1دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه خلیج فارس
2کارشناس ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه خلیج فارس
چکیده
از جمله مهمترین راههایی که امروزه در علم معناشناسی مورد توجه ادبپژوهان واقع شده، شناخت معنای واژگان از منظر همنشینی است؛ زیرا با بررسی واژگان در سیاق آیات میتوان به معنای دقیقی از واژه دست یافت. واژۀ «عذاب» دلالت بر عقوبتی میکند که نتیجه طبیعی عمل فرد است ولی اشارهای به شدت عقوبت ندارد؛ امّا همنشینی آن با اوصافی مانند: ألیم، شدید، مهین، نکر و غیره حالت و شدت آن را بیان میکند. هدف از پژوهش حاضر بررسی واژۀ «عذاب» با روش توصیفی- تحلیلی از طریق ارتباط همنشینی است، تا تأثیر این اوصاف بر واژۀ عذاب و حد و مرز این واژه همراه اوصاف گوناگون مشخص شود و در پی آن هستیم به این سؤال پاسخ دهیم که آیا عذابهای مختلف مانند عذاب ألیم، نکر، صعد و غیره با همدیگر تفاوت دارند؟ بررسی واژۀ «عذاب» در کنار این اوصاف نشان میدهد که قرآن کریم برای بیان عذاب افراد اوصاف متعددی را بکار میبرد به عنوان مثال عذاب ألیم نشان دهندۀ دردی است که به آخرین حد خود رسیده و بیشتر آیات آن مربوط به کافران است، عذاب شدید نشان دهندۀ عذابی سخت و محکم مانند زلزلهای که سخت است، عذاب مهین، عذابی خوارکننده و مخصوص گناهی است که رنگ استهزاء دارد و عذاب نُکر عذابی ناشناخته است؛ امّا در بین این اوصاف، «ألیم» پربسامدترین وصف عذاب در قرآن کریم و غالباً به عنوان صفت عذاب آخرت آمده و اشاره به این دارد که این عذاب دردناکتر و کیفر کافران دائمى است.
The semantics of the term "punishment and its qualities" in the Holy Qur'an based on the conjunction
نویسندگان [English]
Hossein Mohtadi1؛ Noshafarin Morsali2
1Associate Professor, Department of Arabic Language and Literature, Persian Gulf University
2MSc of Department of Arabic Language and Literature, Persian Gulf University
چکیده [English]
Among the most important ways concerned by semantic scholars today is recognizing the meaning of the words according to their syntagmatic relations, for the verbal examination of words in the context of verses may obtain the exact sense of words. The word “'Adhāb” (عذاب: torment/punishment) refers to a punishment that is the natural result of one’s deeds; But it doesn’t indicate to the severity of punishment; However, its relationship with descriptions such as: (الیم, شدید, مهین, نکر,) etc. expresses its state and intensity. The purpose of this research is to investigate the word 'Adhāb using descriptive-analytical method based on the syntagmatic relations. It will determine the effect of these attributes on the word and the boundaries of it with various attributes. It aims to answer the question: “are various torments like (الیم, شدید, مهین, نکر) etc. different from each other?” Examining this word along with such attributes shows that the Holy Qur'an uses various attributes to express the torment of people; for example, the painful (ألیم) torment indicates the pain that has reached its limit and mostly is related to the infidels. The severe (شدید) torment refers to a severe and firm torment, like an earthquake which is severe. The humiliating (مهین) torment is specific to the sin of mockery, and the nukur (نکر) torment is an unknown punishment. Amongst, (ألیم) is the most frequent description in the Holy Qur’an, mostly referred to as the attribute of the torment of the Hereafter. It indicates that this torment is more painful and the punishment of the disbelievers is permanent.
کلیدواژهها [English]
Keywords: Semantics, Syntagmatic Relationship, Torment, The Holy Qur’an
مراجع
قرآن کریم.
آلوسى، محمود بن عبدالله، (1415ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، الطبعة الأولی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن درید، محمد بن حسن، (1988م)، جمهرة اللغة، الطبعة الأولی، بیروت: دار العلم للملایین.
ابن سیده، على بن إسماعیل، (1421ق)،المحکم و المحیط الأعظم،تصحیح عبدالحمید هنداوى، الطبعة الأولی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن فارس، أحمد بن زکریا، (1404ق)، معجم المقاییس اللغة، تحقیق محمد هارون عبد السلام، الطبعة الأولی، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
ابنمنظور، محمدبن مکرم، (1414 ق)، لسان العرب، تحقیق أحمد فارس، الطبعة الثالثة، بیروت: دار صادر.
ازهرى، محمد بن أحمد، (1421ق)، تهذیب اللغة، الطبعة الأولی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
اصفهانى، محمد باقر بن محمد تقى مجلسى، (1410ق)، بحار الأنوار، الطبعة الأولی، بیروت: مؤسسة الطبع و النشر.
امین، نصرتبیگم، (بیتا)، تفسیر مخزن العرفان در علوم قرآن، چاپ اول، بیجا، بینا.
ایزوتسو، توشیهیکو، (1361ش)، خدا و انسان در قرآن، ترجمه احمد آرام، چاپ هشتم، تهران: سهامی انتشار.
ایزوتسو، توشیهیکو، (1378ش)، مفاهیم اخلاقی- دینی در قرآن مجید، ترجمه فریدون بدرهای، چاپ اول، تهران: نشر فرزان.
بدیع یعقوب، أَمیل، (1985م)،موسوعة النحو و الصّرف و الإِعراب، الطبعة الثانیة، بیروت: دار العلم للملابین.
پالمر، فرانک رابرت، (1391ش)، نگاهی تازه به معنیشناسی، ترجمه کورش صفوی، چاپ ششم، تهران: نشر مرکز.
جوهرى، إسماعیل بن حماد، (1376ق)، الصحاح، مصحح أحمد عبد الغفور عطار، الطبعة الأولی، بیروت: دار العلم للملابین.
حسینى همدانى، محمد، (1404ق)، انوار درخشان در تفسیر قرآن، چاپ اول، تهران: لطفی.
حمیرى، نشوان بن سعید، (1420ق)، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، تصحیح مطهر بن على اریانى، یوسف محمد عبدالله، حسین بن عبدالله عمرى، الطبعة الأولی، بیروت: دار الفکر.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد، (1374ش)، مفردات الفاظ قرآن، چاپ دوم، تهران: مرتضوی.
رضایی، رقیه و فتحیه فتاحی زاده، (1395ش)، «معناشناسی احباط در قرآن کریم با تأکید بر روابط همنشینی و جانشینی»،پژوهشنامه تفسیر قرآن، دورۀ 3، شمارۀ 1، صص25 – 1.
رکعی، محمد؛ شعبان، نصرتی، (1396 ش)، میدانهای معنایی در کاربست قرآنی، چاپ اول، قم: مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث.
زمخشرى، محمود بن عمر، (1979م)، أساس البلاغة، الطبعة الأولی، بیروت: دار صادر.
شاه عبدالعظیمى، حسین، (1363ش)،تفسیر اثنى عشرى، چاپ اول، تهران: میقات.
شریفی، علی، (1394 ش)، معناشناسی قرآن در اندیشه شرقشناسان با تأکید بر ایزوتسو، چاپ اول، قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
مهتدی، حسین، (1396ش)، «بررسی ظرافتهای لغوی واژۀ «فقیر» در نهجالبلاغه و مترادفهای آن بر اساس رابطۀ همنشینی و جانشینی»،فصلنامه پژوهشهای نهجالبلاغه، دورۀ 16، شمارۀ پیاپی54، صص 112- 89.
میر لوحی، علی، (1392ش)، ترادف در قرآن کریم، چاپ اول، قم: نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
میبدى، احمد بن محمد، (1352ش)، خلاصه تفسیر ادبى و عرفانى قرآن مجید به فارسی از کشفالاسرار، چاپ دوم، تهران: اقبال.
واسطی الزبیدى، محمد بن مرتضى، (1414ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، تصحیح على شیری، الطبعة الأولی، بیروت: دار الفکر.
هاشمى رفسنجانى، اکبر، ( 1386ش)، تفسیر راهنما: روشى نو در ارائه مفاهیم موضوعات قرآن، چاپ اول، قم: بوستان کتاب
