1استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم، ایران.
2دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم، ایران.
چکیده
آیه ۲۷۵ سوره بقره در تقابل با آیات قبل از خود که از انفاق سخن میگوید، به بحث درباره ربا پرداخته و در این راستا رباخواران را به کسانی که با مس شیطان دچار خبط شدهاند، تشبیه کرده است. این مقاله کوشیده است با بررسی معنای اصلی واژه "خبط" مراد این تشبیه را روشن نماید. اغلب مفسران با یکی انگاشتن مس، جنون و صرع و نزدیک دانستن این مفهوم به خبط، تشبیه بکار رفته در آیه را به معنای مجنون شدن رباخواران دانسته اند و تنها در حقیقی یا مجازی بودن ایجاد جنون توسط شیطان به بحث پرداخته اند. در این مقاله، با توجه به معنای لغوی واژه "قوم"، "خبط"، "مس" و کاربرد این واژگان در دیگر آیات و روایات، این نتیجه به دست آمد که مراد آیه از خبط قیام رباخوار با مس شیطان، نه مجنون شدن رباخواران؛ بلکه ترسیم قیامی در خلاف جهت فطرت برای رباخواران است که موجب تغییر هندسه فکری رباخواران و سیر نزولی حرکت آنها میشود.
Reflections on the Issue of Satan’ Khabaṭ in the Verse
2: 275, Regarding Shi’a and Sunni Views
نویسندگان [English]
Talat Hasani1؛ Zahra Mahmoudi2
1Assistant Professor, Department of Qur’an and Hadith Sciences, Qom University, Iran.
2PhD Candidate of Qur’an and Hadith Sciences, Qom University, Iran.
چکیده [English]
The verse 275 of Surah al-Baqara, in contrast to the previous verses speaking of charity, points to usury and describes the usurers as those who have been struck (khabṭ) by Satan’s impact (mass: touch). The present article attempts to clarify this description through the exact meaning of the word “khabaṭ”. Most exegetes believe that this word is the same as mass, dementia and epilepsy, and hence the description used in this verse shows madness of usurers. They have doubts only about the real or virtual creation of insanity by Satan. Regarding the literal meaning of the words “qawama”, “khabaṭ” and “mass” and the use of these words in other verses and narratives, it is proved that the purpose of the verse of striking the usurers with the Satan’s impact is not dementia of usurers, but is to depict their rising that is in opposite direction to the nature of human (faṭrah) and will change their mind and cause to their downward move.
کلیدواژهها [English]
khabṭ, Mass, Dementia, Usury, Nature, the Verse of Satan’s Mass
مراجع
قرآن کریم.
آلوسی، محمود بن عبدالله، (1415ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، چاپ اول، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن بابویه، محمد بن علی، (1367ش)، من لایحضره الفقیه، علیاکبر غفاری، چاپ اول، تهران: نشر صدوق.
ابن بسطام، عبدالله، (1411ق)، طب الأئمة علیهم السلام (لابن بسطام)، خرسان، محمد مهدی، چاپ دوم، قم: دارالشریف الرضی.
ابن درید الازدی، أبو بکر محمد بن الحسن، (1987م)، جمهره اللغه، چاپ اول، بیروت: دارالعلم للملایین.
ابن عاشور، محمد طاهر، (بیتا)، تفسیر التحریر و التنویر، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
ابن عطیه، عبدالحق بن غالب، (1422ق)، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن فارس، احمد بن فارس، (1404ق)، معجم مقاییس اللغة، هارون، عبدالسلام محمد، قم: مرکز النشر التابع لمکتب الإعلام الإسلامی.
ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، (بیتا)، تفسیر غریب القرآن ابن قتیبه، بیروت: دار و مکتبة الهلال.
ابن منظور، محمد بن مکرم، (1414ق)، لسان العرب، چاپ سوم، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
ابو حیان، محمد بن یوسف، (1420ق)، البحر المحیط فی التفسیر، بیروت: دار الفکر.
ابومخنف، لوط بن یحیی، (1417ق)، وقعة الطفّ، یوسفی غروی، محمد هادی، قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی.
ازهری الهروی، ابومنصور محمد بن احمد، (2001م)، تهذیب اللغه، چاپ اول، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
جوادی آملی، عبدالله، (1386ش)، تفسیر موضوعی قرآن کریم: فطرت در قرآن، چاپ اول، قم: اسراء.
جوهری، اسماعیل بن حماد، (1407ق)، صحاح(تاج اللغه و صحاح العربیه)، چاپ چهارم، بیروت: دارالعلم للملایین.
حر عاملی، محمد بن حسن، (1409ق)، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، قم: موسسة آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث.
حسن بن علی، امام یازدهم علیه السلام، (بیتا)، التفسیر المنسوب إلى الإمام الحسن بن علی العسکری (علیهم السلام)، قم: مدرسة الإمام المهدی (علیه السلام).
حقی، اسماعیل بن مصطفی، (بیتا)، تفسیر روح البیان، بیروت: دار الفکر.
دروزه، محمد عزه، (1383ق)، التفسیر الحدیث، قاهره: دار احیاء الکتب العربیه.
رازی، ابوالفتوح حسین بن علی، (1408ق)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامى.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412ق)، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت: دار الشامیة.