پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 926 |
| تعداد مقالات | 7,634 |
| تعداد مشاهده مقاله | 12,435,125 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,850,990 |
تحول الگوهای تقسیم‌بندی تاریخ ایران باستان در عصر قاجار | ||
| تاریخ نگری و تاریخ نگاری | ||
| مقاله 1، دوره 28، شماره 21 - شماره پیاپی 106، اردیبهشت 1397، صفحه 7-31 اصل مقاله (880.19 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/hph.2019.20388.1223 | ||
| نویسنده | ||
| رضا اردو* | ||
| دانشجوی دکترا گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| تقسیم‌بندی تاریخ ایران باستان تا پیش از نیمة نخست عصر قاجار اغلب در چارچوب شاهنامه یا روایات دساتیری قرار می‌گرفت. ترجمة متون تاریخی در کنار ظهور نگاه انتقادی، به علاوة کشفیات باستان‌شناسی و رمزگشایی خطوط باستانی در عصر قاجار پیش‌فرض‌های پیشین دربارة تاریخ باستانی ایران را دگرگون کرد. آن فعالیت‌ها و پژوهشهای علمی در زمینة تاریخ همراه با نگاه ملی‌ای که در انقلاب مشروطه برجسته شد، لزوم نگارش تاریخ‌نگاری ملی و منسجم را به وجود آورد. تمام این عوامل باعث شدند تا الگوی دوره‌بندیِ تاریخ باستانی ایران دگرگون شود. مقالة حاضر به دنبال تبیین این پرسش است که فرایند تحول تقسیم‌بندی تاریخ ایران باستان از الگوی سنتی به الگوی علمی و نوین در عصر قاجار چگونه بوده است؟ در پاسخ به این پرسش چنین نتیجه گرفته شده است: تاریخ‌نگاران پیرو الگوهای غالب تاریخ‌نگاری سنتی، الگویی جهان‌نگر و درباری ارائه می‌دادند که مبدأ خود را آفرینش انسان قرار می‌داد و فارغ از تطبیق داده‌ها با شواهد عینی سعی می‌کرد روایتی افسانه‌گون و مشروعیت‌بخش برای دربار عصر خود ارائه دهند. با گسترده‌شدن تحقیقات تاریخی و بروز نوعی نگاه ملی، تلاش برای ارائة تاریخی منسجم از گذشتة باستانی ایران تا عصر معاصر افزایش یافت. تاریخ علمی ایران باستان به مرور به عنوان روایتی معتبر در کنار روایت سنتی به رسمیت شناخته شد و تاریخ‌نگاران برای رفع شبهات میان آن دو روایت قلم می‌زدند. سرانجام در اواخر دورۀ قاجار، روایت سنتیْ روایتی افسانه‌ای برشمرده شده و تاریخی که مبتنی بر کشفیات باستان‌شناسی و متون باستانی است معتبر گردید. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| الگوهای تاریخ‌نگاری؛ تقسیم‌بندی تاریخ؛ ایران باستان؛ قاجار | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Transition of Classification Patterns of Ancient Iran History in Qajar Era | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Reza Ordou | ||
| PHD student Department of History, Faculty of Letters and Humanities, University of Tehran, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Qajar era was a period which academic historical researches translated from European languages to Persian and archaeological excavations in Iran besides deciphering ancient inscriptions by European orientalists and Iranologists took place. Confronting these excavations and texts made Iranian historians and also Iranians – who had epic perception from their ancient history – to have contradictory feelings about their past. This article tries to answer this question that how historians in Qajar era managed to solve these incompatible narratives. For this purpose, historical texts about ancient Iran, which have been written or translated in Qajar era, have been scrutinized. This article shows that in early Qajar era epic viewpoint about ancient Iran history was totally dominant so that historians would rather ignore factual history, provided by excavations and inscriptions, or interpret them in epic context. By expanding historical researches, factual history of ancient Iran gradually became an authentic narrative beside epic one and historians tried to connect these narratives in order to solve the duality. Eventually in later Qajar era, epic narrative considered fictional and the history, based on archaeological excavations and ancient texts, became valid. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Historiographical Patterns, Classification of History, Ancient Iran, Qajar | ||
| مراجع | ||
|
اعتضادالسلطنه، علی‌قلی میرزا پسر فتحعلی‌شاه، ۱۲۵۹، اکسیرالتواریخ، ج.۱، کتابخانه مجلس شورای اسلامی، ش: ۱۲۳۸. اعتمادالسلطنه، محمدحسن‌خان، ۱۲۹۲، تاریخ ایران، تهران، چاپ سنگی. اعتمادالسلطنه، محمدحسن، ۱۳۷۱، دررالتیجان فی تاریخ بنی الاشکان، به کوشش نعمت احمدی، تهران: اطلس. امانت، عباس، ۱۳۷۷، «پور خاقان و اندیشۀ بازیابی تاریخ ملی ایران: جلال‌الدین میرزا و نامۀ خسروان»، ایران‌نامه، شماره 65، صص. 16-17. انصاری، علی، ۱۳۹۷، «اسطوره، تاریخ و جابه‌جایی روایت‌ها در تاریخ‌نگاری ایران»، ترجمه علی‌محمد طرفداری، ملی‌گرایی، تاریخ‌نگاری و شکل‌گیری هویت ملی نوین در ایران، گردآوری علی‌محمد طرفداری، تهران: امیرکبیر، صص. ۲۴۹-۲۷۱. بالایی، کریستف، ۱۳۷۷، پیدایش رمان فارسی، ترجمه مهوش قدیمی و نسرین خطاط، تهران: معین و انجمن ایرانشناسی فرانسه. تاریخ ازمنۀ قدیمۀ شرق و یونان و روم، بی‌تا، ترجمه احمدخان عمادالملک، کتابخانه ملی، ش: 1027. تاریخ اسکندر، ۱۲۲۸، ترجمه جمز کمل، مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، ش: 103. تاریخ اشکانیان، ۱۳۳۶، کتابخانه ملی، ش: 27381. تاریخ ایران، قرن ۱۳، کتابخانه مجلس، ش: 4241. تاریخ ایران، ۱۲۷۶الف، کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، ش: 2543. تاریخ ایران، ۱۲۷۶ب، به کتابت فضل‌الله بن عبدالله، کتابخانه دانشکده ادبیات اصفهان، ش: 3. تاریخ ایران و آئینه اسکندری، ۱۳۲۴، کتابخانه ملی، ش: 25681. تاریخ ایران و عربستان و روم، قرن ۱۴، موزه ملک، ش: 6408. تاریخ پادشاهان ایران، ۱۲۶۸، کتابخانه مرعشی، ش: 1/7952. تاریخ پادشاهان – تقویم تاریخ، ۱۲۵۱، به کتابت محمداسماعیل بن محمد صادق شیرازی، کتابخانه مجلس، ش: 7/6363. توکلی طرقی، محمد، ۱۳۹۷، «تاریخ‌نگاری و ساخت هویت ملی در ایران»، ترجمه علی‌محمد طرفداری، ملی‌گرایی، تاریخ‌نگاری و شکل‌گیری هویت ملی نوین در ایران، گردآوری علی‌محمد طرفداری، تهران: امیرکبیر، صص. ۱۰۵-۱۲۸. جلال‌الدین میرزا پسر فتح علی شاه، ۱۲۹۷، نامه خسروان، به کوشش حسن خداداد تبریزی، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، آفست از چاپ وین. حسینی فسائی، حسن، ۱۳۸۲، فارسنامۀ ناصری (تألیف 1300-1311 ق)، به تصحیح منصور رستگار فسایی، تهران: امیرکبیر. خلیفه، مجتبی و امین آریان راد، ۱۳۹۴، «مورخان عصر قاجار و روایت دساتیری از تاریخ ایران باستان (از آغاز دوره قاجار تا پیش از دوره مشروطه)»، تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری، سال ۲۵، شماره ۱۶، صص. ۵۷ – ۷۹. دیولافوا، ان، ۱۲۹۹-۱۳۰۰، ترجمۀ سفرنامه مادام ان دیولافوئا، ترجمه حسن صنیع الدوله، کتابخانه ملی، ف 73. ذکاءالملک، ۱۳۴۱، تاریخ مختصر ایران مقدماتی مخصوص سال سوم و چهارم مدارس ابتدایی، طهران، کتابخانه ایران، تیمچۀ حاجب‌الدوله حجره 11. رالینسون، هنری، ۱۲۶۴، ترجمه کوه بیستون، کتابخانه ملی، ش: 291. شیرازی، ماه‌منیر و ابوالقاسم دادور و فاطمه کاتب و مریم حسینی، ۱۳۹۴، «بررسی نسخۀ مصور نامه خسروان و تأثیر آن در هنر دورۀ قاجار»، نگره، شماره 33، صص. 61-77. صاحب نسق، ۱۳۳۲، تاریخ قدیم که برای اطفال نوشته شده، کتابی است برای محصلین مدارس بسیار مفید، طهران: مطبعه برادران باقرزاده. صفت‌گل، منصور، ۱۳۷۸، «تاریخ‌نویسی درسی در ایران: از دارالفنون تا برافتادن فرمانروایی قاجاران»، دانشگاه انقلاب، شماره ۱۱۲، صص. ۱۵۳-۱۹۶. ضیاابراهیمی، رضا، ۱۳۹۷، «خودشرقی‌گرایی و بی‌جاسازی: استفاده و سؤاستفاده از گفتمان «آریایی‌گرایی» در ایران»، ترجمه علی‌محمد طرفداری، ملی‌گرایی، تاریخ‌نگاری و شکل‌گیری هویت ملی نوین در ایران، گردآوری علی‌محمد طرفداری، تهران: امیرکبیر، صص. 129-169. طرفداری، علی‌محمد، ۱۳۹۷، ملی‌گرایی، تاریخ‌نگاری و شکل‌گیری هویت ملی نوین در ایران، تهران: امیرکبیر. فرصت‌الدوله شیرازی، سیدمحمد نصیر، ۱۳۶۲، آثار العجم، تألیف 1312 ق، بمبئی، افست تهران: فرهنگسرا. فروغی، محمدحسین، ۱۳۲۳، تاریخ عالم، مجلس، ش: 313859. فروغی، محمدحسین و محمدعلی فروغی، ۱۳۲۳، تاریخ ملل قدیمه مشرق، کتابت حاج میرزا سید احمد تفرشی قمی، کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، ش: 9956، ف: 17-513. قدیمی قیداری، عباس، ۱۳۹۳، تداوم و تحول تاریخ‌نویسی در ایران عصر قاجار، تهران: پژوهشکده تاریخ اسلام. کرمانی، میرزا عبدالحسین بردسیری، ۱۳۸۹، آیینه‌ی سکندری: تاریخ ایران از زمان ماقبل تاریخ تا رحلت حضرت ختمی مرتبت، به اهتمام علی اصغر حقدار، تهران: چشمه. مارکام، کلمنت، ۱۳۶۷، تاریخ ایران در دورۀ قاجار، ترجمه میرزا رحیم فرزانه، به کوشش ایرج افشار، نشر فرهنگ ایران. مروزی، میرزا محمدصادق، ۱۳۶۹، آهنگ سروش، (تاریخ جنگ‌های ایران و روس)، تصحیح امیرهوشنگ آذر، تهران: مؤلف. مفتاح الملک، موسی ولد، ۱۳۲۷، تاریخ عمومی دوره ابتدایی، کتاب اول – ازمنه متقدمه، جلد اول، طهران: دارالطباعه فاروس. ملکم، سرجان، ۱۳۷۹، تاریخ کامل ایران، ترجمه میرزا اسماعیل حیرت، تهران: افسون. منجم اصفهانی، اسدالله، ۱۲۴۴، تاریخ فرس قدیم و تاریخ یزدگردی، دانشگاه تهران، ش: 2/999-ف، فیلم‌ها ف: 1-552. وقار شیرازی، احمد بن محمد، ۱۲۸۱، تاریخ سلاطین عجم، کتابخانه ملی، ش: 1554. ویسهوفر، ی.، 1390، ایران باستان: از 550 پیش از میلاد تا 650 پس از میلاد، ترجمه مرتضی ثاقب‌فر، تهران: ققنوس، صص. 286-300. هدایت، رضاقلی، ۱۲۷۶، نژادنامۀ پادشاهان ایرانی‌نژاد، کتابخانه مجلس، ش: 8911. هروی، میرزا عبدالرحیم ملاباشی بن حسینعلی، ۱۲۸۴، تاریخ ایران، کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، ش: 2729. - Amanat, Abbas, 1997, Pivot of the Universe. Nasir al-Din Shah Qajar and the Iranian Monarchy, 1831-1896, Berkeley. - Amanat, Abbas, 2012, “Legend, Legitimacy and making a national narrative in the historiography of Qajar Iran (1785-1925),” In A History of Persian Literature, Vol. X, Persian Historiography, edited by Charles Melville, New York: I. B. Tauris, pp. 292-366. - Ansari, Ali, 2013, “Myth, History and narrative displacement in Iranian historiography,” In Perceptions of Iran: History, Myths and nationalism from Medieval Persia to the Islamic Republic, London, International Library of Iranian Studies & I B Tauris. - Azimi, Fakhreddin, 2012, “Historiography in the Pahlavi Era,” In A History of Persian Literature, Vol. X, Persian Historiography, edited by Charles Melville, New York: I. B. Tauris, pp. 367-435. - Daniels, P. T., 2015, “Rawlinson, Henry ii. Contributions to Assyriology and Iranian Studies,” Encyclopaedia Iranica, online edition, available at http://www.iranicaonline.org/articles/rawlinson-ii. - Depuydt, L., 1997, “The Time of Death of Alexander the Great: 11 June 323 BC, ca. 4:00-5:00 pm,” Die Welt des Orients. 28, pp. 117-135. - Duchesne-Guillemin, Jack, 1964, “Der Perspolis Teppich,” Anatolia 5, 551-61. - Herzfeld, Ernst, 1929, “Rapport sur l’état actuel des ruines de Persépolis et propositions pour leur conservation,” with Per. tr. by Mojtabā Minovi, AMI 1, Berlin, pp. 17-64. - Humbach, H., 2011, “Epigraphy i. Old Persian and Middle Iranian epigraphy,” Encyclopaedia Iranica, Vol, VIII/5, pp. 478-488. - Kent, R. G., 1953, Old Persian: Grammar, Texts, Lexicon, New Haven Connecticut: American Oriental Society. - Malcolm, John, 1815, The History of Persia, vol. 1, London. - Markham, Sir Clements Robert, 1874, A general sketch of the history of Persia, London: Longmans, Green. - Sykes, Percy, 1921, A History of Persia (2nd ed.), MacMillan. - Tavakoli-Targhi, Mohamad, 2009, “Historiography and Crafting Iranian National Identity,” In Iran in the 20thCentury: Historiography and Political Culture, ed. By Touraj Atabaki, London, I. B. Tauris. - Tucker, Ernest, 2012, “Persian Historiography in the 18th and early 19th century,” In A History of Persian Literature, Vol. X, Persian Historiography, edited by Charles Melville, New York: I. B. Tauris, pp. 258-291. - Zander, G., 1968, ed., Travaux de restauration de monuments historiques en Iran, IsMEO Report Memoirs 6, Rome, pp. 1-127. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 779 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 947 |
||