پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 915 |
| تعداد مقالات | 7,521 |
| تعداد مشاهده مقاله | 12,227,325 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,648,276 |
گره‌گشایی معنایی ـ ساختی از یک غزل پیچیدۀ حافظ | ||
| ادبیات عرفانی | ||
| مقاله 3، دوره 13، شماره 24، اردیبهشت 1400، صفحه 71-99 اصل مقاله (335.11 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/jml.2021.36625.2217 | ||
| نویسنده | ||
| قدرت الله طاهری* | ||
| دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| بخش زیادی از شعر حافظ، محصول تجربه های عرفانی است و شاعر در مقام صورتبندی زبانی آنها از انواع شگردهای بلاغی بهره برده است. تجربه های عرفانی، بیشتر در غزل های روایی او نمایان شده و به دلیل فشردگی روایت و سیالیّت ذاتیِ تجربه های عرفانی، علیرغم داشتن زبان ساده، گره های دشواری در معنا و شکل غزل ها ایجاد میشود. غزل شمارۀ 423 با مطلعِ «دوش رفتم به در میکده خواب آلوده// خرقه تردامن و سجاده شراب آلوده» یکی از این نمونه هاست. این غزل، اگرچه به‌صورت پوشیده، مرحلۀ تبدیل «عرفان زاهدانه» به «عرفان عاشقانه» را گزارش میکند، در صورت روایت به‌ویژه در پرداخت شخصیت «مغبچۀ باده فروش» و گفتگویی که بین او و راوی درمیگیرد، هنجارهای ادبی و عرفانیِ سنت شعر قلندرانه نقض میشود؛ مغبچۀ بادهفروش که در شعر قلندرانه مشوّق سالکِ مقیم عالم زهد برای ورود به میخانه است، در نقش تازهای ظاهر میشود و ملامتگرانه راوی را از اینکه به دیرمغان پای نهاده است و شرابی نوشیده و با شیرین پسران نرد عشق باخته، به نقد می‌کشد. مسئلۀ اصلی نوشتار حاضر این است که چگونه میتوان غزل حاضر را در متن سنت شعر قلندریِ پیش از حافظ و ابیات پراکندۀ خود وی قرار داد و غزل را از این تناقض معنایی و شکلی نجات داد؟ ما با ارائۀ خوانشی معنایی ـ ساختی و به شیوۀ «تأویلی و تفسیری» سعی میکنیم گره این مشکل را باز و اثبات کنیم همین غزل نیز در ادامۀ سنت غزل قلندرانه و دستگاه فکری حافظ است و شاعر با دستکاری رندانه در سنت ادبی، به روایت و ساختی هنری از بیان همان اندیشه ها دست یافته و با ایجاد ابهامی معنایی و شکلی، اثری گشوده بر خوانش های مختلف آفریده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| غزل حافظ؛ شعر قلندرانه؛ روایت فشرده؛ تأویل و تفسیر | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Semantic-Structural Unraveling of a Complex Sonnet of Hafez | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Ghodrat Allah Taheri | ||
| Associate Professor of Persian Language and Literature Department, Literature and Humanities Faculty, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| A significant part of Hafez's poetry is the product of complex mystical experiences and the poet uses a variety of rhetorical devices in their linguistic formulation. Therefore, these two factors complicate Hafez's poetry. The mystical experiences of Hafez are more evident in his intensive narrative sonnets and due to the excessive compactness of these narratives, and the inherent fluidity of intuitive experiences, serious complications arise in the meaning and form of these sonnets despite their simple language. The sonnet 423 starting with the verse: “Last night, to the door of the wine-house, I went, sleep-stained; the Khirka wet in skirt, and prayer-mat, wine-stained” is one of these cases. This sonnet, though covertly, reports the stage of transformation from “ascetic mysticism” into “romantic mysticism”. In the form of narration, especially in the symbolic characterization of “Moghbacheh” and the conversation between him and the narrator, the literary and mystical norms of the tradition of Qalandari poetry have been violated. This character—a tavern master who often provokes the pious seeker to enter the tavern in Qalandari poetry—appears in a new role in this sonnet and rebukes the narrator for entering the tavern and drinking wine and making love to the boys. The question addressed is how we can place this sonnet within the tradition of Qalandari poetry and save the sonnet from semantic and formal contradictions. Adopting a semantic-structural reading and interpretive method, we try to untie the knot and prove that this sonnet is a continuation of the same tradition of Qalandari sonnets and the intellectual doctrine of Hafez. The poet, by manipulating the literary tradition, has achieved a narrative and artistic construction of the same ideas and through creating semantic and formal ambiguities has made it open to multiple readings. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Hafez Sonnet, Qalandari Poetry, Compact Narration, Interpretation (Ta’vil) | ||
| مراجع | ||
|
منابع استعلامی، محمد (1383). درس حافظ؛ نقد و شرح غزل های خواجه شمسالدین محمد حافظ. جلد2. چاپ دوم. تهران: انتشارات سخن. پورنامداریان، تقی (1382). گمشدۀ لب دریا، تأملی در معنی و صورت شعر حافظ. چاپ اول. تهران:انتشارات سخن. ثروتیان، بهروز (1388). شرح غزلیات حافظ. دفتر چهارم. چاپ اول. تهران: مؤسسۀ انتشارات نگاه. حافظ شیرازی، خواجه شمسالدین محمد (1320). دیوان اشعار. با اهتمام محمد قزوینی و قاسم غنی. تهران: کتابخانۀ0 زوّار. حمیدیان، سعید (1395). شرح شوق؛ شرح و تحلیل اشعار حافظ. جلد 5. چاپ پنجم. تهران: نشر قطره. خرمشاهی، بهاءالدین (1383). حافظنامه. جلد2. چاپ چهاردهم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی سنایی، مجدودبنآدم (1380). دیوان سنایی غزنوی. به سعی و اهتمام محمدتقی مدرس رضوی. چاپ هفتم. تهران: انتشارات سنایی. سودی بسنوی، محمد (1366). شرح سودی بر حافظ. جلد4. ترجمۀ عصمت ستّارزاده. چاپ پنجم. تهران: انتشارات زرین و نگاه. شفیعیکدکنی، محمّدرضا (1390). تازیانههای سلوک؛ نقد و تحلیل چند قصیده از سنایی. چاپ یازدهم. تهران: انتشارات آگه. طاهری، قدرتالله (1392). روایت سرّ دلبران؛ بازجُست زندگی و تجربه های تاریخی مولانا در مثنوی. چاپ اول. تهران: انتشارات علمی. طاهری، قدرتالله (1382). «نقد و تحلیل ساختارگرایانۀ غزل ـ روایت های عطار». مجلۀ فرهنگ. شمارۀ 46 و 47. تابستان و پاییز 82. صص 191-215. عطار نیشابوری، فریدالدین محمد (1374). دیوان اشعار. تصحیح تقی تفضلی. چاپ پنجم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. فتوحی، محمود و محمد افشین‌وفایی (1388). «مخاطبشناسی حافظ در سدههای هشتم و نهم هجری بر اساس رویکرد تاریخ ادبی هرمنوتیک». فصلنامۀ نقد ادبی. سال2. شمارۀ 6. تابستان. صص 71-126. فروزانفر، بدیعالزمان (1353). شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فریدالدین محمد عطار نیشابوری. چاپ دوم. تهران: انتشارات کتابخانۀ دهخدا. مالمیر، تیمور و شادی احمدی (1396). «تحلیل ساختارهای روایی غزلیات حافظ». ادب فارسی. سال 7. شمارۀ 2. پاییز و زمستان 1396. صص 21- 39. مولانا، جلالالدین محمد (1356). کلیات دیوان شمس تبریزی. با مقدمه و تصحیح محمد عباسی. تهران: انتشارات نشر طلوع نجمی، شمسالدین (1394). «واکاوی اسطورۀ جرعهافشانی». نشریۀ ادب و زبان. دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان. سال 18. شمارۀ 38 . پاییز و زمستان 94. صص 343- 361. نیساری، سلیم (1386). دفتر دگرسانیها در غزلهای حافظ؛ برگرفته از پنجاه نسخه خطی قرن نهم. جلد 2. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. هروی، حسینعلی (1367). شرح غزلهای حافظ. جلد 3. چاپ دوم. تهران: نشر نو. همایونفرخ، رکنالدین (1370). حافظ خراباتی. چاپ دوم. تهران: انتشارات اساطیر. همایی، جلالالدین (1389). فنون بلاغت و صناعات ادبی. چاپ اول. تهران: انتشارات اهورا.
References Attare Neyshabouri, F. M .(1995) .Divane Ashaar. )T. Tafazoli, Ed). (5th). Tehran: Elmi v farhangi Publication. Estelami, M. (2004). Darse Hafez, Nagd va sharhe gazalhaye khaje Shams al_Din Mohammad Hafez Shirazi (Hafiz lesson; Critique and explanation of the lyric poems of Khajeh Shams al_Din Mohammad Hafez). Vol. 2. (2th ed). Tehran: Sokhan Publication. Foroozanfar, B. (1974). Sharhe Ahval va naghd va tahlile Asare Sheikh Farid al-Din Mohammad Attar Neyshabouri (Description and critique of the works of Sheikh Farid al-Din Mohammad Attar Neyshabouri. (2th ed). Tehran: Dehkhoda Library Publication. Fotoohi, M. & Afshin Vafai, M. (2009) Hafez's audience in the eighth and ninth centuries AH based on the approach of hermeneutic literary history. Literary Criticism Quarterly. Year 2. No. 6. Summer. 71-126. Hafez Shirazi, Sh. M. (1941). Divan Ashaar. (M. Qazvini and Q. Ghani, Ed) Tehran: Zavar Library. Hamidiyan, S. (2016). Sharhe Shog, Sharh va Tahlile Ashare Hafez (Description of enthusiasm; Description and analysis of Hafez's poems). Vol. 5. (5th ed). Tehran: Ghatre Publication. Heravi, H. A. (1988). Sharhe gazalhaye Hafez. (Description of Hafez's sonnets). Vol. 3. (2th ed) Tehran: No Publication. Homayi, J. (2010). Fonoon va Sanaate adabi (Rhetoric and literary crafts). (1th ed). Tehran: Ahura Publication. Homayoun Farrokh, R. (1991). Hafez Kharabati. (2th ed). Tehran: Asatir Publication. Khorramshahi, B. (2004). Hafezname. Vol. 2. (4th ed). Tehran: Elmi va Farhangi Publication. Malmir, T. & Ahmadi, S. (2017). Analysis of narrative structures of Hafez's lyric poems. Persian literature. Year 7. Issue 2. 21-39. Mewlana, J. (1977). Divan Shams Tabrizi. (M. Abbasi. Ed). Tehran: Tolo Publication. Najmi, Sh. (2015). Analysis of the myth of injecting. Journal of Literature and Language. Faculty of Literature and Humanities, Shahid Bahonar University of Kerman. Year 18. No. 38. 343- 361. Nisari, S. (2007). Daftare degarsaniha dae gazalhaye Hafez bargerefte az Panjah Noskheye khatti gharn nohom(Alterations in Hafez's Lyrics; Taken from fifty ninth-century manuscripts. Vol. 2. Tehran: Academy of Persian Language and Literature Publication. Poornamdarian, T. (2003). Gomshodeye Labe Darya,Taammoli dar mani and form shere hafez (Lost by the Sea, a contemplation on the meaning and form of Hafez's poem). (1th ed). Tehran: Sokhan Publication. Sanai, M. A. (2001). Divan Ashaar Sanai. (M. T. Modarres Razavi, Ed). (7th ed). Tehran: Sanai Publication. Servatiyan, B. (2009). Sharhe Gazaliyat Hafez (Description of Hafez's lyric poems). Vol. 4. (1th ed). Tehran: Negah Publishing Institute) Shafiee Kadkani, M. (2001). Taziyanehaye solok, Naghd va Tahlile chand ghasige az Sanai (Conduct whips; Critique of several poems by Sanai). (11th ed). Tehran: Agah Publication. Soodi Bosnavi, M. (1987). Sharhe Soodi bar Hafez (Description of Soodi to Hafiz). Vol. 4. (E. Sattarzadeh, Trans). (1th ed). Tehran: Zarrin and Negah Publication. Taheri, Gh. (2003). Structuralist critique and analysis of Ghazal - Attar's narrations. Journal of Culture. Nos. 46 & 47. 191-215. Taheri, Gh. (2013). Revayate serre delbaran, bazjoste zendegi va tajrobehaye tarikhie mewlana dar Masnavi (The narration of the secret of lovers; Investigation of Rumi's life and historical experiences in Masnavi). (1th ed). Tehran: Elmi Publication. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 480 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 286 |
||