پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 932 |
| تعداد مقالات | 7,652 |
| تعداد مشاهده مقاله | 12,494,310 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,885,696 |
انگیزه‌‌ها و اهداف تأسیس کنسولگری بریتانیا در مشهد در عصر قاجار | ||
| تاریخ اسلام و ایران | ||
| مقاله 5، دوره 32، شماره 53 - شماره پیاپی 143، فروردین 1401، صفحه 101-127 اصل مقاله (1.49 M) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/hii.2021.37482.2521 | ||
| نویسنده | ||
| رضا صحت منش* | ||
| دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه جیرفت، جیرفت، ایران | ||
| چکیده | ||
| انگلستان و روسیه در دورۀ قاجار، بر اساس امتیاز دولت کامله‌‌الوداد، در ایران کنسولگری تأسیس کردند. کنسولگری معمولاً با اهداف بازرگانی ایجاد می‌‌شد، اما گزارش‌‌ها و فعالیتهای چنین مؤسساتی بسیار فراتر از انگیزه‌‌ها و اهداف تجاری بود. این پژوهش به بحث دربارۀ کنسولگری بریتانیا در مشهد می‌پردازد و به‌دنبال پاسخی برای این سؤال است که کنسولگری بریتانیا در مشهد بر اساس چه انگیزه‌‌ها و اهدافی تأسیس شد. با بررسی منابع، این فرضیه مطرح شد که کنسولگری بریتانیا در مشهد بر اساس اهداف تجاری و سیاسی و در جهت پایش اقدامات روسیه در این منطقه ایجاد شد، اما فراتر از آن دارای کارکردهای فراگیر اطلاعاتی، امنیتی و اجرایی در ایالت خراسان بود. داده‌‌های پژوهش با ابزار کتابخانه‌‌ای، از منابع تاریخی و نیز دو دسته اسناد فارسی و انگلیسی، به دست آمد و با روش تبیین علّی، در چارچوب رقابت بریتانیا و روسیه، بحث شد. نتایج بحث حاکی از آن است که کارگزاران بریتانیا در رقابت با روسیه، در مشهد کنسولگری ایجاد کردند. انگلیسی‌‌ها در پوشش کنسولگری در مشهد، یک شبکۀ اطلاعاتی به وجود آوردند که قصد آن پایش و رصد فعالیتهای روسیه در آسیای میانه و مرزهای شمال شرقی ایران بود تا بتوانند اقدامات ضد انگلیسی روس‌‌ها را در این ناحیه خنثی کنند. علاوه بر این، با ایجاد کنسولگری در مشهد، ضمن حمایت از اتباع بریتانیا، موانع تجاری سر راه بازرگانی ایران و انگلیس را در این ناحیه مرتفع کردند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| بریتانیا؛ کنسولگری؛ بازرگانی؛ مشهد؛ قاجار | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Motives and goals of establishing British consulate in Mashhad during the Qajar period | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Reza Sehhat Manesh | ||
| Associate professor, Department of History, University of Jiroft, Jiroft, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| During the Qajar period, Britain and Russia established a consulate in Iran based on the Kāmelat al-Wadād (Most-favored-Nations Clause) concession. Consulates were usually set up for commercial purposes, but the reports and activities of such institutions went far beyond business motives and goals. The present study intends to discuss the British Consulate in Mashhad and seeks an answer to the question: What were the motives and goals of the British Consulate in Mashhad? Examining the sources, it was hypothesized that the British consulate in Mashhad was established for commercial and political purposes and to strictly supervise Russian actions in the region, but beyond that it had comprehensive intelligence, security and executive functions in Khorasan province. The research data were provided by library data, from historical sources as well as two categories of Persian and English documents, and have been discussed by the method of causal explanation, in the context of British-Russian competition. The results of the discussion indicate that British agents, in competition with Russia, set up a consulate in Mashhad. Under the guise of establishing a consulate in Mashhad, the British set up an intelligence network to monitor Russia's activities in Central Asia and Iran’s northeastern borders in order to thwart Russian anti-British actions in the area. In addition, by establishing a consulate in Mashhad, while supporting British citizens, they removed the barriers to trade between Iran and Britain in this area. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Britain, Consulate, Trade, Mashhad, Qajar | ||
| مراجع | ||
|
اعتمادالسلطنه، محمدحسن‌خان صنیع‌‌الدوله(1367) تاریخ منتظم ناصری، به‌تصحیح محمداسماعیل رضوانی، جلد3، تهران: دنیای کتاب.
انتنر، مروین. ل(1369) روابط بازرگانی روس و ایران1914-1828م، ترجمۀ احمد توکلی، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
اوبن، اوژن (1362) ایران امروز 1907-1906م، ترجمه، حواشی و توضیحات علی‌‌اصغر سعیدی، تهران: کتاب‌فروشی زوار.
بشیری، احمد(به‌کوشش)(1363) کتاب آبی؛ گزارش‌‌های محرمانۀ وزارت امور خارجه انگلیس دربارۀ انقلاب مشروطۀ ایران،8جلد، چاپ2، تهران: نشر نو.
پاولویچ، م؛ تریا، و؛ ایرانسکی، س (1357) سه مقاله دربارۀ انقلاب مشروطۀ ایران، ترجمۀ م. هوشیار، چاپ2، تهران: شرکت سهامی کتاب‌‌های جیبی با همکاری امیرکبیر.
ترنزیو، پیو کارلو (1363) رقابت‌‌های روس و انگلیس در ایران و افغانستان، ترجمۀ عباس آذرین، چاپ2، تهران: علمی و فرهنگی.
حسام‌‌معزی، نجف‌‌قلی(1324) تاریخ روابط سیاسی ایران با دنیا از هخامنشی تا تحولات اخیر، دوجلد، تهران: علمی.
رابینو، لویی (1363) دیپلمات‌‌ها و کنسول‌‌های انگلیس در ایران، ترجمۀ غلامحسین میرزا صالح، تهران: تاریخ ایران.
رایت، دنیس (1368) ایرانیان در میان انگلیسی‌‌ها، ترجمۀ کریم امامی، چاپ2، تهران: نشر نو با همکاری زمینه.
ساویج لندور، آرنولد هنری (1392) اوضاع سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و بازرگانی ایران در آستانۀ مشروطیت، ترجمۀ علی‌اکبر رشیدی، چاپ2، تهران: اطلاعات.
سایکس، سرپرسی مالزورث (1336) سفرنامۀ سایکس، ترجمۀ حسین سعادت نوری، چاپ2، تهران: ابن‌سینا.
سایکس، سرپرسی مالزورث (1389) تاریخ ایران، ترجمۀ محمدتقی فخر داعی گیلانی، جلد2، چاپ8، تهران: دنیای کتاب.
سیف، احمد (1373) اقتصاد ایران در قرن نوزدهم، تهران: چشمه.
صحت‌منش، رضا؛ مرادی خلج، محمدمهدی (1393) «اهداف و کارکردهای کنسولگری‌‌های انگلیس در کرمان و سیستان (1333-1312ق)»، تاریخ ایران، دورۀ7، شمارۀ2، صص 88-55.
صفرزایی، عبدالله (1399) «احداث خط‌‌آهن نوشکی به دُزداب توسط انگلستان»، پژوهشهای تاریخی ایران و اسلام، دورۀ14، شمارۀ 27، صص 178-157.
ضیایی بیگدلی، محمدرضا (1376) حقوق بین‌‌الملل عمومی، چاپ11، تهران: گنج دانش.
طباطبایی، جواد (1386) تأملی دربارۀ ایران؛ مکتب تبریز و مقدمات تجددخواهی، جلد2، بخش نخست، چاپ2، تبریز: ستوده.
عیسوی، چارلز (1362) تاریخ اقتصادی ایران(عصر قاجار، 1332-1215ق)، ترجمۀ یعقوب آژند، تهران: گستره.
عین‌‌السلطنه قهرمان‌‌میرزا (1374) روزنامۀ خاطرات عین‌‌السلطنه، به‌کوشش مسعود سالور و ایرج افشار، 10 جلد، تهران: اساطیر.
کاظم‌‌بیگی، محمدعلی (1390) «کنسولگری بریتانیا در ایالات جنوبی دریای مازندران در دوران قاجاریه و کارکنان محلی آن»، تحقیقات تاریخ اجتماعی، دورۀ1، شمارۀ2، صص 99-71.
کاظم‌‌زاده، فیروز (1354) روس و انگلیس در ایران(1914-1864) پژوهشی دربارۀ امپریالیسم، ترجمۀ منوچهر امیری، تهران: شرکت سهامی کتاب‌‌های جیبی با همکاری انتشارات فرانکلین.
کرزن، جرج. ن (1373) ایران و قضیۀ ایران، ترجمۀ غلامعلی وحید مازندرانی، دوجلد، چاپ4، تهران: علمی و فرهنگی.
گرانت واتسون، رابرت (2536) تاریخ ایران در دورۀ قاجاریه، ترجمۀ ع. وحید مازندرانی، چاپ4، تهران: امیرکبیر.
لمبتون، آن. ک. س (1363) سیری در تاریخ ایران بعد از اسلام، ترجمۀ یعقوب آژند، تهران: امیرکبیر.
لوریمر، جان گوردون (1394) سواحل خلیج فارس، ترجمه، تنظیم و توضیحات عبدالرسول خیراندیش، تهران: آبادبوم.
مدنی، سیدجلال‌‌الدین (1374) حقوق بین‌‌الملل عمومی و اصول روابط بین‌‌الملل، جلد1، تهران: همراه.
مرشدلو، جواد (1398) «آلکسی پترویچ یرملوف و مدیریت استعمار تزاری در جنوب قفقاز (1242/1827-1231/1816)»، فصلنامۀ تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهراء(س)، دورۀ29، شمارۀ 42، صص 171-149.
موژل، فرانسوا؛ پاکتو، سورین (1377) تاریخ روابط بین‌‌الملل 1990-1815م، ترجمۀ علی بیگدلی و منصور رحمانی، تهران: عطا.
ناظم، حسین (1380) روس و انگلیس در ایران 1914-1900م، ترجمۀ فرامرز محمدپور، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
نیکتین، موسیو. ب (2536) خاطرات و سفرنامه، ترجمۀ علی‌‌محمد فره‌‌وشی، چاپ2، تهران: کانون معرفت.
هاردینگ، سر آرتور (1370) خاطرات سیاسی سر آرتور هاردینگ، ترجمۀ جواد شیخ‌‌الاسلامی، تهران: کیهان.
هدایت، رضاقلی‌خان (1385) تاریخ روضه‌‌الصفای ناصری، به‌تصحیح و تحشیۀ جمشید کیانفر، جلد9، بخش2؛ جلد10، چاپ2، تهران: اساطیر.
ییت، چارلز ادوارد (1365) خراسان و سیستان، ترجمۀ قدرت‌‌الله روشنی و مهرداد رهبری، تهران: یزدان.
مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه:
کارتن 1، پوشۀ 5، سند 13، 1322ق.
کارتن 10، پوشۀ 5، سند 32، 1325ق.
کارتن 22، پوشۀ 1، سند 173، 1328ق.
کارتن 22، پوشۀ 10، سند 23، 1328ق.
کارتن 51، پوشۀ 18، سند 3، 1339 ق.
ADYE, SIR JOHN (1897). INDIAN FRONTIER POLICY, LONDON: SMITH, ELDER, & CO. Diplomatic and Consular Reports (1915) Report for the year Ending March 20, 1914 Trade of Khorasan, Annual Series. No 5211. London: Harrison and Sons. 1-20. Qatar Digital Library's digital archive, Reports and Correspondence Relating to Persia, trade and trade Routes in Persia (1903), Mss. Eur F111/357, 6/252) Qatar Digital Library's digital archive, File 2626/1905 ‘Persia:- Military Attaché at Meshed, Jor-L-Ps-10-85-. Qatar Digital Library's digital archive, File 2626/1905 ‘Persia:- Military Attaché at Meshed, Jor_ L_ps_10_ 270_ 26. The National Archives, Government of India, foreign Department, Simla 26th May 1905, Fo 248/846, 1905, 178).
List of sources with English handwriting Documents [In Persian]: Document center and diplomatic history: Carton 1, folder 5, document 13, 1322 AH. Carton 10, folder 5, document 32, 1325 AH. Carton 22, folder 1, document 173, 1328 AH. Carton 22, folder 10, document 23, 1328 AH. Carton 51, folder 18, document 3, 1339 AH. References Adye, Sir John (1897). Indian Frontier Policy, London: Smith, Elder, & CO. Aubin, Eugene (1984) La Perse d'Aujourd'hui- Iran, Translation and explanation by Ali Asghar Sa'idi, First edition, Isfahan: Ketābforūšī-e Zavvār. Blue Book: The British Department of State’s Secret Reports on the Constitutional Revolution in Iran (1983). (Vol. 8). (A. Bashiri, Trans.). Tehran: Našr-e no. Curzon, George Nathaniel (1994), Persia and the Persian Question, translated by Gholamali Vahid Mazandarani, 2 volumes, Tehran: ʻElmī va Farhangī pub. Eʻtemad al-Salṭaneh, M. H. (1988). Tārīḵ-e Montaẓam Nāṣerī. By the efforts of Mohammad M. Ibrahim I. Rezvani. Vol.3, Tehran: Donyā- ye ketāb. ʻEyn ol-Salṭaneh, Qahramān Mīrzā (1995 Rooznāme-ye ḵāṭerāt-e ʻEyn ol-Salṭaneh. Tehran: Asāṭīr publication. Hardinge, Sir Arthur Henry (1991), ḵāṭerāt-e Sīyāsī Sir Arthur Hardinge. Translated by Javad Sheikh al- Eslami, first edition, Tehran: Keyhān institution. Hedāyat, Reżāqolī ḵān (2006), Rūżat al ṣafā-ye Nāṣerī, edited by Jamshid Keyanfar, Vol.9 (Part2), 10, second edition, Tehran: Asāṭīr publication. Hesam Moezi, Najafgholi Mirza (1944). History of political relation of Iran with the world from Achaemenid era up to recent developments, Vol.2, first edition, Tehran: ʻElmī. Issawi, Charles (1983). The Economic history of Iran 1800 – 1914, translated by Yaghoub Azhand, First edition, Tehran: Našr-e Gostareh. Kazem Beigi, Mohammad Ali (2012) "Consulgari Beritaniya dar Eyyalat-e Jenubi Darya-yye Mazanderan dar Doure-yyeh Qajari-yye va KarKonan-e Mahali an (British Consulate in the southern states of the Caspian Sea during the Qajar period and its local staff) ", Tahghiqat-e Tarikh-e Ejtema'i, first year, No. 2, Autumn- Winter, pp. 71-99. Kazemzadeh, Firuz (1968). Russia and Britain in Persia: Imperial Ambitions in Qajar Iran (Rus va Englis dar Iran: Pezhuheshi Dar Bareyeh Emperyalism), Translated by Manuchehr Amiri, First edition, Tehran: Franklin Publication. Lambton, Ann KS (1984), History of Islamic Persia, translated by Yaghoub Azhand, Tehran: Amīrkabīr. Landor, Arnold Henry Savage (2013). Across Coveted lands; or a journey from flushing (Holland) to calcutta, overland., translated by Ali Akbar Rashidi, second edition, Tehran: Eṭelā'āt. Lorimer, J. G (2015). Savāhel-e ḵalīǰ-e Fārs or The Persian Gulf Shores (Gazetteer of the Persian Gulf) translated by Abdolrasool Kheirandish, Tehran: ābādbūm. Madani, Seyed Jalaleddin (1995), General International Law and discipline of international Relation Tehran: Našr-e Hamrāh. Marvin L. Entner (1990). Russo-Persian Commercial Relations, 1828–1914.Translated by Ahmad Tavakuli, First Edition, Tehran: Bonyād-e Mouqūfāt-e Maḥmūd Afšār. Morshedloo, Javad,(1398). Double Identity in Favor of Colonial Strategy: Pavel Tsitsianov and the Foundation of Russian Colonialism in South Caucasus (1803-1806). Historical Study of War. Volume 3, Issue 2 - Serial Number 8. Summer 2019. Pages 129-150. Mougel , François et Pacteau Séverine. (1999). Histoire des relations internationales, de 1815 à 1990. Translated by Ali Begdeli and Mansur Rahmani, Tehran: ʻAṭā Publication. Nazem, Hossein (1975). Russia and Great Britain in Iran (1900-1914), Translated by Framarz Mohammad pour, First edition, Tehran: Markaze Asnād-e Enqelāb Eslamī. Nikitin, Monsieur, (1979) Voyage (Travel), translated by Mohammad Ali Farahvashi, second edition, Tehran: Kānūn Maʻrefat. Pāvlūvīch, M. V. Turuyā, S. Īrānskī (1979) Three Articles on constitutional Revolution, Translated by M. Hushyar. Tehran: Amīrkabīr. Rabino, Hyacinth-Louis (1984), Dīplomāt-hā va konsol-hā-ye Iran va Engelīs, translated by Ḡolam-Hossein Mirza Saleh, Tehran: Našr-e Tārīḵ-e Iran. Safarzayiee, Abdullah, (2020) "Construction of Noshki railway to Duzdāb by England", Pezhuhesh-ha-yye Tarikhi Iran va Eslam, Autumn- Winter, pp. 157-178. Sehhat Manesh Reza and Khalaj Moradi (2014). "Objectives and Functions of the Britain consulates In Kerman and Sistan (1894-1914) ", Iran History: No. 74/5, Summer-Autumn, pp. 55-87. Seyf, Ahmad (1995) Economy of Iran in nineteenth century, first edition, Tehran: Našr-e češmeh Sykes, Sir Percy (1922). (Persia). Translated by M. Taghi Fakhr-e Da'I Gillani, Vol 2. Tehran: Donyā- ye ketāb. Sykes, Sir Percy (1934). A History of Exploration, translated by Hossein Sa'adat Nouri, second edition, Tehran: Ebn-e Sīnā. Tabatabai, Javad (2007). Taʼamolī dar Bare-ye Iran : Maktab-e Tabriz va Moqademmat-e Taǰadod ḵāhī (On Iran: Tabriz School and Basis of Modernity), Vol.2, Part.1, second edition, Tabriz: Setudeh Publication. Terenzio Pio-Carlo (1947). La Rivalite Anglo-Russe en Perse et en Afghanistan (Reghabat-e Rus va Englis dar Iran va Afghanestan), Translated by Abbas Azarin, second edition, Tehran: Entešārāt-e ʻElmī va Farhangī Watson, Robert Grant (1981), A History of Persia in the Qajar Period, translated by Gholamali Vahid Mazandarani, fourth edition,Tehran: Amīrkabīr Publications. Wright, Denis (1985), The Persians Among the English Iranian dar Miyan-e Englisi-ha, Translated by Karim Emami, second edition, Tehran: Entešārāt-e Zamīneh. Yate, Charles Edward (1986). Khorasan and Sistan, translated by Ghodratollah Rushani and Mehrdad Rahbari, Tehran: Yazdān Publication. Ziyaei Bigdeli, Mohammad Reza (1978), General International Law, Eleventh Edition, Tehran: Ganǰ-e Dāneš Publication. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 491 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 282 |
||