نقد و بررسی دیدگاه مشهور فقهاء امامیه در عدم وجوب استبراء زانیه غیر باردار

استبراء زانیه، یکی از مسائل اختلافی بین فقهای امامیه است. مشهور فقها استبراء زانیه بدون شوهر و غیر باردار را واجب نمی‌دانند و برخی دیگر قائل به وجوب استبراء هستند. لسان مشهور در نفی وجوب یکی نیست، برخی استبراء را مطلقاً قبول ندارند و اصلاً نامی از آن نبرده‌اند و ازدواج بعد از زنا را صحیح می‌دانند، برخی استبراء را مستحب و برخی دیگر ضمن اذعان به عدم وجوب استبراء به احتیاط در این مسئله تمایل پیداکرده‌اند.

ادله‌ای که مشهور بر عدم وجوب استبراء به آنها استناد می‌کنند، ناتمام است زیرا آنها به عمومات ادله استدلال کرده‌اند که با روایاتی که دلالت بر وجوب استبراء می‌کنند ـ خصوصاً روایت شیخ طوسی که از نظر سندی معتبر است ـ تخصیص زده می‌شود. علاوه بر روایات وجوب استبراء به دو دلیل دیگر بر وجوب استبرا استناد می‌شود، دلیل اول حفظ میاه و انساب و دلیل دوم قاعده «لایجوز اجتماع المائین فی رحم واحد».

برخی گفته‌اند که چون مشهور از روایات وجوب استبراء اعراض کرده‌اند این اعراض نشانه ضعیف بودن روایات است، لذا کنار گذاشته می‌شوند اما با بررسی صورت‌گرفته اولاً باتوجه‌به اختلاف قدما در این مسئله، اعراض مشهور قدما روشن نیست، افزون بر آن اگر اعراض مشهور پذیرفته شود این اعراض به‌خاطر دلیل خاصی نبوده بلکه به‌خاطر اجتهاد فقها است، لذا اعتبار ندارد.

بنابراین باتوجه‌به روایات وجوب استبراء، قاعده «لایجوز اجتماع المائین فی رحم واحد» و حفظ میاه و انساب از اختلاط قول به وجوب استبراء ترجیح دارد.