پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 960 |
| تعداد مقالات | 7,934 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,425,818 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 9,544,746 |
تبیین نسبت‌های تناسباتی مفردات در قلم نستعلیق | ||
| مبانی نظری هنرهای تجسمی | ||
| مقاله 10، دوره 3، شماره 1 - شماره پیاپی 5، شهریور 1397، صفحه 141-152 اصل مقاله (789.02 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/jtpva.2018.3942 | ||
| نویسنده | ||
| محمد درویشی* | ||
| هیات علمی دانشگاه هنر نیشابور | ||
| چکیده | ||
| با وجود تلاش‌های خوشنویسان بزرگِ ایران و رسالات متعدّد خوشنویسی و مطالعات محقّقان، خلاءِ شناخت کافی از نسبت‌های تناسباتی مفرداتِ قلم نستعلیق هم‌چنان احساس می‌شود. در مطالعات پراکنده، صرفاً نسبت‌های طلایی به عنوان نسبت تناسباتی در این قلم معرّفی می‌شود، در حالی که، به نظر می‌رسد با توجّه به تنوّع فرم حروف و امکان کرسی‌بندی‌های متنوّع، باید در این قلم از چند نظم هندسی و نسبت تناسباتی مختلف استفاده شده باشد. چگونگی تبیین این نسبت‌های تناسباتی در مفردات قلم نستعلیق، مهم‌ترین مسأله‌ای است که، در این مقاله به آن، پرداخته شده است. هدف آن است که، با شناخت نسبت‌های تناسباتی قلم نستعلیق، کیفیّت و ارزش‌های این هنر، بهتر درک شود، تا محلّ بحث، نقد، تحلیل و آموزشِ اصولی قرار گیرد. این موارد، از کمبودها و نیازهای اصلی خوشنویسی امروز ایران است. با توجه به مشکلات ناشی از عدم شناخت نسبت‌های تناسباتی قلم نستعلیق در کاربردهای متنوع، این تحقیق می‌تواند کاربردی باشد. از منظر داده‌های پژوهش، کیفی است و از آن‌جا که، در شکل‌گیری این تناسبات عوامل متعدّدی نقش دارند، پژوهش از نوع تحلیلی خواهد بود. اطلاعات پژوهش از طریق مرور منابع مکتوب چاپی، خطی و الکترونیک به دست آمده و مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج به دست آمده، حاکی از آن است که، علی‌رغم مطالعاتِ معاصر در رساله‌های خوشنویسی، اشاره‌ای به استفاده از نسبت طلایی در تنظیم اندازه حروف در قلم نستعلیق نشده و اندازه‌های نقطه و حرف الف، به عنوان مبنای تناسب اندازه بیان شده است. در این مقاله، بر اساس این دو معیار، نسبت‌های تناسباتی مختلفی از 2√، تا 9√ در مفردات قلم نستعلیق تبیین شده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| واژه‌های کلیدی: قلم نستعلیق؛ نسبت‌های تناسباتی؛ میرعماد | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Elucidating the Proportional Relations of Letters in Nastaliq Style | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohammad Darvishi | ||
| Ph.D. Candidate, Art Studies, Isfahan Art University Faculty Member, Faculty of Art, University of Neyshabur | ||
| چکیده [English] | ||
| Abstract For the past 600 years, Nastaliq style has been popular in Iran and in a small-scale, in some other countries. During this time, it has been continuously evolving and its numerous manifestation have appeared in different forms including Ketabat, Chlipa, Siahmashgh, Ghateh Nevisi, etc. This style, along with literature and other Iranian arts such as painting, has developed a special structure and geometrical system that has led to the development of endless varieties of composition in words, lines, and pages. It has also become so solid, consistent, and appealing that in spite of the existence of various written mediums and presentation of different styles, while preserving its original status, it is still popular and is used. Despite the efforts made by great Iranian calligraphers, and the numerous volumes of treaties written on calligraphy as well as the research studies conducted in this area, still the lack of recognition of the proportion of letters in Nastaliq is felt. In the contemporary occasional studies, only the golden ratio has been mentioned as the proportional ratio of this style while considering the variety of letters’ form and the possibility of creating various compositions, it seems that several different geometrical dispositions and proportional ratios should have been used in this style. Elucidation of these proportional ratios in the letters of Nastaliq style is the most important issue investigated in the present paper. The paper aims to identify the proportional ratios of Nastaliq style so as to better appreciate the quality and merits of this art and pave the way for organizing discussions on the issue, analyse the style and facilitate its methodical teaching. These are some of the shortages of calligraphy in Iran today and its urgency is felt. For instance, Nastaliq orthography books do not teach the art methodically. In these books, Nastaliq and anything related to it seem to be proven methods and most of the students mimic them without any contemplation or reflection. So, many art students achieve their goals on the path late because they are not taught methodologically or some who have achieved it, they stop right there. Therefore, creative endeavours are scarcely seen in this art. Consequently, conducting this research is both important and essential due to the fact that being aware of the geometrical system of Nastaliq style: 1) can contribute to the methodological teaching of Nastaliq calligraphy and shorten the long period of learning the art; 2) due to the fact that Nastaliq style has replaced the common Naskh style in the elementary students' textbooks in recent years, it can help better teach the style to these students; 3) it can serve as a basis for systematic and methodological design of fonts and its teaching at schools and universities because lacking proper information on the basics and geometry of Persian calligraphy styles has resulted in using the basics of Latin letters’ style in designing Persian fonts; 4) it can make this style harmonious with the geometrical structures of image displays and thus, play an effective role in new mediums of transferring written texts; 5) through understanding the geometrical system of calligraphy including Nastaliq style, facilitate reading of the calligraphic and printed texts in an electronic software; and 6) via understanding the geometrical system of Nastaliq, provide opportunities to recognize original and copies of calligraphy works. Considering the problems arising from non-identification of proportional ratios of Nastaliq style in various applications, this study might be considered applied research in applications. Furthermore, the study is qualitative in terms of research data and since many factors are involved in forming such proportions, the research can be considered analytic. The research data have been obtained through reviewing printed and electronic sources as well as manuscripts. The sample letters studied have been selected and extracted from Hamd Surah of Quran written in calligraphy by Mir Emad, which is considered his masterpiece. Hence, sampling has been made purposefully because Mir Emad is an unparalleled master of Nastaliq calligraphy and it seems that the letters written by him in the form of calligraphy possess exquisite beauty and symmetry. Review of previous and contemporary works on elucidating proportional ratios in Nastaliq style shows that there have been two types of studies have been conducted on proportions in Nastaliq style. In the volumes of treaties written on calligraphy, ‘point’ and ‘Alif’ letter are considered as the base of Nastaliq proportions, but nowadays, the emphasis is more on golden ratio. This is an indication of the obvious difference in elucidating proportions of this style in the different eras. It also shows a historical break-up in determining the base of proportions in the art of Nastaliq calligraphy in a way that currently, this original Iranian art is studied through western criteria for art. In this paper, the researcher refers to the basics of proportions of Nastaliq referred to in the volumes of treaties written on calligraphy and uses ‘point’ and ‘Alif’ letter as the foundation of analysis. The researcher also presents proportions used in the geometry of all Iranian arts including calligraphy. In circles, √2 proportion has been observed due to its compactness while most of the lower case (small) letters and other numerous proportions such as √6, √9, etc. have been used in Keshide cases. Due to the variety and complexity of letters’ forms, the possibility of creating too many compositions and association with different geometrical proportions, Nastaliq cannot be limited to a specific system. The advantage of this style is that several proportional ratios can be used in the letters of this style simultaneously. Moreover, the use of various geometrical systems has added to the scope of creativity and attraction of this style. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Keywords: Nastaliq, Proportional Ratios, Mir Emad | ||
| مراجع | ||
|
- آرام، احمد (1366). علم دراسلام، تهران: سروش. - آملی، شمس‌الدین محمد (1372). فنّ خط، درکتاب‌آرایی در تمدّن اسلامی، به کوشش نجیب مایل هروی، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی. - آملی، شمس‌الدین محمد (1381). نفایس الفنون فی عرایس العیون، به تصحیح ابوالحسن شعرانی، تهران: اسلامیّه. - آیت‌اللهی، حبیبالله (1389). مبانی نظری هنرهای تجسمی، تهران: سمت. - السعید، عصام و پارمان، عایشه (1363). نقش‌های هندسی در هنر اسلامی، ترجمه مسعود رجب نیا، تهران: سروش. - امیرخانی، غلامحسین (1372). آداب‌الخط امیرخانی، تهران: انجمن خوشنویسان ایران. - باباشاه اصفهانی (1391). آداب‌المشق (نسخه دانشگاه پنجاب لاهور)، به اهتمام حمید رضا قلیچ‌خانی، تهران: پیکره. - بختیاری، جواد (1364). «جوهره و ساختار هندسی خط نستعلیق»، فصلنامه هنر، شماره9، 130-145. - حسینی، سید محمد مجتبی (1386). «نگاهی به صورخیال در شعر دوره صفوی»، مجموعه مقالات خوشنویسی گردهمایی مکتب اصفهان، فرهنگستان هنر، 239-247. - حصوری، علی (1389). مبانی طراحی سنتی درایران، (دفتر نخست)، تهران: چشمه. - دارانی، علی اکبر و هراتیان، اکرم (1387). «دستور الکاتب فی تعیین المراتب»، آینه میراث، دوره جدید، سال ششم، شماره 2، 219-229. - سبزواری، فتح‌الله (1386). رسالاتی در خوشنویسی و هنرهای وابسته، به اهتمام حمیدرضا قلیچ‌خانی، تهران: روزنه. - سفادی، حمید یاسین (1381). خوشنویسی اسلامی، ترجمه مهناز شایسته فر، تهران: موسسه مطالعات هنر اسلامی. - شیرازی، یعقوب بن حسن سراج (1376). تُحفةُالمحبّین، به کوشش کرامت رعنا حسینی و ایرج افشار، تهران: میراث مکتوب. - شیمل، آن ماری (1381). خوشنویسی اسلامی، ترجمه مهناز شایسته فر، تهران: موسسه مطالعات هنر اسلامی. - شیمل، آن ماری (1382). خوشنویسی و فرهنگ اسلامی، ترجمه اسدالله آزاد، مشهد: به نشر. - طاهریان، غلامرضا (1383). زاویه‌های طلایی در نستعلیق، azizihonar.com - فضائلی، حبیبالله (1370). تعلیم خط، تهران: سروش. - قطّاع، محمدمهدی (1380). «تحلیلی بر کرسی خط نستعلیق شیوه میرعماد»، فرهنگ اصفهان، شماره 20، 82-87. - قطّاع، محمدمهدی (1383). «مبانی زیبایی شناسی در شیوه میرعماد»، کتاب ماه هنر- شماره 69 و70، 104-110. - قمی، قاضی احمد (1366). گلستان هنر، تهران: کتابخانه منوچهری. - مایل هروی، نجیب (1372). کتاب آرایی در تمدن اسلامی، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی. - مشهدی، سلطانعلی (1386). رسالاتی در خوشنویسی و هنرهای وابسته،به اهتمام حمیدرضا قلیچ‌خانی، تهران: روزنه. - معنوی‌راد، میترا (1393). «بن مایه‌های زیبایی شناسی در آثار خوشنویسی خطوط پهلوی و شکسته نستعلیق»، تهران: دانشگاه الزهرا(س). - مهرگان، مجید (1383). «هنر کتاب آرایی دوره تیموری»، کتاب ماه هنر، شماره 69 و70، 38-45. - نصر، سید حسین (1390)، مقدمه کتاب تحلیل مضامین جهان‌شناختی نقاشی اسلامی، نوشته کیت کریچلو، ترجمه سیدحسن آذرکار، تهران: حکمت. - هراتی، مجنون (1372)، سوادالخط، درکتاب آرایی در تمدّن اسلامی، به کوشش نجیب مایل هروی، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی. - یوسفی، غلامحسین (1384)، خوشنویسی: از سری مقالات دانشنامه ایرانیکا(2005)، زیر نظر احسان یارشاطر، ترجمه و ویرایش زیر نظر پیمان متین، تهران: امیرکبیر. -Safadi, Y. H. (1981). Islamic calligraphy. London: Thames & Hudson. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 623 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 3,255 |
||