-Wasītī, ‘Obaīdullah (1433 AH), Baḥr ul-Ansāb, Beirut: Al-Balāḡ Institute. Al-Yamanī Al-Mousawī, Mohammad Kazem b. Abi al-Futuh (1377 AH), Al-Nafḥat ul-Anbarīyya fī Ansāb Ḵaīr ul-Barīyya, Qom: Mar ‘aŠī Naǰafī Library. Ansari, Raziyeh, Mohammad Ali Chelongar and Fereydoon Alahyari (1398), " Babaei Siab, Ali (1398 AD), " The History of an Event: Genesis of "Salamiyah" in Isma''''ili and non-Isma''''ili Sources", HISTORY OF ISLAM & IRAN, Ninth Year, New Period, No. 41, pp. 9-25. Babaei Siab, Ali (1400 AD), " Typology of new Ismaili studies and The necessity of research in their historiography", Historical perspective and Historiography, Thirty-first Year, New Period, No. 28, pp. 15-37. Baḡdādī, ‘Abd ul-Qāhīr(1408 A.H.), Al-Farq Beīn ul-Fīraq, Beirut: Dār ul-ǰīl. Brady, Yūsūf b. Taḡrā (1375 AH), Al -Noǰūm ul -Zāhīra, Cairo: Dār ul -Kotob ul -Mīṣrīyah. BuḴārī, Abī Naṣr (AH 1413), Sar Sīlsīlat ul -‘Alawīyah, Qom: Šarīf Rażī Publications. Daftari, Farhad (1386), Ismaili History and Beliefs, Tehran: Farzan Rooz Publishing and Research. Dawādārī, Abī Bakr Abdullah b. Āybak (1422 AH), Kīnz ul-Dorar wa ǰāmī‘ al-ḡorar: Part VI, research by Hans Robert Roimer, second edition, Cairo: Al-Muayyed School. Ebn al ʻInabah (1417 AH), ̒Omdat ul-Ṭolāb fī Ansāb Āl -Abī Ṭālīb, Qom: Ansarian Institute. Ebn Aṯir, ̒Alī b. Moḥammed (1965), Al -Kāmīl fī Al-Tarīḵ, Beirut: Dār. Ebn Ḥazm (1403 AH), Anasāb ul -‘Arab, Beirut: Dār ul-kotob ul-‘elmīya. Ebn Ḥazm (1420 AH), Al -Fīsal fī al-Mīlal wa al-Ahwa wa Al-Nīḥal, Beirut: Dār ul-kotob ul-‘elmīya. Ebn Moyasar, Taǰ ul -Dīn Moḥammed b. ̒Alī (n.d), Al- Montaqi fī Aḵbār-e Mīṣr, researched by Ayman Fuad, Cairo: Al -Ma‘had ul-Elmī al-Fransī Līl Āṯār ul-Šarqī. Ebn Ṭabāṭabā, Ebrahīm b.Nāṣṣer (1388 AH), Manqalat ul -Ṭalībīyah, Najaf: Al -Heīdarīyyah. Ebn Ṭaqṭaqī Ḥassanī, Moḥammad b. Taǰ ul -Dīn (1418 AH), Al-Aṣīlī fī Ansāb Ṭalībīeen, Qom: Marashi Najafi Library. Ebn Wassīl, Mohammad b. Salīm (1963 AD), Mafraǰ ul-Krūb fī Aḵbār-e Banī Ayūb, Cairo. Farmanian, Mehdi, Seyed Alireza Alami (2013), " Ancestry of the First Fatemid Caliph from Viewpoint of Genealogists ", Journal of Islamic Religions, first year, second issue, pp. 26-9. Ghalib, Mustafa (1965), TarīḴ Da’wat ul-Isma‘īlīyyah, second edition, Beirut: Dār ul-Andalus. Hosseini Samarqandi, Hossein bin Abdullah (n.d), Ansāb ul-Ṭālebīyīn, Cairo: Maktabat ul-ṯīqāfat ul-Dīnīyah. Ivanov, Vladimir (1939), Negotiations of Al -Mahdi al -Fatimi (Campaign of Al -Emam and Sira Ja'far al -Hajj), Cairo: Maṭba‘a al-Ma‘had ul-Elmī al-Fransī Līl Āṯār ul-Šarqī. Majdo, Ismail b. Abdul Rasool (1966), Catalog of Books and Letters, edited by Ali-Naqi Monzavi, Tehran: Bīnā. Marvazi Azurqani, Ismail b. Hossein (1409 AH), Al-FaḴrī fī Ansāb ul- Ṭalībīyyīn, Qom: Mar ‘aŠī Naǰafī Library. Moqrīzī, Aḥmad b. ‘Alī (1422 AH), It‘āẓ ul-Ḥonafa, Beirut: Dār al-Kītāb ul-‘Elīmīya. Moqrīzī, Aḥmad b. ‘Alī (1427 AH), al-Maqfī al-Kabīr, researched by Mohammad Yalawi, Beirut: Dār ul-ḡarb ul-Islamī. Nūweīrī, Aḥmad b. ‘Abd ul-Wahhāb (1984), Nahāyat ul-‘Arab fī Fonūn ul-Adab, Cairo. Parwan, Bijan, Reza Dehghani (2017), " The Fatemid descent and Maymun Family", History Research, 13th year, No. 50, pp. 45-64. Qalqašandi, Aḥmad b. ‘Alī (1427 AH), Ma’āṯīr ul-Inafa fī Ma‘ālīm ul-Ḵīlafah, researched by Abdul Sattar Ahmad Faraj, Beirut: ‘Ālīm ul-Kītāb. The political and religious function of poetry in the era of the Egyptian Fatimids (358-567 AH) in dealing with their foreign opponents", HISTORY OF ISLAM & IRAN, Ninth Year, New Year, No. 44, No. 44 Pp. 9-33. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 336 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 168 |
||